από το λόγο απομάκρυνσης. Για προβλήματα συμπεριφοράς, η προσέγγιση θα πρέπει να περιλαμβάνει κλιμακωμένες προειδοποιήσεις και καθορισμένες συνέπειες και παραπομπές.
Ανασκόπηση και διαδικασίες ενστάσεων
Οι πολιτικές των Προγραμμάτων Υποκατάστασης θα πρέπει να περιλαμβάνουν γραπτές οδηγίες, περιλαμβανομένων και οδηγιών που αφορούν το απόρρητο, για το σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να γίνει ένσταση στην ακούσια απομάκρυνση και πότε αυτό θα εξεταστεί από το θεραπευτικό και διοικητικό προσωπικό. Τα Προγράμματα Υποκατάστασης θα πρέπει να έχουν αναπτύξει έναν επίσημο μηχανισμό ενστάσεων, και οι ασθενείς πρέπει να έχουν γίνει ενήμεροι των δικαιωμάτων τους. Τα μέλη του προσωπικού που δεν αναμιγνύονται άμεσα με μια πειθαρχική πράξη θα πρέπει να διεξάγουν μια επανεξέταση της πράξης. Τα προγράμματα πρέπει να αναπτύξουν σχέσεις συνεργασίας έτσι ώστε οι ασθενείς που παρέβησαν τους κανόνες και χρειάζεται να απομακρυνθούν, να μπορούν να μεταφερθούν σε άλλες Μονάδες.
Οι επανεξετάσεις και οι ενστάσεις θα πρέπει να χειρίζονται γρήγορα, με προσοχή στην κανονικότητα της διαδικασίας και τα ελαφρυντικά της κατάστασης και την άποψη του ασθενή. Οι διαδικασίες θα πρέπει να είναι δίκαιες και αμερόληπτες γιατί η άποψη των άλλων ασθενών μπορεί να επηρεαστεί από κάθε αντιλαμβανόμενη έλλειψη δικαίου.
Αφού μια απόφαση απομάκρυνσης ληφθεί, η επιβλεπόμενη αποτοξίνωση θα πρέπει να ξεκινήσει μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας αναθεώρησης. Η ακούσια αποχώρηση θα πρέπει να γίνει με την κατανόηση ότι, αν συγκεκριμένες προϋποθέσεις εκπληρωθούν, ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης μέσα σε έναν συγκεκριμένο χρόνο. Τα εμπόδια για επανεισαγωγή θα πρέπει να ελαχιστοποιηθούν. Είναι χρήσιμο να καθοριστεί μια ημερομηνία στην οποία ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει για να μιλήσει για το εάν εκείνος ή εκείνη μπορεί να επανεισαχθεί στο πρόγραμμα.
Ανεξάρτητα από τους λόγους απομάκρυνσης, οι ασθενείς θα πρέπει να έχουν την μικρότερη δυνατή ενόχληση κατά τη διάρκεια της ιατρικά εποπτευόμενης αποτοξίνωσης. Η σταδιακή μείωση θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο βαθμιαία έτσι ώστε οι ασθενείς να μπορέσουν να βρουν και να εισαχθούν σε άλλες υπηρεσίες.
Η εν αγνοία αποτοξίνωση (η αποτοξίνωση ενός ασθενούς ή η προσαρμογή της δοσολογίας του χωρίς να το γνωρίζει) είναι ανήθικη εκτός και αν την έχει ζητήσει ο ασθενής από το θεραπευτή ως βοήθεια στη διαδικασία αποτοξίνωσής του.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: ΤΥΠΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ
Το κεφάλαιο αυτό περιγράφει μία πολυδιάστατη στρατηγική για το ταίριασμα (matching) ασθενών, που βρίσκονται σε φαρμακευτικά υποστηριζόμενη θεραπεία για την εξάρτηση οπιοειδών, με τύπους θεραπευτικών υπηρεσιών και επίπεδα φροντίδας, που μεγιστοποιούν τα αποτελέσματα της θεραπείας.
Το επίπεδο φροντίδας αναφέρεται στην ένταση μίας θεραπείας (από την άποψη της συχνότητας, του τύπου της υπηρεσίας: ατομική, ομαδική, οικογενειακή και της φαρμακευτικής αγωγής).
Το κεφάλαιο αυτό παρέχει επίσης πληροφορίες για την ανάπτυξη θεραπευτικού πλάνου με βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους για κάθε ασθενή.
Βήματα στο Ταίριασμα (matching) Ασθενή – Θεραπείας
1) Αξιολόγηση – εκτίμηση του ασθενή
Η διαδικασία ξεκινά με μία διεξοδική εκτίμηση, ώστε να προσδιοριστούν οι ανάγκες του κάθε ασθενή για υπηρεσίες. Έπειτα, αυτές οι ανάγκες θα ταιριάξουν με τα κατάλληλα επίπεδα φροντίδας και τους τύπους υπηρεσιών. Η αξιολόγηση θα πρέπει να περιλαμβάνει την έκταση, τη φύση και τη διάρκεια της χρήσης οπιοειδών και άλλων ουσιών καθώς επίσης και τις ιατρικές, ψυχιατρικές και ψυχοκοινωνικές ανάγκες του ασθενή και τη λειτουργικότητα του. Μία περιεκτική αξιολόγηση θα πρέπει να περιλαμβάνει: το φύλο, την εθνικότητα, τη γλώσσα, την κουλτούρα του ασθενή, την κινητοποίησή του να προσαρμοστεί στη θεραπεία και την υποστήριξη που έχει για ανάρρωση έξω από το πρόγραμμα.
2) Τύπος και ένταση των υπηρεσιών θεραπείας - Ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες
Σε προγράμματα θεραπείας με υποκατάσταση οι ασθενείς χρειάζεται να έχουν πρόσβαση σε μία ποικιλία ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων της ατομικής, ομαδικής και οικογενειακής συμβουλευτικής καθώς και της διαχείρισης περιπτώσεων (case management), μέσα στις ίδιες τις δομές. Τα προγράμματα υποκατάστασης χρειάζεται να παρέχουν ατομική και ομαδική συμβουλευτική, των οποίων η ένταση και η συχνότητα εξαρτάται από τις ανάγκες των ασθενών.
Η ένταση και η συχνότητα της θεραπείας θα πρέπει να εξαρτάται από το επίπεδο φροντίδας, που απαιτείται, ώστε να βοηθηθεί ο ασθενής να κατακτήσει επιτυχή θεραπευτικά αποτελέσματα. Οι περισσότεροι ασθενείς στην οξεία φάση της θεραπείας χρειάζεται να βλέπουν καθημερινά ένα σύμβουλο για συμβουλευτική, απλά για να σταθεροποιηθούν, ενώ άλλοι, που μπορεί να είναι περισσότερο λειτουργικοί με λιγότερα σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα, σχετιζόμενα με την εξάρτηση, χρειάζονται λιγότερες υπηρεσίες συμβουλευτικής.
3) Ταίριασμα των αναγκών για υπηρεσίες θεραπείας με τις δομές
Το επόμενο κρίσιμο βήμα είναι να προσδιοριστεί η πιο κατάλληλη διαθέσιμη δομή ή δομές για αυτές τις υπηρεσίες.
Τα Προγράμματα Υποκατάστασης παρέχουν ψυχοκοινωνικές και ιατρικές υπηρεσίες. Όμως, έχει γίνει προφανής η σημασία της θεραπείας των ποικίλων ιατρικών, ψυχοκοινωνικών, κοινωνικών και συμπεριφορικών προβλημάτων των ασθενών, ως μέρος της απεξάρτησής τους. Για το λόγο αυτό τα Προγράμματα Υποκατάστασης χρειάζεται να αναπτύξουν συνεργατικές σχέσεις με άλλες δομές, που προσφέρουν θεραπεία και να παραπέμπουν τους ασθενείς τους κατάλληλα. Σε περιπτώσεις συνεργασίας με άλλες δομές, τα Προγράμματα Υποκατάστασης θα πρέπει να συντονίζουν αυτές τις υπηρεσίες.
Βασιζόμενη στην αξιολόγηση του ασθενή, η θεραπευτική ομάδα θα πρέπει να συνεργάζεται με τον ασθενή, για τον προσδιορισμό των πιο κατάλληλων θεραπευτικών υπηρεσιών και δομών, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του. Η πρόοδος του ασθενή θα πρέπει να αποτελεί τη βάση για προσαρμογές στις θεραπευτικές υπηρεσίες. Οι ανάγκες των ασθενών για υπηρεσίες μπορεί να αλλάζουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Για παράδειγμα, ένας ασθενής μπορεί να χρειάζεται παραπομπή σε ένα πρόγραμμα αποτοξίνωσης από το αλκοόλ και μετά να επιστρέψει στο πρόγραμμα υποκατάστασης οπιοειδών ή μπορεί να χρειάζεται παραπομπή σε εξειδικευμένο κέντρο θεραπείας της ηπατίτιδας ή της φυματίωσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειάζονται πολλαπλές δομές για τη θεραπεία ενός ατόμου. Στις περισσότερες περιπτώσεις το Π.Υ. θα πρέπει να παρέχει διαχείριση περιπτώσεων (case management) και διασύνδεση με όλες τις θεραπευτικές υπηρεσίες.
Ασθενείς με Ιδιαίτερες Ανάγκες
Η αποτελεσματική θεραπεία της εξάρτησης οπιοειδών απαιτεί την εξατομικευμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων του κάθε ασθενή. Χρειάζεται περισσότερη εκπαίδευση προσωπικού και έρευνα για την αντιμετώπιση των θεραπευτικών αναγκών των διαφόρων πληθυσμών των Π.Υ. Τα ευρήματα για συγκεκριμένες ομάδες περιγράφονται στη συνέχεια.
Ασθενείς με σοβαρές Ιατρικές Παθήσεις
Αν κατά τη διάρκεια της εκτίμησης του ασθενή ανακαλυφθεί κάποιο σοβαρό ιατρικό πρόβλημα, ο ασθενής θα πρέπει να λάβει την κατάλληλη ιατρική θεραπεία είτε μέσα στο Π.Υ. είτε με την παραπομπή του σε κάποιο ιατρικό κέντρο. Τα Π.Υ. προσφέρουν μόνο τις βασικές ιατρικές υπηρεσίες. Χρειάζεται να αναπτύξουν δίκτυα παραπομπής για ασθενείς που έχουν άλλα ιατρικά προβλήματα. Το προσωπικό του Π.Υ. πρέπει να συντονίζει τις παραπομπές και την παρακολούθηση, ώστε να εξασφαλίζει τη συμμόρφωση του ασθενή με την ιατρική θεραπεία και να λειτουργεί ως σύμβουλος για την αλληλεπίδραση των φαρμάκων.
Ασθενείς με σοβαρή Διπλή Διάγνωση
Πολλές έρευνες επικεντρώνουν στη συνυπάρχουσα χρήση ουσιών και ψυχιατρικών διαταραχών. Η διπλή διάγνωση δεν πρέπει να αποτρέπει την είσοδο ενός ασθενή στο Π.Υ. Όμως, η διάγνωση αυτών των διαταραχών είναι σημαντική για το ταίριασμα ασθενών με κατάλληλες θεραπείες και δομές. Τα Π.Υ. θα πρέπει να διαθέτουν προσωπικό ειδικά εκπαιδευμένο να εντοπίζει συνυπάρχουσες διαταραχές, να αναπτύσσει κατάλληλες παραπομπές και να παρέχει συντονισμό της φροντίδας του ασθενή. Τα περισσότερα μέλη του προσωπικού μπορούν να εκπαιδευτούν στο να αναγνωρίζουν τα κυριότερα συμπτώματα των συνυπαρχουσών διαταραχών.
Ασθενείς με οικογενειακά, κοινωνικά προβλήματα ή προβλήματα στέγασης
Τα παρακάτω ψυχοκοινωνικά προβλήματα θα πρέπει να εντοπίζονται κατά την αξιολόγηση – εκτίμηση του ασθενή, ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα οι ασθενείς να έχουν θετική εξέλιξη στη θεραπεία:
ü Έλλειψη στέγης ή μη σταθερή στέγη.
ü Δυσλειτουργικές οικογενειακές σχέσεις ή απουσία οικογενειακών σχέσεων, χαλαροί δεσμοί με τα μέλη της οικογένειας.
ü Φτωχές κοινωνικές δεξιότητες και έλλειψη υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου.
ü Ανεργία και έλλειψη επαγγελματικών δεξιοτήτων.
Τα μέλη της οικογένειας χρειάζονται εκπαίδευση σχετικά με τη φαρμακευτικά υποστηριζόμενη θεραπεία και πληροφορίες στο πώς να υποστηρίξουν το μέλος της οικογένειας, που είναι σε θεραπεία. Χρειάζονται εκπαίδευση για τα σημάδια και τα συμπτώματα της εξάρτησης. Τα προγράμματα μπορούν να παρέχουν να αναπτύξουν μαθήματα για τους ασθενείς, τις οικογένειες τους και την κοινότητα, που μπορεί να μειώσει το στίγμα, που σχετίζεται με τη θεραπεία υποκατάστασης.
Ασθενείς με Ειδικές Ανάγκες
Τα Π.Υ. θα πρέπει να προσπαθήσουν να παρέχουν πρόσβαση σε ασθενείς με σωματικά προβλήματα. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις για αυτούς τους ασθενείς συνήθως περιλαμβάνουν επαγγελματική αποκατάσταση, σωματική θεραπεία και κοινωνικές υπηρεσίες, που βοηθούν στην προμήθεια προσθετικών μελών, αμαξιδίων κ.α. Εναλλακτικές προσεγγίσεις που μειώνουν την επίσκεψη στο Π.Υ., όπως το take home ή η επίσκεψη προσωπικού στο σπίτι του ασθενή, μπορεί να προσφέρουν ισότιμη πρόσβαση στη θεραπεία, για τους ασθενείς με ειδικές ανάγκες. Σε αυτές τις περιπτώσεις βέβαια χρειάζεται να υπάρξει μία ισορροπία ανάμεσα στην ανάγκη των ασθενών για θεραπεία και σε θέματα ασφάλειας, που αφορούν στη λήψη take home σε ασθενείς, οι οποίοι συνεχίζουν τη χρήση ουσιών ή όταν παρουσιάζεται κίνδυνός στην αλληλεπίδραση των φαρμάκων.
Νέοι ενήλικες
Οι νέοι ενήλικες αποτελούν μία μοναδική πρόκληση για τη θεραπεία της εξάρτησης μέσω υποκατάστατων. Υπάρχουν διαφορές στους τρόπους χρήσης ουσιών και στις θεραπευτικές ανάγκες ανάμεσα στους νέους και τους μεγαλύτερους ενήλικες που είναι εξαρτημένοι από οπιοειδή. Οι διαφορές αυτές μπορούν να αποδοθούν, εν μέρει, σε χαρακτηριστικά γενεών και εμπειρίες ζωής. Για παράδειγμα, οι μεγαλύτεροι ενήλικες, τυπικά, προσέρχονται για θεραπεία μετά από χρόνια (μερικές φορές και δεκαετίες) χρόνιας χρήσης ουσιών συνοδευόμενης από απώλεια της οικογένειας, της υγείας και της εργασίας. Οι νέοι εξαρτημένοι από οπιοειδή τείνουν να προσέρχονται για θεραπεία μετά μόνο από μερικά χρόνια εξάρτησης και με διαφορετικές στάσεις απέναντι στην εξάρτηση και τη διαδικασία θεραπείας και διαφορετικές θεραπευτικές ανάγκες. Αυτοί οι νέοι είναι πιο δύσκολο να αξιολογηθούν γιατί δεν έχουν φυσικά σημάδια της χρήσης οπιοειδών, εξαιτίας διαφορετικών τρόπων χρήσης (π.χ. κάπνισμα).
Η θεραπεία των νέων ενηλίκων θα πρέπει να ενσωματώνει τη γνώση για τις ιδιαίτερες αναπτυξιακές και ψυχολογικές ανάγκες και τα ενδιαφέροντα. Μερικές ανάγκες σχετίζονται με τη διαμόρφωση της ταυτότητας, με την έγνοια τους για τις ομάδες συνομηλίκων (π.χ. δυνατή επιθυμία να φαίνονται ότι δεν φοβούνται) και συχνά παράγοντες που τους ωθούν να φύγουν από το σπίτι τους.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου γι’ αυτή την ομάδα είναι η πιθανότητα σεξουαλικής ή σωματικής κακοποίησης, η πορνεία και συνυπάρχουσες νόσοι. Αυτοί οι παράγοντες συνεισφέρουν, επίσης, στην αύξηση του κινδύνου για μόλυνση από HIV και άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Τα προγράμματα υποκατάστασης θα πρέπει να προσφέρουν ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες αυτής της ηλικιακής ομάδας ή θα πρέπει να εγκαταστήσουν δίκτυα παραπομπών με υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής συμβουλευτικής για νέους.
Η βουπρενορφίνη είναι μία ιδιαίτερα ικανοποιητική θεραπεία για αυτή την ομάδα.
Γυναίκες στην Εγκυμοσύνη
Οι ιδιαίτερες ανάγκες των εξαρτημένων εγκύων γυναικών θα πρέπει να εκτιμώνται μετά από ιατρική αξιολόγηση. Η θεραπεία των εγκύων σε ένα Π.Υ. θα πρέπει να περιλαμβάνει υπηρεσίες σχετιζόμενες με την εγκυμοσύνη και τη γέννα, το θηλασμό, τη γονική φροντίδα και την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση μέσα στο Π.Υ. Τα Π.Υ. χρειάζεται να παρέχουν σε μόνιμη βάση τεστ εγκυμοσύνης. Ωστόσο, η πρόνοια για προγεννετική φροντίδα και βοηθητικές υπηρεσίες για τις εγκύους μπορεί να παρέχεται από άλλες δομές, εφόσον αναπτυχθούν οι κατάλληλες συνεργασίες.
Γυναίκες και σεξουαλική ή σωματική κακοποίηση
Ο κίνδυνος συνεχούς κακοποίησης των ασθενών μέσα στις τρέχουσες σχέσεις τους θα πρέπει να προσδιορίζεται και να γίνονται κατάλληλα πλάνα και παραπομπές. Συνυπάρχουσες διαταραχές, όπως το μετατραυματικό στρες, μπορεί να διαγνωστούν σε ασθενείς που έχουν βιώσει σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση. Τα Π.Υ. παρέχουν φροντίδα από ψυχίατρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και μπορούν να ανταποκριθούν, ως ένα βαθμό, στις ανάγκες των γυναικών σε αυτές τις περιπτώσεις. Κοινωνικές υπηρεσίες και φορείς που επικεντρώνουν σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας θα μπορούσαν να προσφέρουν εκπαίδευση και υποστήριξη στο προσωπικό των Π.Υ. .
Γυναίκες και περίπλοκά ιατρικά προβλήματα
Τέτοια προβλήματα είναι οι γυναικολογικές μολύνσεις, η πνευμονία, η υπέρταση κ.α. και απαντώνται συχνά σε γυναίκες που βρίσκονται σε φαρμακευτικά υποστηριζόμενη θεραπεία. Χρειάζεται να παρέχονται υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας μέσα στα Π.Υ.
Γονείς
Επειδή πολλοί ασθενείς είναι γονείς, η έλλειψη επαρκών υπηρεσιών για τη φροντίδα των παιδιών είναι συχνά εμπόδιο στην παρακολούθηση του Π.Υ. και στην επιτυχή έκβαση της θεραπείας. Τα Π.Υ. δεν διαθέτουν υπηρεσίες φύλαξης παιδιών, λόγω περιορισμένων πόρων. Ωστόσο, προτείνεται η παραπομπή σε υπηρεσίες ημερήσιας φροντίδας παιδιών στην κοινότητα.
Σε πολλές περιπτώσεις αναφέρονται περιστατικά παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης. Όταν υπάρχει υπόνοια κακοποίησης παιδιών ή όταν τα παιδιά εμφανίζονται παραμελημένα το Π.Υ. χρειάζεται να μεριμνήσει σχετικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί το Π.Υ. να συνεργαστεί με υπηρεσίες παιδικής προστασίας, ώστε αυτές να αναλάβουν τη διερεύνηση των συνθηκών διαβίωσης των παιδιών. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σύγκρουση ανάμεσα στο Π.Υ. και τον ασθενή και το Π.Υ. θα πρέπει να παρουσιάσει το θέμα με υποστηρικτικό τρόπο.
Μία ακόμη πρόταση είναι η λειτουργία ομάδων γονέων στα Π.Υ. όπου θα αντιμετωπίζονται προβλήματα σχετιζόμενα με τις γονικές δεξιότητες.
Ομοφυλόφιλοι και Αμφιφυλόφιλοι ασθενείς
Είναι σημαντικό να υπάρχει ένα ευαίσθητο κλίμα απέναντι στους ομοφυλόφιλους ή αμφιφυλόφιλους ασθενείς, με αποδοχή του σεξουαλικού προσανατολισμού και της διαφορετικότητας τους. Το προσωπικό του Π.Υ. θα πρέπει να είναι προετοιμασμένο να υποστηρίξει αυτούς τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν προβλήματα που προέρχονται από τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό. Οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να βοηθούνται να εξασφαλίσουν κατάλληλη ιατρική φροντίδα και ασφάλεια. Το Π.Υ. θα πρέπει να έχει γνώση των ενώσεων και των υποστηρικτικών δικτύων που υπάρχουν για αυτούς τους ανθρώπους και που μπορούν να προσφέρουν λύση στο πρόβλημα της περιθωριοποίησης τους.
Ηλικιωμένοι
Υπάρχουν στρεσσογόνοι παράγοντες κοινοί στους ηλικιωμένους ασθενείς, όπως η απώλεια της οικογένειας, η συνταξιοδότηση, η μοναξιά, η βαρεμάρα, που μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη εξάρτησης από το αλκοόλ και από φάρμακα ή να αυξήσουν τον κίνδυνο της υπερδοσολογίας. Τα Π.Υ. χρειάζεται να επικεντρώνουν στις εξής περιοχές, όταν δουλεύουν με ηλικιωμένους:
ü Προσοχή στον κίνδυνο αλληλεπιδράσεων των φαρμάκων, αφού οι ηλικιωμένοι συχνά χρειάζεται να παίρνουν πολλά φάρμακα.
ü Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις συνυπάρχουσες νόσους και τα συμπτώματα και τις διαταραχές, που σχετίζονται με την ηλικία.
ü Διάγνωση και θεραπεία της σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης.
ü Ανάπτυξη δικτύου παραπομπών για την αντιμετώπιση των αναγκών των ηλικιωμένων.
ü Εκπαίδευση του προσωπικού ώστε να είναι ευαισθητοποιημένο με τον ηλικιωμένο πληθυσμό.
ü Παροχή ψυχοκοινωνικής θεραπείας των στρεσσογόνων παραγόντων που σχετίζονται με την ηλικία.
ü Ρύθμιση της δοσολογίας του υποκατάστατου εξαιτίας του χαμηλού μεταβολισμού των ηλικιωμένων.
Θεραπευτικό Πλάνο
Αφού διαπιστωθούν οι ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ασθενή και προσδιοριστούν οι καλύτερες διαθέσιμες υπηρεσίες και επίπεδα φροντίδας, θα πρέπει να αναπτυχθεί το θεραπευτικό πλάνο, σε συνεργασία με τον ασθενή.
Σχεδιάζοντας το θεραπευτικό πλάνο
Το θεραπευτικό πλάνο στη θεραπεία υποκατάστασης θα πρέπει να εμπλέκει μία διεπιστημονική ομάδα, συμπεριλαμβανομένων ψυχιάτρων, γενικών γιατρών, νοσηλευτών, κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων και τους ίδιους τους ασθενείς. Βασισμένο στην αξιολόγηση – εκτίμηση και την προσωπική ιστορία του κάθε ασθενή, το θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να είναι ρεαλιστικό και προσαρμοσμένο στις ανάγκες, τις δυνατότητες και τους στόχους του. Ένα καλό θεραπευτικό πλάνο περιλαμβάνει βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους καθώς και συγκεκριμένες ενέργειες που χρειάζονται για να επιτευχθεί ο κάθε στόχος. Το θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να περιλαμβάνει συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους, που θα επιτρέπουν την αξιολόγηση του βαθμού επίτευξής τους.
Ο ρόλος του θεραπευτή στην ανάπτυξη του θεραπευτικού πλάνου
Ο θεραπευτής θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι το θεραπευτικό πλάνο βασίζεται στο σεβασμό της αυτονομίας και της αξιοπρέπειας του ασθενή και ταυτόχρονα να κινητοποιεί τον ασθενή να γίνει συνεργάτης στη διαδικασία αλλαγής. Αυτός ο ρόλος, που δίνει μεγάλη ευθύνη στο σύμβουλο, συνήθως ενσωματώνει συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις, με τις οποίες οι σύμβουλοι επιδιώκουν να ενδυναμώσουν την κινητοποίηση του ασθενή για αλλαγή, με την επικέντρωση στις δυνατότητές του και με σεβασμό στις αποφάσεις του. Για να εμπλέξουν τους ασθενείς στη διαδικασία σχεδιασμού του θεραπευτικού πλάνου, οι σύμβουλοι θα πρέπει να εφαρμόσουν κινητοποιητικές στρατηγικές. Έρευνες έχουν δείξει ότι αντιπαραθετική συμβουλευτική συχνά οδηγεί σε θεραπευτική αποτυχία.
Ο ρόλος του ασθενή στην ανάπτυξη του θεραπευτικού πλάνου
Οι ασθενείς οι οποίοι συμφωνούν με τη θεραπευτική προσέγγιση τείνουν να αυξάνουν τις πιθανότητες τους για βελτίωση. Η συμμετοχή του ασθενούς στο σχεδιασμό του θεραπευτικού πλάνου μπορεί να τον κινητοποιήσει και να οδηγήσει σε θετικά θεραπευτικά αποτελέσματα, όπως είναι τα μεγαλύτερα ποσοστά αποχής από τη χρήση. Όταν είναι δυνατό, το θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να είναι γραμμένο με τα λόγια του ασθενούς, ώστε να περιγράφει τις ιδιαίτερες ανάγκες, ικανότητες και προτιμήσεις αλλά και τα προβλήματα.
Άλλοι παράγοντες στην ανάπτυξη του θεραπευτικού πλάνου
Το θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να ενσωματώνει μία εκτίμηση των γλωσσικών και πολιτισμικών παραγόντων, που μπορεί να έχουν επίδραση στη θεραπεία του ασθενούς είτε θετικά είτε αρνητικά. Οι θεραπευτές χρειάζεται να εργάζονται συνεργατικά με τους ασθενείς, ώστε να προσδιορίσουν τα πολιτισμικά πιστεύω τις αξίες και τις πρακτικές που σχετίζονται με την υγεία και να τονίζουν τους παράγοντες αυτούς στο θεραπευτικό πλάνο.
Κινητοποίηση για θεραπεία
Στο θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να ενσωματώνονται κινητοποιητικές στρατηγικές. Ως μέρος αυτής της διαδικασίας, η θεραπευτική ομάδα μπορεί να επωφεληθεί από την κατανόηση των σταδίων αλλαγής και των επιδράσεων τους στην πρόοδο του ασθενή.
Παρατηρούμε 5 στάδια στην ετοιμότητα του ασθενή για αλλαγή κατά τη διάρκεια της θεραπείας της εξάρτησης:
1.Περισυλλογή 2.Απόφαση 3.Δράση 4.Συντήρηση 5.Υποτροπή
Ένα προηγούμενο στάδιο, η προ-περισυλλογή παίζει επίσης ρόλο.
Ιδανικά οι ασθενείς και οι θεραπευτές θα πρέπει να αναπτύσσουν θεραπευτικές επιλογές βασισμένες στην ετοιμότητα του ασθενούς για θεραπεία, η οποία μπορεί να καθοριστεί με τον προσδιορισμό του σταδίου στο οποίο βρίσκεται ο ασθενής.
Στοιχεία του θεραπευτικού πλάνου
Επειδή μερικοί ασθενείς χρειάζονται βοήθεια σε πολλούς τομείς, το θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να αναφέρεται σε μετρήσιμους και εφικτούς στόχους, σχετικούς με την παρούσα κατάσταση του ασθενή.
Βραχυπρόθεσμοι στόχοι, όπως η επαγγελματική κατάρτιση μπορεί να απορρέουν από ένα μακροπρόθεσμό στόχο, όπως μία πλήρης απασχόληση. Τα θεραπευτικά πλάνα θα πρέπει να είναι απλά και όχι πολύ περιεκτικά, ώστε να μην εξοντώνουν τους ασθενείς με στόχους που πρέπει να πετύχουν.
Τα θεραπευτικά πλάνα θα πρέπει να αναθεωρούνται περιοδικά, όταν μπορεί να διαπιστωθεί πρόοδος. Ο ασθενής θα πρέπει να λαμβάνει ένα αντίγραφο του θεραπευτικού πλάνου.
Η προσέγγιση της διεπιστημονικής ομάδας
Η πολυπλοκότητα του θεραπευτικού πλάνου απαιτεί μία διεπιστημονική θεραπευτική ομάδα, η οποία ιδανικά αποτελείται από:
ü Έναν ψυχίατρο, που είναι επικεφαλής και παρέχει ιατρική φροντίδα και φαρμακευτική σταθεροποίηση, συντάσσει αξιολογήσεις για τους ασθενείς, παρακολουθεί τη φαρμακευτική αγωγή.
ü Μη ιατρικό επαγγελματικό προσωπικό, όπως κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος, ειδικός εκπαίδευσης και κατάρτισης, οι οποίοι παρέχουν μία ποικιλία ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών: συμβουλευτική, διαχείριση περιπτώσεων, ψυχοθεραπεία και οικογενειακή θεραπεία, ψυχολογικά τεστ και αξιολόγηση, ανάπτυξη δεξιοτήτων, εκπαίδευση.
ü Μη ιατρικό νοσηλευτικό προσωπικό (π.χ. νοσηλευτές) που υποστηρίζουν τις ιατρικές εκτιμήσεις, χορηγούν τη φαρμακευτική αγωγή, κρατούν αρχεία και διευκολύνουν παραπομπές για ιατρική και ψυχιατρική θεραπεία.
ü Φαρμακοποιό, που διανέμει τα φάρμακα, παραγγέλνει ελεγχόμενες ουσίες, κρατάει αρχεία και συμμετέχει στη φροντίδα του ασθενή μαζί με το υπόλοιπο προσωπικό και συμβάλλει ιδιαίτερα στις αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων.
ü Μη θεραπευτικό και διοικητικό προσωπικό: γραμματεία, υποδοχή κ.α.
ü Προσωπικό ασφαλείας.
Μελέτη περίπτωσης: Σχεδιασμός θεραπευτικού πλάνου σε Π.Υ.
Η παρακάτω μελέτη περίπτωσης, μολονότι αναφέρεται σε δεδομένα των Η.Π.Α. θεωρούμε ότι μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του θεραπευτικού πλάνου.
Μία ασθενής 30 ετών, Ισπανικής καταγωγής, μητέρα 2 παιδιών, χωρισμένη εδώ και 3 χρόνια. Άφησε το σχολείο στα 15 της χρόνια όταν έμεινε έγκυος. Ως ανύπαντρη μητέρα, υπό τη φροντίδα του κράτους, ξεκίνησε την ηρωίνη στα 17 της χρόνια, ενδοφλέβια.
Γεννήθηκε στο Πουέρτο Ρίκο και η οικογένεια της μετανάστευσε στις ΗΠΑ όταν ήταν 10 ετών. Είναι η μικρότερη από τα 5 παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας της, άνεργος ζωγράφος και αλκοολικός, κακοποιούσε σωματικά τη μητέρα της. Πέθανε από κίρρωση του ήπατος. Η σχέση της ασθενή με τη μητέρα της ήταν πάντα διαταραγμένη. Η ασθενής ανέφερε ότι ποτέ δεν αισθάνθηκε ενδιαφέρον ή αγάπη από τη μητέρα της.
Για να υποστηρίξει τον τρόπο ζωής της, που περιλαμβάνει χρήση αλκοόλ κοκαΐνης και ηρωίνης, η ασθενής κέρδιζε χρήματα από την πορνεία, που την οδήγησε στο να πουλά ναρκωτικά, να κλέβει και σε άλλες αξιόποινες πράξεις. Παντρεύτηκε, αφού γέννησε το δεύτερο παιδί της, αλλά σύντομα χώρισε. Μετά το διαζύγιο, πήγε να ζήσει με τη μητέρα της. Οι κοινωνικές υπηρεσίες τοποθέτησαν τα παιδιά της σε ανάδοχη οικογένεια, γιατί η ίδια τα παραμελούσε. Ύστερα από αυτό, η μητέρα της την έδιωξε από το σπίτι.
Η ασθενής προσήλθε σε Π.Υ. με κίνητρο να ξαναπάρει την κηδεμονία των παιδιών της. Είπε ότι ήθελε να σταματήσει τη χρήση και να αλλάξει ζωή: να αποκτήσει σταθερή στέγη να σταματήσει την πορνεία. Παρόλο που σταθεροποιήθηκε στη μεθαδόνη συνέχιζε σταθερά τη χρήση κοκαΐνης, ύστερα από 6 μήνες θεραπεία. Όσο ήταν στο Π.Υ. βρέθηκε θετική σε HIV. Έχει σοβαρή κατάθλιψη με αυτοκτονικό ιδεασμό.
Παρόλο που έχουν γίνει προσπάθειες, δεν έχει σταματήσει τη χρήση κοκαΐνης.
Το θεραπευτικό πλάνο της ασθενούς μπορεί να περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
Βραχυπρόθεσμοι Στόχοι:
1. Αντιμετώπιση του άμεσου κινδύνου αυτοκτονίας.
ü Στόχος: Αντιμετώπιση του κινδύνου αυτοκτονίας, αντιμετώπιση της κατάθλιψης και αξιολόγηση της ανάγκης για φαρμακευτική αγωγή.
ü Δράση: Ψυχιατρική εκτίμηση, διάγνωση και φαρμακευτική αγωγή. Επικοινωνία και συνεργασία του ψυχιάτρου με το θεραπευτή και το λοιπό προσωπικό του Π.Υ.
ü Χρόνος – στόχος: Άμεσα, για τον αυτοκτονικό ιδεασμό. 1 μήνας, για την ολοκλήρωση της και της λοιπής ψυχιατρικής αγωγής.
ü Υπεύθυνα άτομα: θεραπευτής, ασθενής, ψυχίατρος
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: η ασθενής είναι πλέον σε σταθερή κατάσταση, δεν υφίσταται άμεσος κίνδυνος για τη ζωή της, λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή.
ü Μακροπρόθεσμός στόχος: Σταθερή κατάσταση, τακτική επανεκτίμηση θεραπευτικού πλάνου
2. Στέγαση με μακροπρόθεσμο στόχο την απόκτηση μόνιμης στέγης
ü Στόχος: Παραπομπή σε ξενώνα.
ü Δράση: Να κάνει ραντεβού και να αιτηθεί την εισαγωγή της σε πρόγραμμα στέγασης.
ü Χρόνος – στόχος: Αμέσως
ü Υπεύθυνα άτομα: Ασθενής, θεραπευτής, προσωπικό του ξενώνα.
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: Αυτοαναφορά, αντίγραφο της εισαγωγής σε ξενώνα.
ü Μακροπρόθεσμός στόχος: Πρόσβαση σε μόνιμη στέγη.
3. Να επιτευχθεί συμβουλευτική για το HIV
ü Στόχος: Υποστήριξη και εκπαίδευση σχετικά με την κατάσταση HIV.
ü Δράση: Συμβουλευτική σχετικά με το ασφαλές σεξ και τη μετάδοση του ιού.
ü Χρόνος – στόχος: 4 – 6 μήνες
ü Υπεύθυνα άτομα: ιατρικό προσωπικό, θεραπευτής, ασθενής.
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: η ασθενής έχει ενσωματώσει την πληροφορία, οι μύθοι έχουν διαλυθεί, η ασθενής εκφράζει ετοιμότητα να διερευνήσει θεραπευτικές επιλογές.
ü Μακροπρόθεσμός στόχος: Εισαγωγή σε θεραπεία.
4. Σχετικά με τη χρήση κοκαΐνης
ü Στόχος: Να εκπαιδευτεί η ασθενής στις ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της χρήσης κοκαΐνης και να αναπτυχθεί θεραπευτική παρέμβαση.
ü Δράση: Να προσδιοριστεί το επίπεδο χρήσης και ετοιμότητας για αλλαγή, ανάπτυξη σχεδίου μαζί με την ασθενή: ομάδες κινητοποίησης, συμβουλευτική, έλεγχος ουσιών
ü Χρόνος – στόχος: 2 – 4 μήνες
ü Υπεύθυνα άτομα: Ασθενής, θεραπευτής, ιατρικό προσωπικό
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: Η ασθενής μειώνει τη χρήση κοκαΐνης, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ελέγχων ουσιών, την αυτοαναφορά της, την παρατήρηση της συμπεριφοράς της και την παρακολούθηση του θεραπευτικού πλάνου.
Μακροπρόθεσμοι στόχοι
1. Αντιμετώπιση της κατάθλιψης
ü Στόχος: Σταθεροποίηση ψυχικής κατάστασης, τόνωση αυτοεκτίμησης, κινητοποίηση.
ü Δράση: Τακτική ψυχιατρική παρακολούθηση, τακτική επικοινωνία ψυχιάτρου - θεραπευτή.
ü Χρόνος: 6 μήνες
ü Υπεύθυνα άτομα: Ασθενής, θεραπευτής, ψυχίατρος.
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: Η ασθενής τηρεί το θεραπευτικό πλάνο, συνεχίζει τη φαρμακευτική αγωγή (αν χρειάζεται), βελτίωση ψυχικής κατάστασης (όπως αυτή εκτιμάται από αυτοαναφορές, τον ψυχίατρο, εργαλεία, παρατηρούμενη συμπεριφορά).
2. Να ξαναπάρει την επιμέλεια των παιδιών της, μόλις έχει σταθερή στέγη
ü Στόχος: να επανασυνδεθεί η ασθενής με την οικογένεια της, να αποκτήσει σταθερή κατοικία.
ü Δράση: Να βοηθηθεί να λάβει υποστήριξη από το κράτος, για να εξασφαλίσει σταθερό, ασφαλές και κατάλληλο περιβάλλον για τα παιδιά. Πρόσβαση σε νομική βοήθεια, για το νομικό ζήτημα της επιμέλειας. Βοήθεια να παραμείνει μακριά από τη χρήση.
ü Χρόνος: 1 χρόνος
ü Υπεύθυνα άτομα: Ασθενής, θεραπευτής, κοινωνικοί λειτουργοί εσωτερικοί και εξωτερικοί, δικηγόρος.
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: Αυτοαναφορές, αναφορές της υπηρεσίας παιδικής προστασίας, αποδείξεις ενοικίου, πρόοδος στην ανάκτηση της επιμέλειας των παιδιών.
3. Ιατρική θεραπεία HIV
ü Στόχος: Να επιτευχθεί συνεχιζόμενη εκπαίδευση και θεραπεία.
ü Δράση: Πρόσβαση και επικοινωνία με ειδικό κέντρο για τον ιό.
ü Χρόνος: Διαρκής
ü Υπεύθυνα άτομα: Ασθενής, θεραπευτής, συντονιστής ομάδας, κέντρο θεραπείας.
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: Αυτοαναφορές, αναφορές κέντρου θεραπείας, εργαστηριακές εξετάσεις, αναφορές από το συντονιστή ομάδας.
Προσεγγίσεις στην Παροχή Ολοκληρωμένης Φροντίδας και Μεγιστοποίηση της Παραμονής στο Πρόγραμμα
Η παροχή όλων των βασικών υπηρεσιών φροντίδας είναι απαραίτητη στην αποτελεσματικότητα της θεραπείας με υποκατάστατα. Πολυάριθμες μελέτες υποστηρίζουν την πεποίθηση ότι οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις συνεισφέρουν στη συγκράτηση στο πρόγραμμα και τη συμμόρφωση, αντιμετωπίζοντας τα κοινωνικά και συμπεριφορικά προβλήματα και τις συνυπάρχουσες διαταραχές που επηρεάζουν τους ασθενείς στα Π.Υ. Ένα καλά σχεδιασμένο πρόγραμμα ολοκληρωμένης θεραπείας, αυξάνει την παραμονή του ασθενή στο πρόγραμμα και την πιθανότητα θετικών αποτελεσμάτων στη θεραπεία.
Βασικές Υπηρεσίες
Υπηρεσίες βασικής φροντίδας
Τα Προγράμματα Υποκατάστασης χρειάζεται να προσφέρουν τουλάχιστον τις ακόλουθες υπηρεσίες:
ü Ολοκληρωμένη ψυχοκοινωνική εκτίμηση
ü Αρχική και ετήσια ιατρική εκτίμηση (σωματική εξέταση και εργαστηριακές εξετάσεις)
ü Χορήγηση φαρμάκων
ü Εξετάσεις για ουσίες
ü Αναγνώριση συνυπαρχουσών διαταραχών και νευροψυχολογικών προβλημάτων
ü Συμβουλευτική για τη διακοπή της κατάχρησης ουσιών και διαχείριση της πείνας/ craving και της παρόρμησης
ü Εκτίμηση και παρέμβαση σε οικογενειακά προβλήματα
ü Εξετάσεις HIV και Ηπατίτιδας C, εκπαίδευση, συμβουλευτική και παραπομπή για φροντίδα
ü Παραπομπή για επιπλέον υπηρεσίες όπου χρειάζεται.
Εκτεταμένες υπηρεσίες φροντίδας
Πολλοί ασθενείς στα προγράμματα υποκατάστασης έχουν και άλλα προβλήματα που επηρεάζουν την ανάρρωσή τους, στα οποία περιλαμβάνονται ιατρικά, κοινωνικά, οικογενειακά, στεγαστικά και νομικά προβλήματα, καθώς και συνυπάρχουσες διαταραχές. Η εκτίμηση και αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων είναι σημαντική στη διευκόλυνση της θεραπείας από την εξάρτηση. Έχουν αναπτυχθεί πολλές στρατηγικές, οι οποίες περιλαμβάνουν ψυχοκοινωνικές και βιοϊατρικές παρεμβάσεις καθώς και προσεγγίσεις στήριξης του περιβάλλοντος (peer-support approaches).
Ουσία κατάχρησης
Εξαιτίας της ταυτόχρονης εξάρτησης από πολλές ουσίες, της μείωσης της ηλικίας έναρξης χρήσης, καθώς και της ποικιλίας του τρόπου χρήσης, τα προγράμματα πρέπει να αξιολογούν και να τροποποιούν τις υπηρεσίες τους συνεχώς, βασιζόμενα στις ανάγκες του πληθυσμού που αλλάζουν.
Ανάγκες του προσωπικού
Οι υπεύθυνοι σχεδιασμού προγραμμάτων χρειάζεται να αναπτύξουν ολοκληρωμένα προφίλ του πληθυσμού των ασθενών, του διαθέσιμου προσωπικού και καταμερισμού των διαθέσιμων πόρων. Επίσης, χρειάζεται να εξασφαλίζουν μια κατάλληλη σύνθεση του προσωπικού, για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των ασθενών και των αναγκών τους. Επιπλέον, χρειάζεται να καθορίζουν την γκάμα των υπηρεσιών, που μπορούν να προσφέρονται με τους διαθέσιμους πόρους.
Τα θετικά, σταθερά στο χρόνο, θεραπευτικά αποτελέσματα είναι περισσότερο εφικτά σε ένα θεραπευτικό περιβάλλον με άμεσα διαθέσιμους, σταθερούς, υποστηρικτικούς και καλά εκπαιδευμένους επαγγελματίες φροντίδας. Είναι δύσκολο να παρέχει υψηλής ποιότητας φροντίδα και να διευκολύνει τα ευνοϊκά αποτελέσματα της θεραπείας ένα χαοτικό περιβάλλον του προγράμματος με ακατάλληλο ή υπερφορτωμένο προσωπικό.
Διατηρώντας τους ασθενείς σε ένα πρόγραμμα
Σημασία της παραμονής
Μελέτες σε ασθενείς που εγκατέλειψαν το πρόγραμμα πρώιμα, έχουν δείξει ότι η διάρκεια παραμονής στο πρόγραμμα ήταν ο πιο σημαντικός δείκτης της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Οι ασθενείς που έμειναν στη θεραπεία ένα χρόνο ή περισσότερο, έκαναν μικρότερη κατάχρηση ουσιών και ήταν πιθανότερο να συμμετέχουν σε εποικοδομητικές δραστηριότητες και να αποφύγουν την ανάμιξη με εγκληματικές πράξεις, από ότι εκείνοι που διέκοπταν τη θεραπεία νωρίτερα. Παρόλα αυτά, όλοι οι ασθενείς ωφελούνταν από τη θεραπεία (π.χ. μικρότερος κίνδυνος μολυσματικών ασθενειών).
Παράγοντες που επηρεάζουν την παραμονή των ασθενών
Τα χαρακτηριστικά των ασθενών, η συμπεριφορά τους και άλλοι παράγοντες που δεν συνδέονται με τη θεραπεία, έχει βρεθεί ότι συνεισφέρουν σχετικά λίγο στην παραμονή σε ένα πρόγραμμα. Μια ολοκληρωμένη μελέτη έδειξε ότι η παραμονή καθορίζεται, σχεδόν ολοκληρωτικά, από αυτό που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της θεραπείας και όχι πριν. Ωστόσο, δύο παράγοντες, η μεγαλύτερη ηλικία και η μικρότερη ανάμιξη με το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, είναι δυνατό να προβλέψουν μεγαλύτερη παραμονή. Άλλος παράγοντας, που βρέθηκε να επηρεάζει την παραμονή στο πρόγραμμα, ήταν το κίνητρο ή η ετοιμότητα για θεραπεία.
Σε άλλες μελέτες, ο τρόπος εισαγωγής των ασθενών στο πρόγραμμα, εθελοντικά ή μετά από δικαστική παραπομπή, δεν επηρέασε την παραμονή στη θεραπεία. Οι Rhoades και συνεργάτες (1998) ανέφεραν ότι ασθενείς, οι οποίοι προηγουμένως είχαν λάβει μεθαδόνη, ήταν περισσότερο πιθανό να παραμείνουν στο πρόγραμμα από ότι ασθενείς οι οποίοι έμπαιναν για πρώτη φορά. Κάποιοι ασθενείς χρειάζονται πολλές προσπάθειες στη θεραπεία, πριν σταθεροποιηθούν για μεγάλες περιόδους (Koester et. al. 1999). Τα προγράμματα δεν πρέπει να θεωρούν τις προηγούμενες αποτυχίες των ασθενών ως ενδείξεις μελλοντικής συμμόρφωσης ή παραμονής στο πρόγραμμα ή να χρησιμοποιούν αυτές τις αποτυχίες ως λόγους απόρριψης εκείνων που ζητούν επανεισαγωγή. Κάποιοι ασθενείς μπορεί να χρειάζονται μακρύτερες περιόδους προσαρμογής στο Πρόγραμμα, πριν κάνουν μια μακροπρόθεσμη δέσμευση.
Προτεινόμενα βήματα για τη βελτίωση της παραμονής των ασθενών
Εξατομίκευση της δοσολογίας. Η επαρκής, εξατομικευμένη δοσολογία είναι πιθανόν ο πιο σημαντικός παράγοντας παραμονής στο πρόγραμμα, γιατί συνεισφέρει στη ανακούφιση και ικανοποίηση του ασθενούς, μειώνοντας τα συμπτώματα στέρησης και την πείνα (craving) και καθιστώντας του ασθενείς ικανούς να επικεντρωθούν σε άλλες στόχους.
Αποσαφήνιση των στόχων του προγράμματος και των θεραπευτικών πλάνων. Εκείνοι που παρέχουν τη φροντίδα θα πρέπει να εξηγήσουν τους στόχους του προγράμματος και του θεραπευτικού πλάνου σε κάθε ασθενή. Τα αντιφατικά μηνύματα επηρεάζουν δυσμενώς την παραμονή των ασθενών, ιδιαίτερα όταν αφορούν την ορθότητα διακοπής του προγράμματος ή μείωσης της αγωγής. Οι στόχοι που σχετίζονται με την αγωγή θα πρέπει να είναι εξατομικευμένοι και να σέβονται τις επιθυμίες των ασθενών, καθώς και να ενσωματώνουν γνώση και έρευνα σχετικά με την παραμονή των ασθενών στο πρόγραμμα. Εκείνοι που σχεδιάζουν τη θεραπεία θα πρέπει να κατανοήσουν ότι κάποιοι ασθενείς θέλουν να μειώσουν τη δοσολογία τους πιο γρήγορα από ότι ενδείκνυται. Το προσωπικό θα πρέπει να συνεργαστεί με αυτούς τους ασθενείς για την επίτευξη των στόχων τους σε ένα λογικό χρόνο.
Το να τεθούν χρονικά όρια παραμονής για όλους τους ασθενείς ή να δοθεί έμφαση στη χορήγηση χαμηλής δοσολογίας μπορεί να αποθαρρύνει την παραμονή και να παράγει φτωχά αποτελέσματα. Οι άκαμπτες πρακτικές λειτουργίας (π.χ. η απαίτηση να ταξιδεύουν από μακριά, οι άβολες ώρες, η μεγάλη αναμονή) μπορεί να επηρεάσουν την παραμονή και να οδηγήσουν σε διακοπή της θεραπείας. Οι ασθενείς έχουν αναφέρει άλλους παράγοντες που αποθαρρύνουν την παραμονή, όπως η έλλειψη ευαισθησίας του προσωπικού, η έλλειψη θεραπευτικών δεξιοτήτων και γνώσεων και η περιορισμένη επαφή.
Μείωση του βάρους της παρακολούθησης/παρουσίας. Οι απαιτήσεις της παρουσίας μπορούν να επιφέρουν σημαντικές επιδράσεις στην παραμονή. Ο Rhoades και οι συνεργάτες του (1998), βρήκαν ότι οι ασθενείς που έπρεπε να επισκέπτονται ένα πρόγραμμα λιγότερο συχνά ήταν λιγότερο πιθανό να διακόψουν την θεραπεία και όχι πλέον πιθανό να χρησιμοποιήσουν άλλες ουσίες, από ότι οι ασθενείς που είχαν ένα πρόγραμμα καθημερινής παρουσίας.
Καθώς όμως άλλες έρευνες υποδεικνύουν το αντίθετο, θα πρέπει να αξιολογούνται για κάθε ασθενή ξεχωριστά τα οφέλη που μπορεί να έχει η μείωση των απαιτήσεων παρουσίας στο πρόγραμμα και να συνεκτιμώνται οι πιθανοί κίνδυνοι από μία τέτοια ρύθμιση.
Παροχή βασικών υπηρεσιών θεραπείας όσο το δυνατό πιο πρώιμα. Οι ασθενείς είναι πιο πιθανό να μείνουν στη θεραπεία όταν έχουν κινητοποιηθεί έντονα και εμπλακεί νωρίτερα σε χρήσιμες δραστηριότητες. Στις κρίσιμες πρώτες ενενήντα μέρες (Οξεία Φάση), η εντατικοποίηση κάποιων υπηρεσιών, ιδιαίτερα για πρακτικές υπηρεσίες που βοηθούσαν τους ασθενείς να επιτύχουν βασικούς στόχους, έχουν συσχετιστεί με υψηλότερη παραμονή. Παραδείγματα περιλαμβάνουν προσεκτική διαχείριση περιπτώσεων, ψυχιατρικές υπηρεσίες, εισαγωγή σε ομάδες και βοήθεια σχετικά με την ασφάλιση, τη μεταφορά και τη στέγη.
Ενίσχυση/ βελτίωση των αλληλεπιδράσεων ασθενών- προσωπικού. Η θετική στάση του προσωπικού και οι αλληλεπιδράσεις με τους ασθενείς έχουν συσχετιστεί με υψηλή παραμονή. Η συχνή επαφή των ασθενών με μέλη του προσωπικού και η ανάμιξη και η διαθεσιμότητα των υπευθύνων των Π.Υ. αυξάνουν την παραμονή των ασθενών. Οι ασθενείς είναι πιθανότερο να παραμείνουν στη θεραπεία, όταν εμπλέκονται στο σχεδιασμό της και τη διαχείρισή της. Η αυξανόμενη αλληλεπίδραση με το προσωπικό αυξάνει την επικοινωνία και την ροή της πληροφορίας, περιορίζει τα προβλήματα και συνεισφέρει στην αίσθηση ευεξίας των ασθενών.
Βελτίωση της γνώσης του προσωπικού και των στάσεών του σχετικά με τα προγράμματα υποκατάστασης. Τα μέλη του προσωπικού θα πρέπει να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν τον πλούτο της επιστήμης που τα στηρίζει, και θα πρέπει να είναι ενήμεροι για προτεινόμενες θεραπευτικές πρακτικές έτσι ώστε να μπορούν να αλληλεπιδράσουν αποτελεσματικά και εποικοδομητικά με τους ασθενείς. Ωστόσο, ο Bell (2000) εστιάζει σε έρευνες οι οποίες δείχνουν ότι η στάση του προσωπικού συνεισφέρει πιο άμεσα στον περιορισμό της κατάχρησης οπιοειδών από ότι η εξειδίκευση του προσωπικού, οι ευνοϊκές αναλογίες ασθενών – μελών του προσωπικού, και οι καλύτερες εγκαταστάσεις. Τα μέλη του προσωπικού πρέπει να εκφράζουν εμπιστοσύνη στο πρόγραμμα όταν επικοινωνούν με τους ασθενείς.
Συμβουλευτική και Διαχείριση περιπτώσεων, συμπεριφορικές θεραπείες και ψυχοθεραπεία.
Η συμβουλευτική των ασθενών σε ατομική, οικογενειακή, ή ομαδική μορφή προσφέρει ένα χώρο για πολλές θεραπευτικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικές παρεμβάσεις. Παρέχει υποστήριξη για ένα τρόπο ζωής μακριά από τις ουσίες και την κατάχρηση. Μελέτες έχουν δείξει ότι ένα πρόγραμμα που παρέχει τακτική, δομημένη και επικεντρωμένη στις ουσίες κατάχρησης συμβουλευτική έχει καλύτερα αποτελέσματα από ένα πρόγραμμα που παρέχει λίγο ή καθόλου συμβουλευτική (Kidorf et. al. 1999, Magura et. al. 1999). Άλλες έχουν δείξει ότι η καλή θεραπευτική σχέση σχετίζεται με βελτίωση στην αποχή και μείωση της εγκληματικότητας (Joe et al. 2001).
Προτείνεται η συμβουλευτική στα Π.Υ. να εστιάζει στα εξής:
ü Στην παροχή στήριξης και καθοδήγησης, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την μείωση της χρήσης ουσιών
ü Στον έλεγχο και την παρακολούθηση άλλων προβληματικών συμπεριφορών.
ü Στη βοήθεια στους ασθενείς ώστε να συμμορφωθούν στους κανόνες του προγράμματος.
ü Στην αναγνώριση των προβλημάτων που χρειάζονται εκτεταμένες υπηρεσίες και παραπομπή των ασθενών για αυτές τις υπηρεσίες.
ü Στην αναγνώριση και απομάκρυνση των εμποδίων για την πλήρη συμμετοχή στη θεραπεία και την παραμονή στο πρόγραμμα.
ü Στην τόνωση του κινήτρου για θετικές αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Τα συνήθη συστατικά της συμβουλευτικής για την κατάχρηση ουσιών πρέπει να περιλαμβάνουν:
1. Βοήθεια στο να εντοπίσουν και να συμμετάσχουν σε ομάδες αυτοβοήθειας όπως είναι οι ΝΑ.
2. Εκπαίδευση για την εξάρτηση και τις επιδράσεις της κατάχρησης ουσιών.
3. Εκπαίδευση για τις στρατηγικές πρόληψης της υποτροπής.
4. Αναγνώριση των απροσδόκητων προβλημάτων που χρειάζονται προσοχή, όπως το να μείνουν ξαφνικά άστεγοι.
5. Βοήθεια στη συμμόρφωση με τους κανόνες του προγράμματος.
6. Πληροφόρηση για τεχνικές διαχείρισης του άγχους και του χρόνου.
7. Βοήθεια στην ανάπτυξη ενός υγιούς τρόπου ζωής που αφορά την άσκηση, την καλή διατροφή, τη διακοπή του καπνίσματος, και την αποφυγή επικίνδυνων σεξουαλικών πρακτικών.
8. Βοήθεια στο να ενταχθούν σε κοινωνικά εποικοδομητικές ομάδες όπως είναι οι κοινωνικές οργανώσεις.
9. Συνεχής εκπαίδευση σε θέματα υγείας (ιδιαίτερα για το HIV/ AIDS και ηπατίτιδα).
Οι συνεδρίες συμβουλευτικής για την ανακούφιση του άγχους των ασθενών, για το πρόγραμμα και για την επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητάς του, είναι εξαιρετικής σημασίας κατά τη διάρκεια των πρώτων βδομάδων θεραπείας. Συνήθως, οι ατομικές συνεδρίες κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης είναι πιο εντατικές από ότι εκείνες που ακολουθούν, αν και οι ατομικές ανάγκες θα πρέπει να υπαγορεύουν τη συχνότητα και τη διάρκεια της συμβουλευτικής.
Ατομική συμβουλευτική
Όσο ο ασθενής προχωρά στις φάσεις του προγράμματος, θα πρέπει να συνεχίζει τις συναντήσεις με τους συμβούλους σε ατομικές συνεδρίες, μερικές φορές την εβδομάδα ή τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, ανάλογα την ανάγκη και τη φάση της θεραπείας. Οι σύμβουλοι θα πρέπει να συνεχίζουν να αναγνωρίζουν τις ανάγκες των ασθενών και να τους παραπέμπουν ή να μεσολαβούν για άλλες υπηρεσίες (π.χ. στέγαση, ιατρική και ψυχιατρική φροντίδα, νομικές υπηρεσίες).
Μια τυπική ατομική συνεδρία θα πρέπει να περιλαμβάνει τις ακόλουθες δραστηριότητες:
- Ανασκόπηση του πώς ο ασθενής αισθάνεται, πώς αντιμετωπίζει την ‘πείνα’ του και πώς αλλάζει το τρόπο ζωής του/ της.
- Ανασκόπηση των αποτελεσμάτων των ουροληψιών και τι σημαίνουν
- Αναγνώριση επειγουσών αναγκών/ δύσκολων καταστάσεων και πως να τις αντιμετωπίσουν.
- Ανασκόπηση του θεραπευτικού πλάνου.
- Προσδιορισμός μετρήσιμων στόχων και λογικών χρονοδιαγραμμάτων
- Ανασκόπηση της προόδου στην επίτευξη στόχων, περιλαμβάνοντας την αποχή και σχετιζόμενων με αυτή συμπεριφορών
- Συζήτηση της δοσολογίας και του take-home
- Συζήτηση οικογενειακών θεμάτων
- Παροχή διασυνδετικών υπηρεσιών (π.χ. με γιατρούς, δικαστήρια, κοινωνικές υπηρεσίες)
- Χειρισμός θεμάτων ρουτίνας (όπως μετακίνηση, φροντίδα των παιδιών κ.α.)
Το ιατρικό προσωπικό θα πρέπει να εκπαιδεύσει τους συμβούλους για τα ιατρικά προβλήματα των ασθενών, έτσι ώστε οι σύμβουλοι να μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να καταλάβουν τη σημασία του να τηρούν τα ραντεβού και να συμμορφώνονται με την ιατρική θεραπεία.
Ομαδική συμβουλευτική
Η ομαδική συμβουλευτική έχει κάποια πλεονεκτήματα έναντι της ατομικής συμβουλευτικής και θεραπείας. Μπορεί να μειώσει την αίσθηση απομόνωσης των ασθενών και να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν την εξάρτηση και άλλα προβλήματα ζωής παρέχοντάς τους feedback από άτομα σε παρόμοια κατάσταση, εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων και πρακτικών, δομή, πειθαρχία και ενθάρρυνση. Μέσω της αλληλεπίδρασης, οι ασθενείς συνεισφέρουν ο ένας στην ανάρρωση του άλλου. Οι ομάδες θα πρέπει να καθοδηγούνται από εκπαιδευμένα άτομα.
Οι ακόλουθοι τύποι ομάδας προτείνεται να χρησιμοποιούνται στα Π.Υ.:
Ø Ομάδες ψυχοεκπαίδευσης
Ø Ομάδες ανάπτυξης δεξιοτήτων, όπως πρόληψη της υποτροπής, διαχείριση του άγχους και ομάδες διακοπής της χρήσης ουσιών, οι οποίες βοηθούν τους ασθενείς να μάθουν δεξιότητες και να επιτύχουν και να διατηρήσουν την αποχή.
Ø Ομάδες γνωσιακής - συμπεριφορικής προσέγγισης, στις οποίες οι ασθενείς μαθαίνουν να τροποποιούν στρεβλές σκέψεις και δράσεις.
Ø Ομάδες αλληλεπίδρασης στις οποίες διερευνούν αναπτυξιακά θέματα που συνεισφέρουν στην εξάρτηση ή παρεμβαίνουν στην θεραπεία.
Ø Ομάδες στήριξης, στις οποίες εκτός από τη στήριξη παρέχεται ένα χώρος διακίνησης ιδεών για το μοίρασμα ρεαλιστικών πληροφοριών για τη συντήρηση της αποχής και τη διαχείριση ενός τρόπου ζωής μέρα με τη μέρα μακριά από τις ουσίες.
Κάποιες ομάδες μπορεί να κρατούν τα ίδια μέλη αλλά για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Άλλες μπορεί να κρατούν περισσότερο χρόνο και να έχουν αποχωρήσεις και εισαγωγές νέων μελών. Κάθε τύπος ομάδας χρειάζεται ένα προκαθορισμένο τέλος ή χρονικό πλαίσιο.
Κάποιοι ασθενείς αντιστέκονται στην ομαδική συμβουλευτική και αποφεύγουν τις συνεδρίες. Η προσφορά μικρότερων ομάδων μπορεί να απαλύνει τις αμφιβολίες τους, ενώ οι θεραπευτές διερευνούν τους λόγους των αντιστάσεών τους (π.χ. φόβο να μιλήσουν στις ομάδες ή θέματα που αφορούν την εμπιστευτικότητα). Κάποιοι ασθενείς με συνοσηρρότητα ενδείκνυται να συμμετέχουν σε ομάδες με μέλη που έχουν παρόμοια προβλήματα. Ωστόσο, κάποιοι ασθενείς με οξείες διαταραχές δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε ομάδες και απαιτείται ατομική συμβουλευτική.
Το φύλο των ασθενών ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός τους μπορεί να είναι σημαντικός στην επιλογή ατομικής ή ομαδικής συμβουλευτικής.
Γνωσιακές και συμπεριφορικές θεραπείες
Συμπεριφορικές θεραπείες όπως η διαχείριση απροόπτων, στις οποίες οι ασθενείς κάνουν συμβόλαια που παρέχουν θετικά κίνητρα για συμμόρφωση στη θεραπεία, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στα Προγράμματα Υποκατάστασης.
Προσέγγιση της ενθάρρυνσης από την κοινότητα
Η προσέγγιση της ενθάρρυνσης από την κοινότητα, αρχικά ανεπτυγμένη για τη θεραπεία του αλκοολισμού, είναι ένα άλλο αποτελεσματικό μοντέλο για τα Προγράμματα Υποκατάστασης. Αυτή η πολυσύνθετη θεραπεία διευκολύνει την αλλαγή στο καθημερινό περιβάλλον των ασθενών. Οι σύμβουλοι συνεργάζονται με τους ασθενείς για να αναγνωρίσουν πλευρές στη ζωή τους που ενισχύουν την αποχή και να καταλάβουν πώς αυτοί οι ενισχυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εναλλακτικές στη χρήση ουσιών.
Διαχείριση ελέγχου της συμπεριφοράς (Contingency management)
Ø Διαλέξτε μια συμπεριφορά – στόχο, που μπορεί να μετρηθεί εύκολα (π.χ. τη διακοπή χρήσης οπιοειδών)
Ø Επιλέξτε μια επιβράβευση, που μπορεί να δοθεί, μόλις η επιθυμητή συμπεριφορά (π.χ. τρεις συνεχόμενες αρνητικές ουροληψίες) μπορεί να τεκμηριωθεί.
Ø Καθορίστε λεπτομερώς το σύνδεσμο ανάμεσα στη συμπεριφορά-στόχο και την επιβράβευση. Για παράδειγμα, μια αρνητική ουροληψία μπορεί να κερδίζει ένα ημερήσιο take-home.
Ø Γράψτε το συμβόλαιο, συγκεκριμενοποιώντας τη διάρκειά του και όποιες ενδεχόμενες τροποποιήσεις.
Για να είναι περισσότερο αποτελεσματικά, οι έλεγχοι συμπεριφοράς θα πρέπει να καθοριστούν ξεκάθαρα και να υλοποιούνται με συνέπεια. Αυτοί μπορούν να εξατομικευτούν ή να τεθούν στη βάση του κάθε προγράμματος. Η εξατομίκευση στις ανάγκες του κάθε ασθενούς έχει βρεθεί ότι λειτουργεί καλύτερα.
Ενίσχυση της κινητοποίησης
Η κινητοποιητική συνέντευξη στα Προγράμματα Υποκατάστασης χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση.
Οι παρεμβάσεις ενίσχυσης του κινήτρου επηρεάζουν τους ασθενείς να σταματήσουν δευτερεύουσες ουσίες κατάχρησης, να χειριστούν θέματα υγείας και να αλλάξουν τις κοινωνικές τους συνθήκες.
Ψυχοθεραπεία
Η έρευνα έχει δείξει ότι οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις ενισχύουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και ιδιαίτερα σε ασθενείς με συνυπάρχουσες διαταραχές, οι οποίοι δείχνουν μικρή ανταπόκριση μόνο στη συμβουλευτική. Οι ασθενείς που το άγχος ή η κατάθλιψή τους απαιτεί κάτι περισσότερο από συνηθισμένη, προσανατολισμένη στη συμπεριφορά συμβουλευτική, ωφελούνται από τη ψυχοθεραπεία.
Εξαιτίας του ότι πολλοί ασθενείς είναι ασταθείς κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης, οι θεραπευτές συνήθως καθυστερούν τη ψυχοθεραπεία μέχρι αργότερα στη δεύτερη ή την τρίτη φάση. Αλλά οι απόψεις διαφέρουν στο πότε η ψυχοθεραπεία είναι κατάλληλη. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι πρέπει να περιμένει μέχρι να σταθεροποιηθούν οι ασθενείς.
Προσόντα του προσωπικού
Εκείνοι που εξασκούν τη ψυχοθεραπεία σε αυτά τα προγράμματα θα πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι και να βρίσκονται υπό εποπτεία.
Συνήθεις στρατηγικές για ψυχοθεραπεία στην Ι.Θ.Ε.:
ü Αφιερώστε μέρος κάθε θεραπείας στη διαχείριση των πιο πρόσφατων επιτυχιών και αποτυχιών των ασθενών αναφορικά με τη χρήση ουσιών.
ü Υιοθετείστε ένα πιο ενεργό θεραπευτικό ρόλο από ότι απαιτείται για συνυπάρχουσες διαταραχές.
ü Ενισχύστε τους ασθενείς να αποφασίσουν να διακόψουν τη χρήση ουσιών (βοήθεια να φανταστούν ή να ανακαλέσουν τη ζωή χωρίς ουσίες, για να αντικαταστήσουν αναμνήσεις απόλαυσης της χρήσης ουσιών).
ü Εκπαιδεύστε τους ασθενείς να αναγνωρίζουν προειδοποιητικά σημάδια υποτροπής και να αναπτύσσουν δεξιότητες αντιμετώπισης.
ü Στηρίξτε τους ασθενείς να επαναδιευθετήσουν προτεραιότητες έτσι ώστε να μην απασχολούνται με τη χρήση ουσιών. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την απόκτηση δεξιοτήτων εργασίας, την ανάπτυξη χόμπι, ή τον ανασχηματισμό σχέσεων.
ü Βοηθείστε τους ασθενείς να διαχειριστούν επώδυνα συναισθήματα (από μια ψυχοδυναμική προσέγγιση, αυτό αφορά την διερεύνηση των αιτιών αυτών των συναισθημάτων).
ü Βοηθείστε τους ασθενείς να ενδυναμώσουν την αλληλεπιδραστική τους λειτουργικότητα και τα κοινωνικά στηρίγματά τους έτσι ώστε οι ανταμοιβές της φιλίας και των σχέσεων να αντικαταστήσουν αυτές της χρήσης ουσιών.
Εκπαίδευση των ασθενών και ψυχοεκπαίδευση
Σε ένα Π.Υ. η ψυχοεκπαίδευση μπορεί να γίνει σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο. Και οι δύο τύποι μπορεί να αφορούν στην παρουσίαση πληροφοριών για τη κατάχρηση ουσιών ατομικά, σε ομάδες, ή στις οικογένειές των ασθενών. Η ψυχοεκπαίδευση αφορά όλο το φάσμα των αναγκών των ασθενών, όπως την εκπαίδευση, την προσωπική ανάπτυξη, τη διασκέδαση, την υγεία, τις σχέσεις, τις επαγγελματικές τους ανάγκες, ενώ ταυτόχρονα εστιάζει και στις συμπεριφορές και τα συναισθήματα των ασθενών, για να διασφαλιστεί ότι ένα μήνυμα έχει γίνει κατανοητό και έχει εσωτερικευθεί.
Στρατηγικές ψυχοεκπαίδευσης:
§ Εισαγωγή της ψυχοεκπαίδευσης στην αρχή της θεραπείας, έτσι ώστε να λειτουργήσει ως ένας προσανατολισμός στη λειτουργία του Προγράμματος και στις θεραπευτικές διαδικασίες
§ Ανάμιξη των μελών της οικογένειας και επιλεγμένων φίλων, με τη συναίνεση των ασθενών. Παροχή καθοδήγησης ώστε να στηρίξουν τους ασθενείς στις προσπάθειές τους για ανάρρωση.
§ Προσαρμογή των εκπαιδευτικών στρατηγικών στην κουλτούρα του ασθενή και της οικογένειας.
§ Συζήτηση σχετικά με το χορηγούμενο υποκατάστατο και άλλα φάρμακα, και αποσαφήνιση των μύθων που σχετίζονται με τη χρήση τους.
§ Συζήτηση των επιπτώσεων της συνεχούς χρήσης ουσιών. Υποθετικές ερωτήσεις για τη χρήση αλκοόλ και ουσιών, και διασαφήνιση ότι τέτοια χρήση υπονομεύει την θεραπεία.
§ Συζήτηση σεξουαλικών συμπεριφορών που μπορεί να επηρεάσουν την υποτροπή, όπως η ανταλλαγή σεξ για ουσίες, η χρήση ουσιών για να λειτουργήσουν σεξουαλικά ή να εντείνουν τη σεξουαλική επαφή, η σεξουαλική αποχή και η οικειότητα ή η σεξουαλική επαφή χωρίς χρήση ουσιών.
§ Συζήτηση ειδικών θεμάτων, όπως ο γονεϊκός ρόλος, η φροντίδα των παιδιών, γυναικεία θέματα, αντιμετώπιση των μολυσματικών ασθενειών.
Πλεονεκτήματα της ανάμιξης της οικογένειας
Οι οικογενειακές παρεμβάσεις θα πρέπει να υλοποιούνται μόνο από εκπαιδευμένο προσωπικό και σε ασθενείς με οικογένειες με σοβαρά προβλήματα και συμπεριφορές ή στάσεις, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τη θεραπεία.
Παιδιά ασθενών στο Π.Υ.
Πολλά παιδιά ασθενών έχουν συναισθηματικά και μαθησιακά προβλήματα. Είναι πιο ευάλωτα σε σωματική και σεξουαλική κακοποίηση και παραμέληση και μπορεί να επιδείξουν περισσότερα προβλήματα συμπεριφοράς, χρήσης ουσιών, εγκληματική συμπεριφορά, προβλήματα διαγωγής και άλλα κοινωνικά και νοητικά ελλείμματα από ότι άλλα παιδιά. Η εκτίμηση αυτών των παιδιών από ειδικευμένο προσωπικό δεν είναι ρεαλιστική για τα Π.Υ. Το πρόγραμμα μπορεί να κάνει παραπομπή σε αρμόδιες υπηρεσίες και παράλληλα να προσφέρει ομάδες στήριξης γονέων, ανάπτυξης δεξιοτήτων, οικογενειακή θεραπεία κ.α.
Πρόληψη της υποτροπής
Εξαιτίας του ότι η εξάρτηση από οπιοειδή είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα νόσος, οι στρατηγικές που απευθύνονται άμεσα στην πρόληψη της υποτροπής είναι πολύ σημαντικές σε κάθε Π.Υ.
Στόχοι των ασθενών στην οικοδόμηση των δεξιοτήτων πρόληψης της υποτροπής:
- Κατανόηση της υποτροπής ως μια διαδικασία, όχι ως γεγονός
- Ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων αντιμετώπισης σε συνθήκες υψηλού κινδύνου.
- Αλλαγές στον τρόπο ζωής που να μειώνουν την ανάγκη χρήσης ουσιών.
- Αύξηση της συμμετοχής σε υγιείς δραστηριότητες.
- Κατανόηση και διευθέτηση των κοινωνικών πιέσεων για τη χρήση ουσιών.
- Ανάπτυξη ενός υποστηρικτικού δικτύου πρόληψης της υποτροπής (π.χ. με τους σημαντικούς άλλους).
- Ανάπτυξη μεθόδων αντιμετώπισης αρνητικών συναισθηματικών καταστάσεων.
- Μάθηση μεθόδων αντιμετώπισης γνωστικών διαστρεβλώσεων.
- Ανάπτυξη ενός πλάνου για την εμπόδιση ενός ατυχήματος/ απροσεξίας ή μιας υποτροπής.
- Αναγνώριση προειδοποιητικών σημάτων υποτροπής, περιλαμβανομένων εσωτερικών και εξωτερικών ερεθισμάτων και προειδοποιητικών σημάτων.
- Εναντίωση με τις μνήμες της ευφορίας που σχετίζεται με την κατάχρηση ουσιών
- Ενίσχυση των αναμνήσεων των αρνητικών πλευρών της χρήσης ουσιών.
- Υπερνίκηση της επιθυμίας ελέγχου της χρήσης ή κατάχρησης ουσιών.
- Αποφυγή ανθρώπων, χώρων και πραγμάτων που μπορεί να προκαλέσουν τη χρήση ουσιών
- Ανάπτυξη ευχάριστων και επιβραβευτικών εναλλακτικών της χρήσης ουσιών.
Στρατηγικές πρόληψης της υποτροπής για πολλαπλή χρήση ουσιών
Μπορεί να απαιτούνται τροποποιημένες στρατηγικές πρόληψης των υποτροπών για τους ασθενείς που κάνουν κατάχρηση πολλαπλών ουσιών.
Είναι αναγκαίες ξεχωριστές παρεμβάσεις για κάθε ουσία, εξαιτίας του ότι οι συσχετιζόμενοι κίνδυνοι υποτροπής είναι διαφορετικοί για την κάθε μία. Οι αντιλήψεις των πραγματικών κινδύνων υποτροπής για την ίδια ουσία μπορεί να διαφέρουν ανάμεσα στους ασθενείς. Για παράδειγμα, ένας ασθενής μπορεί να συσχετίζει τη χρήση ηρωίνης με την κοινωνικοποίηση και την χρήση κοκαΐνης με την ανακούφιση από την κατάθλιψη.
Η αντίδραση των ασθενών στην υποτροπή ποικίλει, και συχνά εξαρτάται από το πόσο πολύ εκείνος ή εκείνη αντιλαμβάνεται την υποτροπή ως μια προσωπική αποτυχία. Η υποτροπή μπορεί να μειώσει την αυτοεκτίμηση τους ασθενούς και να τον ωθήσει στη συνέχιση ή αύξηση της χρήσης ώστε να αισθανθεί καλύτερα. Οι θεραπευτές θα πρέπει να αναγνωρίζουν αυτό το φαινόμενο και να εκπαιδεύσουν τους ασθενείς στην αντιμετώπισή του.
Στρατηγικές παρακολούθησης των ασθενών
Η παρακολούθηση των ασθενών και η συνεχιζόμενη φροντίδα έχει βρεθεί ότι είναι κρίσιμες στην πρόληψη της υποτροπής και στη διασφάλιση του ότι οι ασθενείς θα παραμείνουν καθαροί. Η παρακολούθηση και η συνέχιση της παροχής φροντίδας διασφαλίζουν ένα συνεχές υποστήριξης.
Κοινωνική Υπηρεσία
Προτείνεται η λειτουργία αυτόνομης Κοινωνικής Υπηρεσίας σε κάθε Μονάδα Υποκατάστασης. Η Κοινωνική Υπηρεσία θα στελεχώνεται από 1-3 κοινωνικούς λειτουργούς (1 κοινωνικός λειτουργός σε μονάδες δυναμικότητας έως 120 ατόμων, 2-3 κοινωνικοί λειτουργοί στις μεγαλύτερες μονάδες) ανάλογα με τη δυναμικότητα της κάθε μονάδας. Οι κοινωνικοί λειτουργοί, που θα στελεχώσουν την κοινωνική υπηρεσία της κάθε μονάδας, θα είναι απαλλαγμένοι από άλλου τύπου αρμοδιότητες (δηλαδή, δεν θα αναλαμβάνουν θεραπευτικά ασθενείς). Ωστόσο, θα αποτελούν σταθερά μέλη των θεραπευτικών ομάδων των μονάδων.
Η Κοινωνική Υπηρεσία θα έχει ως αντικείμενο:
1. Αρχική εκτίμηση και διάγνωση του συνόλου των Κοινωνικών και Προνοιακών αναγκών των ασθενών και των οικογενειών τους σε συνεργασία με τον θεραπευτή.
2. Κοινωνικό-προνοιακά ζητήματα: δικτύωση και συνεργασία με τις κατά τόπους Διευθύνσεις Κοινωνικής Πρόνοιας, τα Ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης καθώς και άλλους φορείς και υπηρεσίες, με στόχο την ενημέρωση και διευκόλυνση των ασθενών για την έκδοση βιβλιαρίων υγείας, επιδομάτων, συντάξεων και άλλων τύπων οικονομικής ενίσχυσης.
3. Ζητήματα Στέγης – Διατροφής – Ένδυσης: Δικτύωση και συνεργασία με ξενώνες και άλλους φορείς που παρέχουν στέγαση καθώς και με φορείς και υπηρεσίες που παρέχουν τροφή και ένδυση όπως Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, Εκκλησία, Κοινωνικές Υπηρεσίες Δήμων, εθελοντικές ομάδες και σωματεία, με στόχο την κατάλληλη ενημέρωση και παραπομπή των ασθενών, για την κάλυψη των βασικών αναγκών τους.
4. Εκπαιδευτικά ζητήματα: Δικτύωση και συνεργασία με τον Ο.Α.Ε.Δ., Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης, Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης, Σχολεία Β’ Ευκαιρίας, το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, τη Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων και άλλους εκπαιδευτικούς φορείς, με στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ασθενών σε ευκαιρίες εκπαίδευσης και κατάρτισης.
5. Εργασιακά ζητήματα: Δικτύωση και συνεργασία με τα κατά τόπους Κέντρα Προώθησης στην Απασχόληση και Γραφεία του Ο.Α.Ε.Δ., Γραφεία Εργασίας και Κέντρα Προώθησης στην Απασχόληση Δήμων και άλλων φορέων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (π.χ. Κέντρο Ενημέρωσης Εργαζομένων και Ανέργων της Γ.Σ.Ε.Ε., Κέντρο Απασχόλησης και Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθήνας) καθώς και δικτύωση με εργοδότες, με στόχο την ενίσχυση και την προετοιμασία των ασθενών για την εργασία αλλά και την προώθηση τους στην απασχόληση.
6. Φροντίδα Οικογένειας και Παιδιών: Δικτύωση και συνεργασία με Συμβουλευτικούς Σταθμούς Οικογένειας και Παιδιών Δήμων και άλλων φορέων, Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής, Ομάδες Γονέων, προγράμματα ημερήσιας φροντίδας παιδιών, παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς, Ιατροκοινωνικά Κέντρα του ΠΙΚΠΑ και άλλων φορέων, προγράμματα ψυχοπροφυλακτικής και ανώδυνου τοκετού για εγκύους καθώς και με κάθε φορέα ή υπηρεσία, που παρέχει υπηρεσίες φροντίδας για την οικογένεια και τα παιδιά. Ενημέρωση και παραπομπή των ασθενών στις κατάλληλες υπηρεσίες και προγράμματα, σύμφωνα με τις ανάγκες τους, με στόχο την ενίσχυση και υποστήριξη των οικογενειών και των παιδιών τους.
7. Φροντίδα Ηλικιωμένων: Δικτύωση και συνεργασία με τα κατά τόπους Κ.Α.Π.Η., Προγράμματα Βοήθειας στο Σπίτι, Στέγες Γερόντων και άλλου τύπου υπηρεσίες, με στόχο τη φροντίδα και την υποστήριξη των ηλικιωμένων.
8. Ζητήματα Ψυχαγωγίας και Ελεύθερου Χρόνου: Δικτύωση, συνεργασία και ενημέρωση των ασθενών για δραστηριότητες και προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης Δήμων, Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και άλλων φορέων, Παροχές του Οργανισμού Εργατικής Εστίας και δραστηριοτήτων των Κέντρων Εργαζόμενης Νεότητας, ευκαιρίες παροχής εθελοντικής εργασίας και συμμετοχής σε εθελοντικές ομάδες, με στόχο τη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, την επιμόρφωση και την ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχής των ασθενών.
9. Επαφή, δικτύωση και παραπομπή σε άλλου τύπου υπηρεσίες και δομές ανάλογα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των ασθενών.
10. Εργασία με την Κοινότητα: Ανάπτυξη πρωτοβουλιών και δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινότητας. Δικτύωση και ανάπτυξη συνεργασίας με φορείς και υπηρεσίες της κοινότητας, συλλόγους, σωματεία και ομάδες πολιτών, με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινότητας και την εξασφάλιση της συνεργασίας της.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ
Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφονται πολιτικές, διαδικασίες και αντιλήψεις που συμβάλλουν στη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των διαχειριστών και των υπευθύνων προγραμμάτων θεραπείας από οπιοειδή, και επομένως αποδίδουν καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα. Τα προγράμματα είναι πολύπλοκα και δυναμικά περιβάλλοντα και επομένως η στελέχωση και διαχείριση τους είναι πρόκληση. Οι διευθύνσεις των προγραμμάτων επηρεάζουν τα θεραπευτικά αποτελέσματα θετικά ασκώντας ορθολογική ηγεσία και διαχείριση του προσωπικού τους. Οι διευθύνσεις είναι υποχρεωμένες να εστιάζουν την προσοχή του προσωπικού τους στη θεραπεία των ασθενών και στα βελτιωμένα αποτελέσματα της θεραπείας. Η σύγκρουση και η παρεξήγηση των στόχων της θεραπείας μπορούν να αυξήσουν το εργασιακό στρες σε κάποιο πρόγραμμα.. Οι υπεύθυνοι πρέπει να θέτουν σαφείς κατευθυντήριες γραμμές, να διεκδικούν τους απαραίτητους πόρους και να δημιουργήσουν ένα τρόπο σκέψης που προάγει την επαγγελματική ωρίμανση και τον έλεγχο του προσωπικού.
Στελέχωση
Οι αλληλεπιδράσεις (μεταξύ των στελεχών του προγράμματος θεραπείας από οπιοειδή και των ασθενών) και πιο συγκεκριμένα η συμπεριφορά των στελεχών, είναι πιθανότατα ο αμέσως πιο καθοριστικός παράγοντας αποτελεσματικότητας της θεραπείας μετά τον καθορισμό επαρκούς δόσης υποκατάστατου.
Τα αποτελέσματα μιας επιτυχημένης θεραπείας εξαρτώνται από την υπομονετικότητα που επιδεικνύουν τα στελέχη, τις αξίες, και τις συμπεριφορές τους. Για να αναπτυχθεί μια ισχυρή και σταθερή ομάδα αξιόμαχου προσωπικού, οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων θα πρέπει να συγκεντρώσουν ανθρώπους ικανούς, με τα κατάλληλα προσόντα και συγκεκριμένο τρόπο σκέψης. Θα πρέπει να προσφέρουν ικανοποιητικά πλεονεκτήματα για τη δουλειά τους και να προσφέρουν προσεκτική εποπτεία και συνεχή εκπαίδευση. Τότε μόνο θα μπορέσουν οι εργαζόμενοι να αναπτύξουν την απαραίτητη κατανόηση απέναντι στην φαρμακευτικά υποστηριζόμενη θεραπεία για την εξάρτηση από τα οπιοειδή.
Προσόντα
Αδειοδότηση, πιστοποίηση ,διαπίστευση προσόντων
Η πολυπλοκότητα που παρουσιάζουν οι εξαρτημένοι από οπιοειδή ασθενείς απαιτεί στελέχη άρτιας εκπαίδευσης, που θα μπορέσουν να παρέχουν άμεση φροντίδα αλλά και να συντονίσουν την πρόσβαση σε άλλες υπηρεσίες που τα προγράμματα θεραπείας δεν θα μπορούν να παρέχουν. Για να διασφαλιστούν αυτά τα προσόντα, τα προγράμματα πρέπει να προσλάβουν άτομα που να έχουν αδειοδοτηθεί ή πιστοποιηθεί σύμφωνα με τα κρατικά πρότυπα. Τέτοιου είδους στελέχη μπορούν να θεωρηθούν ότι διαθέτουν περισσότερο κύρος από τους νομοθέτες, τα μέλη της κοινωνίας και από τρίτους συνεργάτες.
Χαρακτηριστικά διαπροσωπικών σχέσεων στελεχών
Πέραν της πρόσληψης πιστοποιημένου προσωπικού οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων θα πρέπει να προσλάβουν άτομα με κατανόηση, ευαισθησία και ευελιξία ειδικά απέναντι στους ασθενείς των προγραμμάτων . Ένα προσωπικό με ευαισθησία δημιουργεί το κατάλληλο θεραπευτικό περιβάλλον. Επιπλέον τα στελέχη θα πρέπει να διατηρήσουν τα απαραίτητα επαγγελματικά όρια με τους ασθενείς τους.
Ευαισθησία σε θέματα κουλτούρας, φύλου και ηλικίας.
Σε μία επισκόπηση της βιβλιογραφίας για τις παρεμβάσεις στο χώρο της υγείας σε σχέση με την κουλτούρα και τα αποτελέσματά τους, ο Kehoe και οι συνάδελφοί του (2003) διαπίστωσαν ότι η κατανόηση της κουλτούρας εκ μέρους των θεραπευτών βελτίωσε θεαματικά τα αποτελέσματα της θεραπείας εξαρτημένων ασθενών. Τα στελέχη των προγραμμάτων θεραπείας θα πρέπει να είναι πρόθυμα να δουλέψουν με ασθενείς με διαφορετικές αντιλήψεις, να εξερευνήσουν και να αποδεχθούν συστήματα διαφορετικών αξιών και να κατανοήσουν πως κουλτούρες και αξίες συνδέονται με τη συμπεριφορά των ασθενών. Το υποστηρικτικό προσωπικό θα πρέπει να είναι δεκτικό και με κατανόηση απέναντι σε ασθενείς από διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες καθώς συχνά τα στελέχη αυτά είναι οι πρώτοι άνθρωποι που βλέπει ένας ασθενής σε ένα πρόγραμμα και αυτοί με τους οποίους αλληλεπιδρούν περισσότερο οι ασθενείς. Αν είναι δυνατόν οι διαχειριστές του προγράμματος θα πρέπει να «στρατολογήσουν» εργαζόμενους που να έχουν δημογραφική αναλογία προς τους ασθενείς τους και ίσως να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο να προσλάβουν ανθρώπους που έχουν απεξαρτηθεί.
Το προσωπικό που εργάζεται με διαφοροποιημένες πολιτισμικά ομάδες, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη ότι η διαφορετικότητα υπάρχει ακόμα και μέσα στις ίδιες τις κουλτούρες. Είναι σημαντικό να είναι δεκτικοί απέναντι στις πολιτιστικές δραστηριότητες, αλλά να αποφύγουν τους πολιτισμικούς συγκερασμούς. Η κατανόηση τόσο των πολιτισμικών επιρροών όσο και της ατομικότητας του ασθενούς είναι κάτι που χρειάζεται χρόνο.
Επιπλέον, το θεραπευτικό προσωπικό θα πρέπει να κατανοεί άλλους παράγοντες που επηρεάζουν τη θεραπεία, όπως οι σεξουαλικές προτιμήσεις ή η ηλικία, αλλά να αποφεύγει τη γενίκευση για ασθενείς που έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά. Η σωστή διαπίστωση τέτοιων παραγόντων προϋποθέτει προσπάθεια να βλέπει τον κόσμο από την οπτική γωνία του ασθενούς.
Ευελιξία στον τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς και αντίληψης
Η αντίληψη του προσωπικού για τη θεραπεία και εξάρτηση από οπιοειδή μπορεί να επηρεάσει τα θεραπευτικά αποτελέσματα. Τα μέλη του προσωπικού δε θα πρέπει να έχουν άκαμπτες προκαταλήψεις, καταδικαστικές αντιλήψεις και τιμωρητικές συμπεριφορές απέναντι στους ασθενείς (Bell 2000).
Ορισμένες φορές τα μέλη των προγραμμάτων υποκατάστασης έχουν αρνητική στάση είτε προς τους ασθενείς είτε προς το ιατροφαρμακευτικό μοντέλο. Τουλάχιστον μια μελέτη συνδέει τέτοιες συμπεριφορές με χαμηλά ποσοστά συγκράτησης ασθενών στα προγράμματα και χαμηλότερα ποσοστά επιτυχίας στα θεραπευτικά αποτελέσματα. Οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση για τον έλεγχο της συμπεριφοράς των στελεχών και να διεξάγουν σεμινάρια εντός του προγράμματος για να δημιουργηθούν ή να συντηρηθούν οι κατάλληλες συμπεριφορές απέναντι στους ασθενείς και το ιατροφαρμακευτικό μοντέλο.
Οι λεκτικές εκφράσεις που χρησιμοποιούνται από τα στελέχη του προγράμματος αντανακλούν το πώς αισθάνονται αυτοί απέναντι στους ασθενείς. Το θεραπευτικό προσωπικό που πιθανόν να έχει απορροφήσει την αντιπάθεια της κοινωνίας προς τους ανθρώπους που συμμετέχουν στα προγράμματα, χρησιμοποιεί μερικές φορές αντιθεραπευτική γλώσσα, για παράδειγμα, τη φράση «βρώμικη ουροληψία» για να περιγράψουν μια ουροληψία που δεν είναι ικανοποιητική (σε μια τέτοια περίπτωση ο όρος «θετική ουροληψία» είναι λιγότερο επικριτικός). Ακόμα το προσωπικό θα πρέπει να αποφεύγει όρους που παραπέμπουν στο ποινικό σύστημα όπως «επιτήρηση» ή «δοκιμαστική περίοδος» για να αναφερθούν σε καταστάσεις κατά τις οποίες οι ασθενείς έχουν χαμηλές επιδόσεις κατά τη θεραπεία. Επίσης, ο όρος «καθαρίζω» θα πρέπει να αποφεύγεται όταν γίνεται αναφορά στην εκπλήρωση της θεραπευτικής διαδικασίας. Άλλες εκφράσεις που είναι προτιμότερες, είναι «ασθενείς» αντί για «πελάτες» και «μείωση της δοσολογίας» ή «μείωση με την ιατρική επίβλεψη» αντί για «αποτοξίνωση» όταν αναφερόμαστε στην απεξάρτηση και αποκοπή από την ιατροφαρμακευτική θεραπεία. Χρησιμοποιώντας λέξεις που προέρχονται από τη λέξη «τοξίνη» κατά τη διάρκεια της θεραπείας υποδηλώνεται ότι η ίδια η θεραπεία είναι ένα τοξικό φάρμακο. Ο όρος «αποτοξίνωση» θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο κατά την αντιμετώπιση της κατάχρησης των ουσιών.
Συγκράτηση προσωπικού
Οι παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στα υψηλά ποσοστά αποχώρησης του προσωπικού, περιλαμβάνουν χαμηλούς μισθούς και περιορισμένα πλεονεκτήματα, αρνητικά στερεότυπα για το πρόγραμμα και τους ασθενείς του, εργασιακό στρες, υπερβολικό φόρτο εργασίας των θεραπευτών – συμβούλων, παράλογες ώρες εργασίας και επικίνδυνες τοποθεσίες των προγραμμάτων. Τα στελέχη του προσωπικού μπορεί να βιώσουν την εμπειρία του burnout όταν εργάζονται σε απομόνωση, με δύσκολους ασθενείς και ανεπαρκή στήριξη ή θετική ανατροφοδότηση. Οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων θα πρέπει να κάνουν σταθερά βήματα προς την κατεύθυνση της διατήρησης του προσωπικού όπως τα παρακάτω:
· Εγκαθίδρυση και διατήρηση ξεκάθαρων πολιτικών και διαδικασιών και επίμονη στην εφαρμογή τους.
· Αποφυγή υπερβολικού φόρτου εργασίας. Ακόμα και ο πιο επαγγελματίας, αφοσιωμένος θεραπευτής «πνίγεται» όταν ο φόρτος εργασίας είναι πολύ μεγάλος. Οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων μπορούν να χρησιμοποιήσουν ένα σύστημα ελέγχου που θα εστιάζει στον αριθμό των συμβουλευτικών ωρών που χρειάζεται μια περίπτωση, η οποία μπορεί να διαφέρει δραματικά από τον αριθμό των υποθέσεων που ανατίθενται σε κάθε θεραπευτή, καθώς εξαρτάται πάντοτε από τις απαιτήσεις του κάθε ασθενή ξεχωριστά.
· Ενίσχυση της λειτουργίας της θεραπευτικής ομάδας. Το προσωπικό συνήθως αισθάνεται λιγότερο απομονωμένο και πιεσμένο όταν μια ομάδα παίρνει τις θεραπευτικές αποφάσεις. Όταν παρατηρείται έλλειψη συνοχής, εμφανίζεται ο κίνδυνος «burnout», αποπροσανατολισμού από τον κοινό στόχο ή κυνισμού. Μια καλά συντονισμένη ομάδα μειώνει επίσης τα επίπεδα ενδοπροσωπικών διαφωνιών για τη θεραπεία του ασθενούς και μειώνει τις πιθανότητες του «splitting», όταν οι ασθενείς φέρνουν αντιμέτωπα τα στελέχη του προγράμματος μεταξύ τους.
· Ενθάρρυνση της ανάπτυξης μιας κουλτούρας αμοιβαίου σεβασμού μέσω της ομαδικής συνεργασίας, της ξεκάθαρης και αποτελεσματικής επικοινωνίας και της διεπιστημονικής λήψης αποφάσεων. Οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων θα πρέπει να διεξάγουν συναντήσεις του προσωπικού σε τακτά χρονικά διαστήματα. Επιπλέον, οι υπεύθυνοι θα πρέπει να μεσολαβούν στις διαμάχες που εμφανίζονται μεταξύ του προσωπικού.
· Οριοθέτηση της περιγραφής της εργασίας που υπογραμμίζει ξεκάθαρα τους ρόλους, τις ευθύνες και τις γραμμές επικοινωνίας και η περιοδική αναθεώρησή τους με το προσωπικό.
· Καθιέρωση τακτών συμβουλευτικών εποπτειών ανάμεσα στους θεραπευτές, τους επόπτες, τους υπευθύνους και άλλων στελεχών του προγράμματος. Στην περίπτωση αυτή οι επόπτες θα πρέπει να είναι καλά εκπαιδευμένοι και να έχουν την κατάλληλη υποστήριξη.
· Παροχή ευκαιριών για επαγγελματική εκπαίδευση για όλα τα μέλη του προσωπικού, είτε μέσω ενδοϋπηρεσιακών προγραμμάτων κατάρτισης, είτε επιτρέποντας στο προσωπικό να παρακολουθεί προγράμματα εκπαίδευσης εκτός του χώρου εργασίας κατά τις εργάσιμες ώρες.
· Ενθάρρυνση της επαγγελματικής ανάπτυξης.
· Καθιέρωση πολιτικών απέναντι στο προσωπικό που να καταδεικνύουν το ενδιαφέρον του προγράμματος στη διευκόλυνση του προσωπικού, περιλαμβάνοντας ευέλικτα ωράρια εργασίας για τη μείωση του εργασιακού στρες.
· Αναγνώριση σε τακτά χρονικά διαστήματα της συνεισφοράς και των επιτευγμάτων του προσωπικού.
Έλεγχος της διασποράς φαρμακευτικού υλικού
Ένα πρόγραμμα θα πρέπει να έχει δημιουργήσει ένα σχέδιο πρόληψης διασποράς του υποκατάστατου που περιλαμβάνει μέτρα μείωσης των πιθανοτήτων κατάχρησης του φαρμακευτικού υλικού και επιπλέον αναγνωρίζει την ευθύνη για τα μέτρα ελέγχου στα ιατρικά και διοικητικά στελέχη.
Ένα τέτοιο σχέδιο αφορά τόσο τους ασθενείς, οι οποίοι μπορεί να πωλούν ή να δίνουν τα take-home τους σε άλλους, όσο και το προσωπικό το οποίο μπορεί να υπεξαιρεί το υποκατάστατο ή να το καταστρέφει ή με οποιοδήποτε τρόπο να το σπαταλά.
Μείωση των πιθανοτήτων διασποράς από τους ασθενείς
Οι ασθενείς οι οποίοι θεωρούνται κατάλληλοι να πάρουν take-home πρέπει να εμπίπτουν στα κριτήρια που ορίζει το παρόν πλαίσιο. Ο επικεφαλής του ιατρικού προσωπικού μετά από εισήγηση του θεραπευτή είναι αυτός που αποφασίζει για τα take-home και οι αποφάσεις καθώς και το σκεπτικό τους πρέπει να καταγράφονται. Το προσωπικό θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι ασθενείς μπορούν να φυλάξουν το υποκατάστατο με ασφάλεια στα σπίτια τους. Όλες οι συσκευασίες θα πρέπει να φέρουν ετικέτα με την ονομασία του προγράμματος και επιπλέον να αναγράφεται το όνομα, η διεύθυνση και το τηλέφωνο του ασθενούς και να είναι κλειστές με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγεται η τυχαία κατάποση από παιδιά.
Το callback είναι ένας ακόμα τρόπος με τον οποίο οι ασθενείς αποτρέπονται από το να σπαταλούν τα take-home τους. Το callback επιτρέπει στο Πρόγραμμα να ζητήσει οποτεδήποτε από ασθενείς που παίρνουν take-home να επιστρέψουν την εναπομείνασα ποσότητα υποκατάστατου είτε επιλέγοντας τους τυχαία, είτε εστιάζοντας περισσότερο σε ασθενείς υψηλού κινδύνου. Επιπλέον το πρόγραμμα μπορεί να ζητήσει από τους ασθενείς να κάνουν διάφορα τεστ (ουροληψίες) όταν φέρνουν πίσω την υπολειπόμενη ποσότητα. Τα προγράμματα θα πρέπει να καταγράφουν ότι οι ασθενείς έχουν ενημερωθεί για τις υποχρεώσεις που αφορούν τα take-home και τα callbacks, για παράδειγμα ποια ποσότητα πρέπει να έχουν ανά πάσα στιγμή και τις συνέπειες που θα έχουν σε περίπτωση που οι ποσότητες είναι λανθασμένες.
Ένα ακόμα μέτρο προς αυτή την κατεύθυνση είναι η υιοθέτηση πολιτικής που θα αποτρέπει την άσκοπη παραμονή του ασθενή στη μονάδα. Η πολιτική αυτή θα πρέπει να εφαρμόζεται από την αρχή της θεραπείας και να ενισχύεται συστηματικά. Ένα εκτεταμένο ωράριο λειτουργίας ενός προγράμματος βοηθά στην εξάλειψη φαινομένων συνωστισμού των ασθενών και άσκοπης παραμονής τους στο πρόγραμμα. Επιπλέον τα προγράμματα θα πρέπει να διεξάγουν τακτικές συναντήσεις με τους τοπικούς άρχοντες, να συμμετέχουν σε συνελεύσεις τοπικών φορέων και να ανοίγουν διαύλους επικοινωνίας με τις κατά τόπους δυνάμεις επιβολής του νόμου έτσι ώστε να εξαλείφει τις τυχόν ανησυχίες που προκύπτουν από μέρους της κοινότητας.
Μείωση των πιθανοτήτων διασποράς από τα μέλη του προσωπικού
Τα προγράμματα υποκατάστασης βασίζονται πάνω στην ηθική ακεραιότητα των εργαζομένων τους οι οποίοι χειρίζονται τα εγκεκριμένα από το κράτος υποκατάστατα. Ακόμα και έτσι όμως πρέπει να διαμορφωθούν πρωτόκολλα τα οποία θα διασφαλίζουν τη μείωση του κινδύνου διασποράς της υποκατάστατης φαρμακευτικής ουσίας από το προσωπικό. Όλες οι ουσίες αυτές θα πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρούς και λεπτομερείς ελέγχους και μετρήσεις. Κάθε συνταγή γιατρού και κάθε παροχή take-home πρέπει να καταγράφονται σε βιβλία συμβάντων. Η καθημερινή ποσότητα που θα χρησιμοποιηθεί από τις νοσηλευτικές υπηρεσίες πρέπει να καθορίζεται και να συνοδεύεται από τη συνταγή γιατρού και επιπλέον να καταμετρείται στην αρχή και στο τέλος κάθε εργάσιμης ημέρας. Οι μετρήσεις και οι καθημερινές συναλλαγές με τους ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται από τους επόπτες και να ελέγχονται σε τακτά χρονικά διαστήματα από αυτούς που καθορίζουν τη δοσολογία. Κάθε σημαντική απόκλιση στις μετρήσεις θα πρέπει να υπόκειται σε έρευνα. Οι υπεύθυνοι για τις συγκεκριμένες έρευνες είναι ο φαρμακοποιός της μονάδας, ο διευθυντής της μονάδας και ο επικεφαλής του ιατρικού προσωπικού. Η ασφάλεια των ηλεκτρονικών αρχείων και συστημάτων θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να αποφεύγεται κλοπή του υποκατάστατου και παραποίηση των δεδομένων που το αφορούν. Ατυχήματα που οδηγούν στην απώλεια του υποκατάστατου πρέπει να αναφέρονται αμέσως.
Συνεργασία με την τοπική κοινωνία
Κάμψη των αρνητικών αντιδράσεων της κοινότητας απέναντι στα προγράμματα
Σε έρευνά τους οι Joseph και συνάδελφοί του αναφέρουν ότι η μεγαλύτερη αντίδραση από τις τοπικές κοινωνίες έγκειται στα θέματα άσκοπης παραμονής των ασθενών γύρω από το πρόγραμμα υποκατάστασης, στην ταυτόχρονη διακίνηση ναρκωτικών και στη διασπορά του υποκατάστατου. Η εισαγωγή εναλλακτικών προτύπων φροντίδας και φαρμακευτικών ουσιών με μεγαλύτερη διάρκεια δράσης μπορεί να μειώσει τα παραπάνω φαινόμενα. Οι αντιλήψεις αυτές αφορούν λειτουργικούς ασθενείς οι οποίοι πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια για να λάβουν συνεχή ιατρική φροντίδα με λιγότερες επισκέψεις στο πρόγραμμα.
Ευεργετική για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου είναι η ύπαρξη υποδομών για δραστηριότητες των ασθενών. Επιπλέον προκειμένου να αποφευχθούν ή /και να επιλυθούν προβλήματα που σχετίζονται με την κοινότητα, απαιτείται αριθμητικά επαρκές, σταθερό και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό.
Οι αντιδράσεις της κοινότητας μπορούν να πυροδοτηθούν όταν διάφορες πληθυσμιακές ομάδες θεωρούν ότι δεν έχουν επαρκή πληροφόρηση ή δεν τους έχουν ερωτηθεί ούτε ενημερωθεί για την ύπαρξη του προγράμματος. Στις περιπτώσεις αυτές τα διοικητικά στελέχη των προγραμμάτων θα πρέπει να διεξάγουν σε τακτά χρονικά διαστήματα συναντήσεις με μέλη των τοπικών κοινωνιών για να αποδείξουν και να διασφαλίσουν ότι ακούγονται όλες οι πλευρές. Ένα ακόμα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η εμφάνιση του χώρου του προγράμματος, ο οποίος πρέπει να είναι καθαρός και να διακρίνεται για τη λειτουργικότητά του. Ο περιβάλλοντας χώρος (πχ είσοδος, πεζοδρόμια, φράχτες, κάδοι απορριμμάτων, πινακίδες) καθώς και το ωράριο του προγράμματος δε θα πρέπει να εμποδίζουν την κυκλοφορία των οχημάτων αλλά και των πεζών. Η διαθεσιμότητα μέσων μαζικής μεταφοράς είναι επίσης σημαντική, όταν είναι υπό σκέψη η δημιουργία ενός προγράμματος και η επιλογή εγκατάστασής του.
Σχέσεις με την κοινότητα και εκπαιδευτικός σχεδιασμός
Κάθε πρόγραμμα πρέπει να αναπτύξει ένα πλάνο δημιουργίας σχέσεων και εκπαίδευσης με την τοπική κοινωνία, το οποίο θα βασίζεται στο σκοπό και την αποστολή του. Προσωπικό και ασθενείς θα πρέπει να είναι μέρος μιας πολύπλευρης διαδικασίας επιμόρφωσης των τοπικών κοινωνιών που επηρεάζονται από τη λειτουργία των προγραμμάτων, περιλαμβάνοντας συγκεκριμένες ομάδες όπως την ιατρική κοινότητα, τους γείτονες, τις υπηρεσίες και τα στελέχη τους. Παρόλο που οι δραστηριότητες του προγράμματος μπορεί να διαφέρουν στο είδος και στο σκοπό, ένας σχεδιασμός ανάπτυξης σχέσεων με την κοινότητα πρέπει να αποσκοπεί στα ακόλουθα:
Συγκέντρωση πληροφοριών για την κοινότητα, τις δομές της και τα μέρη εκείνα που επηρεάζονται άμεσα από την ύπαρξη του προγράμματος.
Υπογράμμιση του σκοπού, των στόχων, των διαδικασιών και των ρόλων του προσωπικού στην προσπάθεια αυτή.
Δημιουργία και συντήρηση των επαφών με τις δομές της τοπικής κοινωνίας.
Εκπαίδευση και παροχή υπηρεσιών στην κοινότητα.
Δημιουργία καλών και αποτελεσματικών σχέσεων με τα ΜΜΕ.
Ανάπτυξη πολιτικών και διαδικασιών που να έχουν ως στόχο τη διευθέτηση των ανησυχιών της τοπικής κοινωνίας σε σχέση με τη λειτουργία του προγράμματος.
Καταγραφή των επαφών με την κοινότητα και των δραστηριοτήτων που οδηγούν στην ανάπτυξη σχέσεων.
Αξιολόγηση του Προγράμματος και του προσωπικού
Η αξιολόγηση του προγράμματος και η βελτίωση της αποτελεσματικότητας
Τα προγράμματα υποχρεούνται να αναδεικνύουν την αποτελεσματικότητα και την επάρκειά τους. Τόσο οι διοικήσεις αλλά και το προσωπικό ξεχωριστά των προγραμμάτων πρέπει να διαμορφώνουν τις διαδικασίες αξιολόγησης εκείνες που τους βοηθούν να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις αυτές. Η αξιολόγηση ενός προγράμματος συνεισφέρει στην παροχή βελτιωμένης θεραπείας επιτρέποντας στις διοικήσεις των μονάδων να βασίζουν τις αλλαγές στις υπηρεσίες που παρέχουν πάνω σε αποδείξεις της δουλειάς τους.
Τόσο τα αποτελέσματα όσο και οι διαδικασίες αξιολόγησης έχουν αξία αλλά απαντούν σε διαφορετικές ερωτήσεις και απαιτούν και διαφορετικές προσεγγίσεις. Η μελέτη των εξαγόμενων συμπερασμάτων της αξιολόγησης εστιάζει στα αποτελέσματα π.χ. την πορεία του ασθενούς. Αντίθετα, η διαδικασία αξιολόγησης εστιάζει στο πως επιτεύχθηκαν αυτά τα αποτελέσματα, δηλαδή στα συστατικά της θεραπείας.
Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων στα προγράμματα.
Η αξιολόγηση αυτή εστιάζει στους ίδιους τους ασθενείς και την πορεία τους κατά τη διάρκεια ή μετά τη συμμετοχή τους στη θεραπεία. Η διαδικασία αυτή πρέπει να εστιάζει σε συγκεκριμένα σημεία προόδου και βελτίωσης της συμπεριφοράς του ασθενή, και περισσότερο ακόμα να αποφεύγονται όροι όπως ‘επιτυχία’ ή ‘αποτυχία’. Και οι παραμικρές βελτιώσεις μπορεί να είναι σημαντικές. Για παράδειγμα, μία αξιολόγηση μπορεί να μετρά τη χρήση ναρκωτικών (μέσω ουροληψίων ή αιμοληψιών) σε ασθενείς που έχουν εισαχθεί στη θεραπεία αρκετές φορές. Μία τέτοια μελέτη των αποτελεσμάτων μπορεί να θέσει τη βάση για την αξιολόγηση των επιδράσεων στις πρακτικές του προγράμματος, π.χ. συνταγογράφηση του κάθε ασθενούς ξεχωριστά. Οι ερευνητές μετρούν διάφορες παραμέτρους για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων περιλαμβάνοντας τη χρήση ουσιών, την εγκληματική δράση, τα ιατρικά προβλήματα, τις ικανότητες άρθρωσης λόγου, την εργασία, τις οικογενειακές σχέσεις και την κοινωνική δράση. Τα μέτρα που επιλέγονται από ένα πρόγραμμα θα πρέπει να συμφωνούν με τους στόχους για τη συμπεριφορά του ασθενούς όπως αυτοί περιγράφονται από τους προγραμματικούς αντικειμενικούς σκοπούς του Προγράμματος. Για παράδειγμα, η αξιολόγηση μίας θεραπευτικής πρωτοβουλίας που έχει σχεδιαστεί για τη μείωση της χρήσης, την απομάκρυνση από την εγκληματική δραστηριότητα, και την ανάπτυξη επαγγελματικών δεξιοτήτων, θα πρέπει να βασιστεί σε αποτελέσματα αυτών των πεδίων. Ένα πρόγραμμα μπορεί επίσης να μετρήσει και άλλες παραμέτρους (π.χ. τη συχνή χρήση του ιατρείου της μονάδας) για να υπολογίσουν αν έχει και άλλα αποτελέσματα στην κοινωνική του συμπεριφορά. Η λίστα των κριτηρίων πιστοποίησης της SAMSHA διαθέτει τα παρακάτω θεραπευτικά αποτελέσματα ως παράδειγμα για το τι μπορεί να μετρηθεί από τα προγράμματα:
Μείωση ή εξάλειψη της χρήσης παράνομων οπιοειδών ή άλλων παράνομων ναρκωτικών και της προβληματικής χρήσης συνταγοργραφημένων φαρμάκων.
Μείωση ή εξάλειψη εγκληματικών συμπεριφορών που σχετίζονται με τη χρήση.
Περιορισμός συμπεριφορών που συμβάλλουν στην εξάπλωση μεταδιδόμενων νοσημάτων
Βελτίωση της ποιότητας ζωής, με την βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας και της κοινωνικής θέσης.
Διαδικασία αξιολόγησης
Η διαδικασία αξιολόγησης περιγράφει τι συμβαίνει σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα, τι είδους δηλαδή θεραπεία ακολουθείται, ποιος διεξάγει τις συνεδρίες, πόσες και πόσης διάρκειας είναι αυτές, και πού πραγματοποιούνται. Μία διαδικασία αξιολόγησης στην ουσία καταγράφει τι ακριβώς συμβαίνει κατά τη διάρκεια μιας παρέμβασης, πώς λαμβάνει χώρα ένα νέο πρόγραμμα ή μία νέα πρωτοβουλία, ποιοι συμμετέχουν σε αυτό και ποια είναι τα βήματα που ακολουθούνται, συγκεκριμένα προβλήματα και καταστάσεις που προκύπτουν, στρατηγικές που χρησιμοποιούνται για να ξεπεραστούν τα προβλήματα, και οι απαραίτητες τροποποιήσεις στον αρχικό σχεδιασμό. Η διαδικασία αξιολόγησης μπορεί επίσης να περιγράψει τι συμβαίνει στο ‘μαύρο κουτί’ του θεραπευτικού προγράμματος. Ο όρος ‘μαύρο κουτί’ αναφέρεται στην άγνωστη ποιότητα μερικών θεραπευτικών προγραμμάτων, δηλαδή το γεγονός ότι ασθενείς πάνε σε κάποιο πρόγραμμα ως αναγνωρισμένες οντότητες και βγαίνουν από αυτό με συγκεκριμένα μετρήσιμα αποτελέσματα, αλλά το τι ακριβώς συμβαίνει στη διάρκεια της θεραπείας δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο. Η διαδικασία αξιολόγησης επιτρέπει σε άλλους να αντιγράψουν μεθόδους που επιτυγχάνουν τους σκοπούς τους αξιολογώντας τους παράγοντες που βοηθούν σε τέτοια επιτεύγματα. Μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη θεωριών και πρακτικών με τις οποίες ένα πρόγραμμα μπορεί να καθοδηγήσει άλλα προγράμματα. Η ανάλυση των πρακτικών θα πρέπει να καταγράφει μια διαδικασία πλήρως. Επίσης είναι θεμιτό να καταγράφονται και οι προσπάθειες τους προγράμματος στην ανάπτυξη σχέσεων με τις τοπικές κοινωνίες, πράγμα που απαιτείται για την πιστοποίησή του.
Η διαδικασία αξιολόγησης μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο διαχείρισης για την ανάπτυξη του προγράμματος αν χρησιμοποιηθεί για να αποτυπώσει τα δυνατά και αδύνατα σημεία και να προτείνει τρόπους για τη βελτίωση της λειτουργικότητάς του. Η αξιολόγηση βοηθά τις διοικήσεις των προγραμμάτων να κατανοήσουν πώς χρησιμοποιούνται τα διατιθέμενα μέσα, συμπεριλαμβανομένων του προσωπικού και του χρόνου εργασίας και μπορούν να οδηγήσουν στη βελτίωση εντοπισμού νέων πόρων. Η διαδικασία επιπλέον είναι χρήσιμη για να ελεγχθεί αν το πρόγραμμα λειτουργεί σύμφωνα με τους εκφρασμένους στόχους. Για παράδειγμα αν ένας στόχος είναι η ευκολότερη πρόσβαση των ασθενών σε ομάδες υποστήριξης, τότε το πρόγραμμα μπορεί να μετρήσει πόσο συχνά διεξάγονται οι συναντήσεις τέτοιων ομάδων εντός του χρόνου λειτουργίας του, πόσο συχνά οι θεραπευτές παρέχουν στους ασθενείς τους λίστες με τις προγραμματισμένες συναντήσεις, ή αν πραγματικά οι ασθενείς αποδέχονται τις παρεμβάσεις όπως ήταν αρχικά σχεδιασμένες. Μία διαδικασία αξιολόγησης μπορεί να εξετάσει το βαθμό στον οποίο ο σχεδιασμός της θεραπείας και η παροχή υπηρεσιών είναι σύμφωνες με τις ανάγκες που αναδεικνύονται μέσω του ASI. Αν το πρόγραμμα διαπιστώσει ασυμφωνία τότε μπορεί να προβεί σε διορθώσεις μέσω της εκπαίδευσης και της εποπτείας. Επίσης η αξιολόγηση μπορεί να μετρήσει τη διάρκεια και την ένταση των υπηρεσιών που παρέχονται στους ασθενείς.
Ηθικές σκέψεις για τη θεραπεία της εξάρτησης με υποκατάστατα
Η θεραπεία της εξάρτησης από οπιοειδή με υποκατάστατα ανάγεται σε αμιγώς ιατρικά θεραπευτικά μοντέλα. Οι θεραπευτικές αποφάσεις που παρέχει η ΙΘΕ θα πρέπει να βασίζονται σε 4 αποδεκτές αρχές της ιατρικής ηθικής δεοντολογίας :αυτονομία, ωφελιμότητα, δικαιοσύνη και «μη βλάβη» (no malfeasance) (Beauchamp & Childress 2001).
Θεμελιώδεις ηθικές αρχές
1) Ωφελιμότητα
Σύμφωνα με τους Beauchamp and Childress (2001), η θεραπευτική αρχή της ωφελιμότητας τονίζει ότι οι παρέχοντες θεραπεία πρέπει να ενεργούν για το όφελος του ασθενούς παρέχοντας έγκαιρη φροντίδα, μέσα στα όρια μιας αποδεκτής θεραπευτικής τακτικής. Η αρχή της ωφελιμότητας ικανοποιείται όταν οι παρέχοντες θεραπεία κάνουν σωστές διαγνώσεις και προσφέρουν εμπεριστατωμένες θεραπείες, δηλ. θεραπείες που συμφωνούν με τα ερευνητικά δεδομένα και τις αποδεκτές πρακτικές φροντίδας. (Bell and Zador 2000)
2) Αυτονομία
Η αυτονομία όπως και η ωφελιμότητα πηγάζει από την ικανοποίηση των συμφερόντων του ασθενούς.
Παρόλα αυτά ενώ η ωφελιμότητα επικεντρώνεται στην εφαρμογή της γνώσης και ικανότητας ώστε να βελτιωθεί η υγεία του ασθενούς, η αυτονομία επικεντρώνεται στο σεβασμό του δικαιώματος του ασθενούς να αποφασίσει ποια θεραπεία είναι προς το συμφέρον του.
Συνήθως οι στόχοι ασθενών και θεραπευτών ταυτίζονται – αλλά, όταν διαφέρουν, οι θεράποντες, συνήθως, προτρέπουν τους ασθενείς να κάνουν τις δικές τους επιλογές αποδεχόμενοι το γεγονός ότι οι αξίες των τελευταίων μπορεί και να διαφέρουν από εκείνες των θεραπευτών. Για παράδειγμα, ένας θεραπευτής μπορεί να εστιάσει στο να επιμηκύνει τη ζωή ενός ασθενούς ενώ ο ασθενής ανησυχεί περισσότερο για την ποιότητα αυτής της ζωής.
Η εξαίρεση στην αρχή της αυτονομίας στη συνήθη θεραπευτική πρακτική περιορίζεται όταν οι αποφάσεις των ασθενών μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τον εαυτό τους ή άλλους ή σε περίπτωση που οι ασθενείς δεν μπορούν (εξαιτίας ψυχικής ή σωματικής βλάβης) να προβούν σε συνετές επιλογές. Οι θεραπευτές μπορούν να εκπαιδεύσουν ή ίσως να κάνουν προσπάθεια να πείσουν τον ασθενή, αλλά δεν μπορούν να επιλέγουν για εκείνον.
3) nonmalfeasance – Ωφελείν ή μη βλάπτειν
Η αρχή της μη βλάβης δίνει έμφαση στο ότι παρέχοντας θεραπεία δεν πρέπει να βλάπτονται ή να τραυματίζονται οι ασθενείς (Beauchamp and Childress, 2001).
4) Δικαιοσύνη
Η αρχή της δικαιοσύνης δίνει έμφαση στο ότι οι παρέχοντες ιατρική φροντίδα πρέπει να δρουν με το αίσθημα του δικαίου. Κάποιες φορές αυτή η αρχή εκφράζεται ως το καθήκον του θεραπευτή να φέρεται στους ασθενείς, σε παρόμοιες καταστάσεις, ισότιμα και να χρησιμοποιεί τους διαθέσιμους πόρους με σύνεση.
Η αρχή της δικαιοσύνης επιβάλει επίσης την ευθύνη των θεραπευτών να υποστηρίξουν πολιτικά και κοινωνικά την εξεύρεση πόρων (συμπεριλαμβανομένης επαρκούς χρηματοδότησης και καλύτερης θεραπείας μέσω έτερων ιατρικών παροχών), για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ασθενών .
ΗΘΙΚΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Σύγκρουση μεταξύ της ωφελιμότητας και της αυτονομίας
Σύγκρουση μεταξύ της ωφελιμότητας και της αυτονομίας εμφανίζεται όταν ο παρέχων θεραπεία και ο ασθενής διαφωνούν σχετικά με το τι είναι καλύτερο για τον τελευταίο και για το πώς θα προχωρήσει η θεραπεία , πχ όταν ο θεραπευτής πιστεύει πως η διακοπή της παράνομης χρήσης ουσιών είναι προς όφελος του ασθενούς, ενώ ο τελευταίος διαφωνεί ή απλώς δεν μπορεί να συμβαδίσει με αυτή την άποψη.
- Ποια είναι η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ του σεβασμού για την αυτονομία του ασθενούς και της ευθύνης του θεραπευτή για την υγεία του πρώτου;
- Πρέπει ο ίδιος ο ασθενής ή ο κλινικός θεραπευτής να αποφασίσει για το συμφέρον του;
Τα διλήμματα αυτά δεν είναι μοναδικά στην ΙΘΕ – εδώ, όμως, είναι ιδιαίτερα οξέα λόγω της θεμελιώδους ανισορροπίας των θέσεων θεραπευτή και θεραπευόμενου.
Παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν, μεταξύ άλλων, τη λήψη απόφασης, είναι:
· Το σύστημα διοίκησης του Προγράμματος σύμφωνα με κανόνες.
· Η πεποίθηση ότι οι ασθενείς που αρνούνται να συμμορφωθούν δεν μπορούν να αντιληφθούν το όφελός τους.
· Η αντίληψη της εξάρτησης ως μιας χρόνιας υποτροπιάζουσας νόσου (όπου, ως εκ τούτου, δεν έχουν όλοι οι ασθενείς την αυτή συμμόρφωση και ανταπόκριση σε σύντομο χρονικό διάστημα).
· Οι επιπτώσεις της παρουσίας ασθενών που δεν συμμορφώνονται στους κανόνες, στο προσωπικό, στους ασθενείς που συμμορφώνονται και στους νέους ασθενείς.
.
Η έρευνα υποδεικνύει ότι πολλοί ασθενείς είναι ενήμεροι ότι μπορεί να αποποιηθούν την αυτονομία τους όταν εισέρχονται στο πρόγραμμα.. Κατά τη γνώμη του Bell (2000), «οι ασθενείς χρειάζονται προστασία γιατί πολλοί διστάζουν να παραπονεθούν έχοντας μια αίσθηση αδυναμίας και μη θέλοντας να διακινδυνέψουν την θεραπεία τους». Οι θεραπευτές θα πρέπει να μην είναι μονομερώς στραμμένοι προς την αρχή της ωφελιμότητας αλλά να προσπαθούν να πετυχαίνουν, όσο είναι εφικτό, την ισορροπία ανάμεσα σ’ αυτήν και στην αυτονομία.
Ακούσια αποπομπή
Μια απόφαση του προγράμματος για αποπομπή ενός ασθενούς παρά την επιθυμία του θέτει υπό αμφισβήτηση και τις τέσσερις ηθικές αρχές. Η ακούσια αποπομπή εμφανίζεται να αθετεί τα καθήκοντα των επαγγελματιών να βελτιώσουν την υγεία των ασθενών, να μην προκαλέσουν βλάβη και να σεβαστούν τις επιθυμίες των ασθενών, όπως επίσης και να αποφύγουν τη βλάβη προς την κοινότητα με το να επανεισάγουν σ’ αυτή ένα άτομο δυνητικά επικίνδυνο. Όμως, η μη- αποπομπή με τη σειρά της:
1. Ρισκάρει να παραβιάσει την αρχή της ωφελιμότητας, γιατί δεν παρέχεται η φροντίδα που θα προήγαγε την υγεία του ασθενή.
2. Παραβιάζει την αρχή της ωφελιμότητας για τους υπολοίπους ασθενείς αγνοώντας την επίδραση που έχουν οι ασθενείς που δε συμμορφώνονται στο θεραπευτικό περίγυρο.
3. Παραβιάζει την αρχή της δικαιοσύνης με την ουσιαστική άρνηση θεραπείας στους ασθενείς που περιμένουν την εισαγωγή τους, όταν υπάρχει λίστα αναμονής για την εισαγωγή στο πρόγραμμα.
«Ασύμβατη» συμπεριφορά.
Όταν ένας ασθενής διαπράττει μια πράξη βίας ή απειλεί με βία έναν άλλον ασθενή ή το προσωπικό (μέσα ή έξω από τα όρια του ΠΥ), έρχεται στη θεραπεία οπλισμένος, κάνει δοσοληψία ουσιών μέσα ή κοντά στο ΠΥ ή καταχράται τη δόση του υποκατάστατου ώστε να το διαθέσει σε τρίτους, τότε συνιστά απειλή για την ασφάλεια του προγράμματος, του προσωπικού και των ασθενών του. Η ακούσια αποπομπή ενός τέτοιου ασθενή, αν και δεν είναι προς το συμφέρον του, λαμβάνει υπόψη την ηθική ευθύνη του ΠΥ προς τους υπόλοιπους ασθενείς (τους τωρινούς και τους μελλοντικούς), το προσωπικό του, και την κοινωνία.
Δεν είναι πάντα εύκολο να καθοριστεί τι αποτελεί απειλητική συμπεριφορά (ιδιαίτερα σε ανθρώπους με σημαντικά ελλείμματα στις διαπροσωπικές δεξιότητες ή/και ψυχιατρικές διαταραχές) – όμως η ευθύνη του προγράμματος να παρέχει θεραπεία και να προστατεύει την κοινότητα μέσα στην οποία λειτουργεί επιβάλλει την ύπαρξη και ενίσχυση αυτού του κανόνα.
Προνόμια take-home
.Τα προνόμια του take-home μπορεί να ωφελήσουν έναν ασθενή μειώνοντας την έκθεσή του στους λιγότερο σταθερούς ασθενείς του προγράμματος και βοηθώντας τον να διάγει μια φυσιολογική ζωή, παρέχοντάς του ένα κίνητρο για επιπλέον βελτίωση και εκφράζοντας την εμπιστοσύνη του προγράμματος στο πρόσωπό του. Ωστόσο, τα αυξημένα προνόμια take-home μπορεί να ενέχουν κίνδυνο τόσο για τον ασθενή (υπερδοσολογία και παράνομη χρήση), αλλά και για τους ανθρώπους της κοινότητας (διακίνηση ουσιών ή τυχαία λήψη από άλλους π.χ. παιδιά).
Επομένως, είναι σημαντικό να εξετάζεται προσεκτικά η συμπεριφορά ενός ασθενή – όχι μόνο ο χρόνος αποχής- πριν επιτραπεί το take-home.
Τελικά, οι κρίσιμες αποφάσεις δεν είναι πάντα ξεκάθαρο εάν είναι απολύτως σωστές ή όχι. Θα πρέπει οι θεραπευτές να έχουν κατά νου τις ηθικές αρχές, να συζητούν διεξοδικά με τους συναδέλφους τους αλλά και με τους ασθενείς, να εξετάζουν προσεκτικά όλα τα στοιχεία που έχουν και να επανεκτιμούν τακτικά τη στρατηγική τους – ώστε να λαμβάνουν τις καλύτερες δυνατές αποφάσεις.
Ουσιαστικότατη είναι , προφανώς, και η λειτουργία της θεραπευτικής ομάδας, η οποία παίζει εκπαιδευτικό, εποπτικό και υποστηρικτικό ρόλο για τα μέλη της, αποτελεί χώρο ανταλλαγής απόψεων και ουσιαστικής συζήτησης, απαρτιώνει τις επιμέρους αποφάσεις σε μια συνολική στρατηγική και επαναξιολογεί τακτικά τόσο την πορεία του ΠΥ συνολικά όσο και των ασθενών του .
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
Προγράμματος Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ
Όνομα Θεραπευόμενου: _____________________________________________
Εγώ, ο/η ____________________________________ συμφωνώ να εισαχθώ σε ένα πρόγραμμα θεραπείας συντήρησης με μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη που προσφέρεται από (ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ) . Αυτή η θεραπεία έχει ειδικά σχεδιαστεί να με βοηθήσει να αντιμετωπίσω τα προβλήματα μου σχετικά με την εξάρτηση από οπιοειδή και θα βοηθήσει να αντιμετωπίσω τις ψυχολογικές και κοινωνικές δυσκολίες που συχνά συνδέονται με τα προβλήματα της εξάρτησης. Ο κύριος σκοπός αυτού του προγράμματος είναι να με βοηθήσει να κάνω θετικές αλλαγές στη ζωή μου που συνδέονται με τη χρήση οπιοειδών και άλλων ουσιών.
Ζητώ βοήθεια για τη μείωση και διακοπή της βλαβερής χρήσης παράνομων ουσιών και ουσιών όπως το αλκοόλ και συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Ενδιαφέρομαι να λάβω βοήθεια για να ξεπεράσω τα προβλήματα μου με τη χρήση ουσιών και κάθε σχετιζόμενης ψυχοκοινωνικής δυσκολίας.
Κατανοώ ότι (ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ) προσφέρει μια ποικιλία υπηρεσιών παράλληλα με τη θεραπεία συντήρησης με μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη, οι οποίες μπορούν να με βοηθήσουν να επιτύχω τους στόχους μου. Θα μου παραχθεί ιατρική φροντίδα σχετική με τη θεραπεία μου με μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη. Επιπρόσθετα, ενθαρρύνεται η συμμετοχή σε μια ποικιλία συμβουλευτικών υπηρεσιών, διαθέσιμων σε εθελοντική βάση. Οι εναλλακτικές της συμβουλευτικής περιλαμβάνουν ομάδες στήριξης, ομάδες πρόληψης της υποτροπής, ατομική συμβουλευτική, στήριξη στη κρίση και βοήθεια στην κάλυψη κάθε συγκεκριμένης υλικής ανάγκης που έχω, όπως οικονομικής, στεγαστικής, αλλά και παραπομπής σε άλλες κοινωνικές υπηρεσίες.
Κατανοώ ότι αυτή η θεραπεία είναι πιθανό να με βοηθήσει αλλά δεν μπορεί να εγγυηθεί κανείς ότι αυτή η θεραπεία θα βοηθήσει στη δική μου περίπτωση. Αν η θεραπεία δεν αποδειχθεί αποτελεσματική θα συζητηθεί άλλη κλινική φροντίδα μαζί μου.
Κατανοώ ότι, ως συμμετέχων σε αυτό το θεραπευτικό πρόγραμμα, συμφωνώ στα ακόλουθα:
Δε θα χρησιμοποιώ άλλες ψυχοδραστικές ουσίες (όπως αυτές ορίζονται από το άρθρο 4 του Νόμου 1729/87, συμπεριλαμβανομένων των βενζοδιαζεπινών και του αλκοόλ) πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή, που θα μου χορηγεί αποκλειστικά το θεραπευτικό πρόγραμμα. Όσο χορηγούμαι μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη, η λήψη άλλων ναρκωτικών ουσιών και/ ή άλλων ουσιών, ιδιαίτερα αλκοόλ και βενζοδιαζεπινών, μπορεί να είναι επικίνδυνη, ειδικά αν λαμβάνονται σε υπερβολή. Μπορεί να αλληλεπιδράσουν με μεθαδόνη και να προκαλέσουν υπερδοσολογία (overdose), κώμα, ή ακόμα και θάνατο.
Θα ενημερώνω το προσωπικό του προγράμματος για κάθε συνταγογραφούμενη ή μη αγωγή που λαμβάνω. Η θεραπευτική ομάδα θα με συμβουλέψει για κάθε ουσία που λαμβάνω και δεν είναι σύμφωνη με το θεραπευτικό μου πλάνο.
Η χορήγηση της φαρμακευτικής αγωγής θα γίνεται καθημερινά υπό την εποπτεία του προσωπικού και σύμφωνα με την προβλεπόμενη διαδικασία. Ακόμα και αν έχω το προνόμιο της δοσολογίας για το σπίτι (take-home), θα μου ζητείται τακτικά να χορηγούμαι τη δόση του υποκατάστατου υπό την επιτήρηση του νοσηλευτικού προσωπικού.
Είμαι ενήμερος/η ότι η θεραπευτική ομάδα θα ελέγχει για να διασφαλίσει ότι λαμβάνω τη μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη μου και ότι παρέχω το δικό μου δείγμα ούρων. Θα παρέχω δείγμα ούρων για τοξικολογικό έλεγχο, όποτε μου ζητείται, υπό την εποπτεία του προσωπικού και σύμφωνα με την προβλεπόμενη διαδικασία. Αν δεν μπορώ να δώσω ούρα την ημέρα που μου ζητείται, θα πρέπει να δώσω πριν τη χορήγησή μου την επόμενη μέρα.
Οι θεραπευτικές δραστηριότητες (ομαδική θεραπεία, ατομικές και οικογενειακές συναντήσεις) αποτελούν το ουσιαστικότερο μέρος του προγράμματος και η συμμετοχή σε αυτές κρίνεται εξαιρετικά σημαντική για την έκβαση της προσπάθειάς μου. Αναμένεται από εμένα να έχω περιοδικές συναντήσεις με το θεραπευτή μου για να ανανεώνω την αγωγή της μεθαδόνης/ βουπρενορφίνης και να αναθεωρώ την πρόοδό μου στη θεραπεία.
Θα συμμετέχω στην ανάπτυξη ενός Θεραπευτικού Πλάνου το οποίο γίνεται σε συνεργασία με τη διεπιστημονική ομάδα. Το Θεραπευτικό Πλάνο θα έχει βραχυπρόθεσμους, μέσους και μακροπρόθεσμους στόχους για τη θεραπεία. Αυτό θα περιλαμβάνει την πρόοδό μου σε θέματα υγείας, σε ζητήματα τρόπου ζωής, εκπαιδευτικούς και επαγγελματικούς στόχους, και την ανάμιξη της οικογένειας (όπου αυτό είναι κατάλληλο).
Κατανοώ ότι μπορώ να ζητήσω να μειωθεί η δόση της μεθαδόνης/ βουπρενορφίνης, ή να αυξηθεί οποιαδήποτε στιγμή, συζητώντας το με γιατρό του Προγράμματος.
Θα σέβομαι και θα τηρώ το ωράριο λειτουργίας του προγράμματος. Συμφωνώ να λαμβάνω την αγωγή μου τις ώρες χορήγησης και να ακολουθώ τις οδηγίες του νοσηλευτικού προσωπικού. Οι ώρες χορήγησης είναι ξεκάθαρα αναρτημένες στο χώρο του Προγράμματος.
Είμαι ενήμερος/-η ότι θα λάβω έναν περιορισμένο αριθμό δοσολογίας υποκαταστάτου για το σπίτι (take-home) από τη στιγμή που θα επιδείξω επαρκώς ότι δε συνεχίζω πλέον να κάνω χρήση παράνομων και/ή άλλων μη συνταγογραφούμενων ουσιών και έχω κάνει προφανείς θετικές και σταθερές αλλαγές στον τρόπο ζωής μου. Το take-home δεν είναι ένα δικαίωμα για όλους τους ασθενείς σε θεραπεία με υποκατάσταση, αλλά παρέχεται με τη διακριτική ευχέρεια της θεραπευτικής ομάδας στη βάση της αναγκαιότητας, της καταλληλότητας και σταθερότητας. Το take-home μπορεί να ληφθεί για συγκεκριμένους λόγους, όπως δουλειά. Το προνόμιο του take-home δεν θα παρέχεται αν δεν παρουσιαστώ σε κλινικά ή ιατρικά ραντεβού, αν δεν παρέχω δείγματα ούρων για τοξικολογικό έλεγχο όταν μου ζητηθεί, ή αν κάνω κατάχρηση ή διακίνηση του take-home σε τρίτους. Καταλαβαίνω ότι η μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη μπορεί να είναι θανατηφόρα σε άλλους και θα κρατώ κάθε ποσότητα μεθαδόνης/ βουπρενορφίνης που είναι στην κατοχή μου με ασφάλεια.
Κατανοώ ότι αν δε χρησιμοποιήσω τη δοσολογία για το σπίτι (take-home) κατάλληλα, θα ανασταλεί η επακόλουθη χορήγησή της.
Κατανοώ ότι οι χαμένες δόσεις θα καταγράφονται στο φάκελό μου και θα έχουν ως αποτέλεσμα δράσεις που θα διασφαλίζουν την ασφάλειά μου. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν μια μείωση ή αναστολή του take-home μέχρι να επανεκτιμηθώ ξανά.
Η συμμετοχή μου σε αξιόποινες πράξεις, ακόμη και εκτός Προγράμματος αποτελεί λόγο αποβολής μου από αυτό.
Το Πρόγραμμα είναι υποχρεωμένο να διατηρήσει ένα περιβάλλον που είναι ασφαλές για τους ασθενείς, τους επισκέπτες και το προσωπικό, και να διατηρήσει μια θετική, με σεβασμό συμπεριφορά ανάμεσα στους ανθρώπους. Κατανοώ ότι η χρήση ή η απειλή βίας- φυσικής ή λεκτικής- , η σεξουαλική παρενόχληση, η καταστροφή της περιουσίας του Προγράμματος- εκτός των ενδεχόμενων ποινικών κυρώσεων- θα οδηγήσει σε αυτόματη απομάκρυνσή μου από το Πρόγραμμα.
Κατανοώ ότι αν έχω κάποιο θέμα μπορώ να προσεγγίσω το προσωπικό άμεσα και αν δεν ικανοποιηθώ με την ανταπόκριση, υπάρχει μια διαδικασία επίλυσης των προβλημάτων που μπορώ να ακολουθήσω.
Η ιδιωτικότητά μου θα γίνει σεβαστή. Το απόρρητο των ιατρικών μου αρχείων θα προστατευθεί με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει και σε άλλες υπηρεσίες υγείας. Καμία πληροφορία από τον ιατρικό μου φάκελο δε θα δοθεί χωρίς τη γραπτή μου συναίνεση ή όπως απαιτείται από το νόμο. Κατανοώ ότι μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, θα ζητηθεί από τη θεραπευτική ομάδα να δώσει πληροφορίες σύμφωνα με το νόμο χωρίς τη συναίνεσή μου. Αυτό αφορά περιπτώσεις όπου η θεραπευτική ομάδα αντιλαμβάνεται ότι η συμπεριφορά μου θέτει σε κίνδυνο τον εαυτό μου ή άλλους ανθρώπους (όπως όταν υπάρχει παραμέληση παιδιού ή υποψία κακοποίησης).
Εξαιτίας του ότι η συμμετοχή μου στο πρόγραμμα θα με φέρει σε επαφή με άλλους χρήστες οπιοειδών, περιμένω ότι οι άλλοι ασθενείς τους Προγράμματος θα σεβαστούν τα δικαιώματά μου, το απόρρητο και τους θεραπευτικούς στόχους, και θα σεβαστώ αυτά τα δικαιώματα, το απόρρητο και τους θεραπευτικούς στόχους των άλλων ασθενών.
Δε θα συμβάλλω στο συνωστισμό γύρω από το Πρόγραμμα και τα σημεία χορήγησης. Δεν θα παραμένω στη γύρω περιοχή περισσότερο από όσο χρειάζεται.
Κατανοώ ότι η δοσολογία της χορήγησης μπορεί να μειωθεί και μετά να διακοπεί αν αποφασιστεί ότι δεν ωφελούμαι από τη θεραπεία συντήρησης. Η ακούσια αποτοξίνωση μπορεί να είναι πιο άμεση από ό, τι ενδείκνυται ιατρικά για την ασφάλειά μου και την ασφάλεια των άλλων.
Οι ασθενείς που δε συμμορφώνονται με τις προϋποθέσεις στα προγράμματα μεθαδόνης/ βουπρενορφίνης θα αποτελούν θέμα συζήτησης στις θεραπευτικές ομάδες.
Οι ακόλουθες δράσεις θα λαμβάνονται διαδοχικά όταν ο ασθενής δε συμμορφώνεται με τις προϋποθέσεις του Προγράμματος:
1. Θα δοθεί μια επίσημη προειδοποίηση
2. Θα συμβεί μια αλλαγή στις τρέχουσες συνθήκες του ασθενή στο Πρόγραμμα η οποία θα περιλαμβάνει αφαίρεση της δοσολογίας για το σπίτι (take-home) και την απαίτηση να παρακολουθεί συχνότερα ραντεβού.
3. Απομάκρυνση από το Πρόγραμμα
Συγκεκριμένες πράξεις, δηλαδή βία ή απειλή βίας προς το προσωπικό ή άλλους ασθενείς, παρενόχληση προς το προσωπικό ή άλλους ασθενείς, υλικά φθορά ή κλοπή από το Πρόγραμμα, η διακίνηση ουσιών μέσα ή κοντά στο χώρο του Προγράμματος και η διακίνηση της μεθαδόνης/ βουπρενορφίνης, μπορεί να αποτελέσει βάσιμο λόγο απομάκρυνσης από τη θεραπεία.
Η υπογραφή μου παρακάτω δείχνει ότι έχω συζητήσει αυτή τη θεραπευτική συμφωνία με έναν θεραπευτή και κατανοώ και συμφωνώ με όλα τα παραπάνω. Αν αποτύχω να ανταποκριθώ σε αυτές τις υποχρεώσεις ως συμμετέχων σε αυτό το πρόγραμμα, κατανοώ ότι αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα μια επαναξιολόγηση του θεραπευτικού πλάνου και έναν προβληματισμό σχετικά με τη συνέχιση της ανάμιξής μου στο πρόγραμμα.
Αθήνα .............................. Ο/Η Θεραπευόμενος/-η
Υπογραφή: ..................................
Για τον ΟΚΑΝΑ Θεραπευτής/ Ιατρός
Υπογραφή: ...................................
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΣΘΕΝΩΝ
· Να λαμβάνουν φροντίδα για την υγεία τους με υπόληψη και σεβασμό, χωρίς προκαταλήψεις ή διακρίσεις, επομένως με την αναγνώριση της προσωπικής αξιοπρέπειας όλες τις στιγμές.
· Τη διαβεβαίωση του απορρήτου στη συνέντευξη και την εξέταση, και ότι οποιαδήποτε περαιτέρω συζήτηση στη θεραπευτική ομάδα διεξάγεται με διακριτικότητα και εμπιστευτικότητα.
· Να λαμβάνουν συμβουλές από τον θεραπευτή με ξεκάθαρους, ακριβείς όρους τους οποίους καταλαβαίνουν, και όλες τις πλήρεις και τρέχουσες πληροφορίες σχετικά με την κατάστασή τους (περιλαμβανομένων αυτών για τη θεραπεία, πρόγνωση, κινδύνους, παρενέργειες πριν και μετά και κάθε εναλλακτική θεραπεία ή διαδικασίες).
· Να αναμένουν να λαμβάνουν ακριβείς πληροφορίες έτσι ώστε να είναι ικανοί να δώσουν έγγραφη συναίνεση για τη θεραπεία και τις διαδικασίες. Έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν υπηρεσίες από φοιτητές και την ανάμιξη σε οποιαδήποτε έρευνα.
· Να γνωρίζουν την ταυτότητα και την επαγγελματική κατάσταση καθώς και τα προσόντα αυτών που παρέχουν φροντίδα και να γνωρίζουν ποιο άτομο είναι κυρίως υπεύθυνο για τη φροντίδα τους.
· Να αναμένουν τη λογική ασφάλεια και στο περιβάλλον και στις πρακτικές, και να μπορούν να ακολουθούν τις ανάλογες διαδικασίες αν γίνει αντιληπτό ότι έχει προκληθεί βλάβη ως αποτέλεσμα της αδιαφορίας της υπηρεσίας.
· Να παραπονεθούν και να ενημερωθούν για τη διαδικασία των παραπόνων.
Είναι ευθύνη της θεραπευτικής ομάδας απέναντι στον ασθενή:
Να εξασφαλίζουν γραπτή συναίνεση στη θεραπεία με μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη από τον ασθενή, πριν ο ασθενής αρχίσει τη θεραπεία.
Να αναπτύξουν και να συντάξουν εγγράφως ένα θεραπευτικό πλάνο σε συνεργασία με τον ασθενή μετά την αρχική αξιολόγηση.
Να αναπτύξουν ένα πιο λεπτομερές θεραπευτικό πλάνο σε συνεργασία με τον ασθενή μετά από τέσσερις βδομάδες στη θεραπεία, και να αναθεωρούν αυτό το πλάνο κάθε τρεις μήνες το λιγότερο.
Να παρέχουν ικανή επαρκή φροντίδα.
Να συμπεριφέρονται στους ασθενείς με σεβασμό στην αξιοπρέπεια και ευγένεια.
Να παρέχουν υπηρεσίες που είναι απαλλαγμένες από σωματική ή ψυχολογική κακοποίηση, εξαναγκασμό, παρενόχληση και διάκριση.
Να παρέχουν υπηρεσίες που λαμβάνουν υπόψη τις πολιτισμικές, θρησκευτικές, κοινωνικές και εθνικές ανάγκες, αξίες και πεποιθήσεις των πελατών.
Να παρέχουν δοσολογία για το σπίτι (take-home) μόνο μετά από προσεκτική εκτίμηση της σταθερότητας και της αξιοπιστίας του πελάτη.
Να παρέχουν εκπαίδευση για τον κίνδυνο υπερδοσολογίας, ιδιαίτερα τον κίνδυνο του συνδυασμού άλλων φαρμάκων (περιλαμβανομένου και του αλκοόλ) με τη μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη και τις στρατηγικές να αποφύγουν και να διαχειριστούν την υπερδοσολογία.
Να παρέχουν πληροφορίες και στρατηγικές για να προάγουν την ικανότητα του ασθενή να αποσυρθεί από τη μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη.
Να στηρίξουν το δικαίωμα του ασθενή να κάνει ένα παράπονο και να επιλυθούν οι συγκρούσεις:
- Παρέχοντας σε όλους τους ασθενείς πληροφορίες για τις διαδικασίες παραπόνων σχετικά με το χειρισμό της επίλυσης συγκρούσεων
- Να είναι εξοικειωμένοι με τις διαδικασίες παραπόνων και το χειρισμό της καλύτερης πρακτικής διαχείρισής τους.
Ένας έμπειρος κλινικός πρέπει να επανεξετάζει την πρόοδο στη θεραπεία όλων των ασθενών τουλάχιστον τέσσερις φορές το χρόνο.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ- ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
OKANA
ΚΩΔΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗ:…………………..
ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ:……………..
ΜΟΝΑΔΑ:………………………………..
ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ:…………………...............
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:……………………….
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΘΕΝΗ
ΕΠΩΝΥΜΟ:…………………………………………. ΟΝΟΜΑ……………………………………..
ΟΝΟΜΑ ΠΑΤΕΡΑ:………………………………….. ΟΝΟΜΑ ΜΗΤΕΡΑΣ……………………….
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ:………………………. ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ………………………
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ
ΟΔΟΣ – ΑΡΙΘΜΟΣ:…………………………………ΠΟΛΗ………………………………………..
ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΣΤΑΘΕΡΟ:…………………………… ΚΙΝΗΤΟ…………………………………….
ΟΙΚΟΓ. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ:…………………................... ΤΕΚΝΑ:………………………………………
ΜΟΡΦΩΣΗ:………………………………………….. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ................................................
ΣΤΡΑΤ. ΘΗΤΕΙΑ:……………………………………
· ΠΑΡΟΥΣΑ ΝΟΣΟΣ
(Έναρξη, εκλυτικοί παράγοντες, συμπτώματα, παρούσα ψυχική κατάσταση).
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
· ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ
(Χρόνος έναρξης, προοδευτική ή αιφνίδια, εκλυτικοί παράγοντες, χρόνια ή παροδική, αριθμός επεισοδίων, συμπτωματολογία).
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
· ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΩΜΑΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
· ΑΤΟΜΙΚΟ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ - ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
(πατρική οικογένεια, , αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μελών, ψυχοκινητική εξέλιξη, εκπαίδευση, στρατιωτική θητεία, εργασία, σχέσεις, παρούσα οικογενειακή κατάσταση, δραστηριότητες, προσωπικότητα, παραβατική συμπεριφορά, περιστατικά βίας, φυλάκιση, νομικές εκκρεμότητες).
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
· ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
· ΕΝΕΡΓΟΣ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΝΑΙ ΟΧΙ
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
(φαρμακευτική αγωγή, άλλες θεραπείες, παρακολούθηση)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΗΣΗΣ ΟΥΣΙΩΝ
ΟΠΙΟΕΙΔΗ
ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ - ΤΡΟΠΟΣ
ΠΟΡΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ (δοσολογία, off, τρόποι)
ΠΡΟΣΦΑΤΗ –ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΧΡΗΣΗ (ημερήσια δόση, συχνότητα, τρόποι)
IV
ΚΟΙΝΗ IV
ΧΡΗΣΗ
ΗΡΩΙΝΗ
ΜΕΘΑΔΟΝΗ
ΒΟΥΠΡΕΝΟΡΦΙΝΗ
ΦΑΡΜΑΚΑ (Lonalgal-Romidon-Durogesic κ.α)
ΑΛΛΑ
ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ - ΤΡΟΠΟΣ
ΠΟΡΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ (δοσολογία, off, τρόποι)
ΠΡΟΣΦΑΤΗ –ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΧΡΗΣΗ (ημερήσια δόση, συχνότητα, τρόποι)
IV
ΚΟΙΝΗ IV ΧΡΗΣΗ
ΚΟΚΑΪΝΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΑ
ΒΝΖ
ΑΛΚΟΟΛ
ΚΑΝΝΑΒΗ
ΑΜΦΕΤΑΜΙΝΟΕΙΔΗ
(LSD – E κ.α)
ΦΑΡΜΑΚΑ (artan-akineton-minitran κ.α)
ΑΛΛΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΔΙΑΡΚΕΙΑ
ΕΚΒΑΣΗ
ΣΧΟΛΙΑ
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΗΣΗΣ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
ΠΟΡΕΙΑ ΑΣΘΕΝΗ – ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ
(σταθεροποίηση, δοσολογία υποκατάστατου, υποτροπές, αποφάσεις θεραπευτικής ομάδας κ.α)
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ:……………………………………………………………………..
ΕΙΔΟΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΟΥ:………………………………………………………………………..
ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ – ΣΧΗΜΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ:…………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV
ΣΥΝΤΟΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ……………………………………………………………………………………
ΚΩΔΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ε.Χ.Η.………………………………………………………………………….
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ KEY WORKER…………………………………………………………………
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΙΣΟΔΟΥ………………………………………………………………………………
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ……………………………………….ΤΗΛ……………………………………………….
ΤΗΛ. ΣΥΓΓΕΝΟΥΣ………………………………………………………………………………………
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ…………………………….ΗΛΙΚΙΑ…………………………………….
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ………………………….................................
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………..
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΘΗΤΕΙΑ………………………………………………………………………………..
ΜΟΡΦΩΣΗ……………………………………………………………………………………………….
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ…………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ – ΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ – ΑΣΦΑΛΙΣΗ…………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………….
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ…………………………..ΤΕΚΝΑ………………..............................
ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ………………………..………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ – ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ……………………………...............................
……………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΗΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛ…………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΗΣΗΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ……………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΝΟΜΙΚΗ – ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΗΣΗΣ ΟΥΣΙΩΝ…………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ…………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΨΥΧΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑV
ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΤΟΥ BECK-ΙΙ ( Beck Depression Inventory /BDI-ΙΙ )
H κλίμακα κατάθλιψης του Beck (Beck, 1996) αποτελείται από 21 δομημένες ερωτήσεις που παρουσιάζονται με τη μορφή πολλαπλών επιλογών. Στόχος του BDI-ΙΙ είναι να προσδιορίσει την ύπαρξη και το βαθμό κατάθλιψης σε εφήβους και ενήλικες.
Κάθε μια από τις 21 ερωτήσεις έχει σχεδιαστεί ώστε να προσεγγίσει ένα συγκεκριμένο σύμπτωμα ή συμπεριφορά που τείνει να εμφανίζεται σε καταθλιπτικούς ασθενείς, σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια του DSM-IV.
Συγκεκριμένα, οι κλίμακες που μετρούνται είναι: λύπη, απελπισία, παρελθοντικές αποτυχίες, ανηδονία, ενοχή, αυτοτιμωρία, απέχθεια για τον εαυτό, αυτοκατηγορία, σκέψεις αυτοκτονίας, κλάμα, ψυχική διέγερση, χάσιμο ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, έλλειψη αποφασιστικότητας, αίσθημα αναξιότητας, έλλειψη ενέργειας, αϋπνία, οξυθυμία, ελαττωμένη όρεξη, μειωμένη συγκέντρωση, κόπωση, ανυπαρξία σεξουαλικής διάθεσης.
Κάθε ερώτηση περιλαμβάνει μία σειρά από τέσσερις απαντήσεις προσωπικής εκτίμησης, οι οποίες αντανακλούν το επίπεδο έντασης του συμπτώματος και οι οποίες βαθμολογούνται με τις τιμές 0 (ελάχιστη ένταση), 1, 2 και 3 (μέγιστη ένταση).
Προσθέτοντας τις τιμές και των 21 ερωτήσεων λαμβάνεται το συνολικό σκορ του ατόμου, το οποίο αντιστοιχεί σε διαφορετικά επίπεδα κατάθλιψης.
Συγκεκριμένα, σκορ με τιμές 0-9 αντιστοιχούν με μηδαμινό έως ελάχιστο βαθμό κατάθλιψης, τιμές 10-19 με ελαφριάς μορφής κατάθλιψη, 20-28 με μέτριας μορφής κατάθλιψη και τέλος τιμές 29-63 υποδεικνύουν βαριά μορφή κατάθλιψης.
Κοσμίδου, Μ. & Ρούσση, Π. (2002). Κλίμακα Κατάθλιψης του A.T. Beck-II (Beck Depression Inventory- II [BDI-II]). Στο: Α. Σταλίκας, Σ. Τριλίβα, & Π. Ρούσση (Επ.). Τα ψυχομετρικά εργαλεία στην Ελλάδα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Το ερωτηματολόγιο του Beck (B.D.I.). ερωτηματολόγιο τύπου Α, ανδρική µορφή.
Α. Συναίσθηµα
0. δεν αισθάνοµαι λυπηµένος
1. αισθάνοµαι λυπηµένος ή µελαγχολικός
2. είµαι λυπηµένος ή µελαγχολικός συνεχώς και δεν µπορώ να απαλλαγώ από αυτό
3. είµαι τόσο µελαγχολικός ή δυστυχισμένος ώστε αυτο µου προξενεί πόνο
4. είµαι τόσο µελαγχολικός ή δυστυχισμένος ώστε δεν µπορώ να το αντέξω
Β. Απαισιοδοξία
0 ∆εν είµαι ιδιαίτερα απαισιόδοξος ή αποθαρρυμένος για το µέλλον
1 Αισθάνοµαι χωρίς θάρρος για το µέλλον
2 Μου φαίνεται ότι δεν έχω τίποτα καλό να περιµένω από το µέλλον
3 Μου φαίνεται ότι δεν θα ξεπεράσω τις δυσκολίες µου
4 Μου φαίνεται ότι το µέλλον είναι χωρίς ελπίδα και ότι τα πράγµατα δεν µπορεί να
φτιάξουν
Γ. Αίσθηµα αποτυχίας
0. ∆εν αισθάνοµαι αποτυχηµένος
1. Μου φαίνεται ότι είµαι αποτυχημένος περισσότερο από τους άλλους ανθρώπους
2. Αισθάνοµαι ότι έχω πετύχει στη ζωή µου πολύ λίγα πράγµατα άξια λόγου
3. Καθώς σκέπτοµαι τη ζωή µου µέχρι τώρα το µόνο που βλέπω είναι πολλές αποτυχίες
4. Αισθάνοµαι ότι είµαι τελείως αποτυχηµένος σαν άτοµο (σύζυγος – πατέρας)
∆. Απώλεια ικανοποίησης
0. ∆εν αισθάνοµαι ιδιαίτερα δυσαρεστηµένος
1. Αισθάνοµαι βαριεστημένος σχεδόν όλη την ώρα
2. ∆εν απολαµβάνω τα πράγµατα όπως πρώτα
3. ∆εν µε ευχαριστεί πια τίποτα
4. Αισθάνοµαι δυσαρεστημένος µε το κάθε τι
Ε. Αίσθηµα ενοχής
0. ∆εν αισθάνοµαι ιδιαίτερα ένοχο τον εαυτό µου
1. Πολλές φορές αισθάνοµαι κακός ή χωρίς αξία
2. Αισθάνοµαι πολύ ένοχος
3. Τον τελευταίο καιρό αισθάνοµαι κακός ή χωρίς αξία σχεδόν όλη την ώρα
4. Αισθάνοµαι ότι είµαι πολύ κακός ή ανάξιος
Ζ. Αίσθηµα τιµωρίας
0. ∆εν αισθάνοµαι ότι τιµωρούµαι
1. Αισθάνοµαι ότι κάτι κακό µπορεί να µου συµβεί
2. Αισθάνοµαι ότι τιµωρούµαι ή ότι θα τιµωρηθώ
3. Αισθάνοµαι ότι µου αξίζει να τιµωρηθώ
4. Θέλω να τιµωρηθώ
Η. Μίσος για τον εαυτό
0. ∆εν αισθάνοµαι απογοητευµένος από τον εαυτό µου
1. Αισθάνοµαι απογοητευµένος από τον εαυτό µου
2. ∆εν µου αρέσει ο εαυτός µου
3. Σιχαίνοµαι τον εαυτό µου
4. Μισώ τον εαυτό µου
Θ. Αυτοµοµφή
0. ∆εν αισθάνοµαι ότι είµαι χειρότερος από τους u940 άλλους
1. Είµαι αυστηρός µε τον εαυτό µου για τις αδυναµίες µου
2. Κατηγορώ τον εαυτό µου για τα λάθη µου
3. Κατηγορώ τον εαυτό µου για κάθε κακό που µου συµβαίνει
Ι. Ευχές αυτοτιµωρίας
0. ∆εν µου έρχονται σκέψεις να κάνω κακό στον εαυτό µου
1. Μου έρχονται σκέψεις να κάνω κακό στον εαυτό µου αλλά ποτέ δεν θα έκανα κάτι
τέτοιο
2. Μου φαίνεται ότι θα ήταν καλύτερα να πέθαινα
3. Μου φαίνεται ότι η οικογένεια µου θα ήταν καλύτερα αν πέθαινα
4. Έχω συγκεκριμένα σχέδια αυτοκτονίας
5. Θα αυτοκτονούσα αν µπορούσα
Κ. Κλάµα
0. ∆εν κλαίω περισσότερο από το συνηθισµένο
1. Κλαίω τώρα περισσότερο απ’ ότι συνήθως
2. Κλαίω συνεχώς, δεν µπορώ να το σταµατήσω
3. Άλλοτε µπορούσα να κλάψω αλλά τώρα µου είναι αδύνατο να κλάψω αν και το θέλω
Λ. Ευερεθιστότητα
0. ∆εν είµαι περισσότερο εκνευρισµένος τώρα απ’ ότι συνήθως
1. Ενοχλούµαι ή εκνευρίζοµαι περισσότερο απ’ ότι συνήθως
2. Αισθάνοµαι διαρκώς εκνευρισµένος
3. ∆εν εκνευρίζοµαι τώρα για πράγµατα που µε νευρίαζαν συνήθως
Μ. Κοινωνική απόσυρση
0. ∆εν έχω χάσει το ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους
1. Ενδιαφέροµαι τώρα λιγότερο για τους άλλους ανθρώπους απ’ ότι παλαιότερα
2. Έχω χάσει το περισσότερο ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους και τα
αισθήµατά µου για αυτούς έχουν λιγοστέψει
3. Έχω χάσει όλο το ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους και δεν νοιάζοµαι
καθόλου για αυτούς
Ν. Αναποφασιστικότητα
0. Είµαι το ίδιο αποφασιστικός όπως πάντα
1. Τελευταία αναβάλω το να παίρνω αποφάσεις
2. Έχω µεγάλη δυσκολία στο να παίρνω αποφάσεις
3. ∆εν µπορώ να πάρω πια καµία απόφαση
Ξ. Σωµατικό εγώ
0. ∆εν µου φαίνεται ότι η εµφάνιση µου είναι χειρότερη από ποτέ
1. Ανησυχώ µήπως µοιάζω γερασµένος και αντιπαθητικός
2. Αισθάνοµαι ότι έγινε τέτοια αλλαγή επάνω µου, ώστε να φαίνοµαι αντιπαθητικός
3. Μου φαίνεται ότι είµαι άσχηµος και αποκρουστικός
Ο. Μείωση της παραγωγικότητας
0. Τα καταφέρνω στην δουλειά µου όπως και πρώτα
1. Χρειάζεται να κάνω ιδιαίτερη προσπάθεια για ν’ αρχίσω κάποια δουλεία
2. ∆εν τα καταφέρνω στην δουλειά µου όπως πρώτα
3. Χρειάζεται να πιέσω τον εαυτό µου για να κάνω κάτι
4. Μου είναι αδύνατο να εργαστώ
Π. ∆ιαταραχές του ύπνου
0. Κοιµάµαι τόσο καλά όσο συνήθως
1. Ξυπνώ το πρωί πιο κουρασµένος από άλλοτε
2. Ξυπνώ το πρωί 2-3 ώρες νωρίτερα από άλλοτε και δυσκολεύοµαι να ξανακοιµηθώ
3. Ξυπνώ νωρίς κάθε µέρα και δεν µπορώ να κοιµηθώ πάνω από 5 ώρες το 24ωρο
Ρ. Εύκολη κόπωση
0. ∆εν κουράζοµαι ευκολότερα απ’ ότι συνήθως
1. Κουράζοµαι τώρα ευκολότερα από πρώτα
2. Κουράζοµαι µε το παραµικρό που κάνω
3. Κουράζοµαι τόσο εύκολα ώστε δεν µπορώ να κάνω τίποτα
Σ. Απώλεια όρεξης
0. Η όρεξή µου δεν είναι χειρότερη από άλλοτε
1. Η όρεξή µου δεν είναι τόσο καλή όσο άλλοτε
2. Η όρεξή µου είναι πολύ χειρότερη τώρα
3. ∆εν έχω πια καθόλου όρεξη
Τ. Απώλεια βάρους
0.∆εν έχω χάσει σχεδόν καθόλου βάρος τον τελευταίο καιρό
1.Έχω χάσει περισσότερο από 2 κιλά
2.Έχω χάσει περισσότερο από 4 κιλά
3.Έχω χάσει περισσότερο από 7 κιλά
Υ. Υποχονδριακές ενασχολήσεις
0. ∆εν µε απασχολεί η υγεία µου περισσότερο από άλλοτε
1. Με απασχολούν πόνοι ή βαρυστομαχιά ή δυσκοιλιότητα
2. Με απασχολεί τόσο πολύ το πως αισθάνοµαι ή το τι αισθάνοµαι ώστε µου είναι δύσκολο
να σκεφθώ τίποτε άλλο
3. Είµαι εντελώς απορροφηµένος µε το τι αισθάνοµαι
Φ. Απώλεια της Libido
0. ∆εν έχω προσέξει τελευταία καµµιά αλλαγή στο ενδιαφέρον µου για το σεξ (για τις
γυναίκες)
1. Ενδιαφέροµαι τώρα λιγότερο για το σεξ (για τις γυναίκες) απ’ ότι συνήθως
2. Ενδιαφέροµαι πολύ λιγότερο τώρα για το σεξ (για τις γυναίκες)
3. Έχω χάσει τελείως το ενδιαφέρον µου για το σεξ (για τις γυναίκες)
Το ερωτηµατολόγιο του Beck (B.D.I.). ερωτηµατολόγιο τύπου Α, γυναικεία µορφή.
Α. Συναίσθηµα
0. ∆εν αισθάνοµαι λυπηµένη
1. Αισθάνοµαι λυπηµένη ή µελαγχολική
2. Είµαι λυπηµένη ή µελαγχολική συνεχώς και δεν µπορώ να απαλλαγώ από αυτό
3. Είµαι τόσο µελαγχολική ή δυστυχισµένη ώστε αυτο µου προξενεί πόνο
4. Είµαι τόσο µελαγχολική ή δυστυχισµένή ώστε δεν µπορώ να το αντέξω
Β. Απαισιοδοξία
0. ∆εν είµαι ιδιαίτερα απαισιόδοξη ή αποθαρρυµένη για το µέλλον
1. Αισθάνοµαι χωρίς θάρρος για το µέλλον
2. Μου φαίνεται ότι δεν έχω τίποτα καλό να περιµένω από το µέλλον
3. Μου φαίνεται ότι δεν θα ξεπεράσω τις δυσκολίες µου
4. Μου φαίνεται ότι το µέλλον είναι χωρίς ελπίδα και ότι τα πράγµατα δεν µπορεί να
φτιάξουν
Γ. Αίσθηµα αποτυχίας
0. ∆εν αισθάνοµαι αποτυχηµένη
1. Μου φαίνεται ότι είµαι αποτυχηµένος περισσότερο από τους άλλους ανθρώπους
2. Αισθάνοµαι ότι έχω πετύχει στη ζωή µου πολύ λίγα πράγµατα άξια λόγου
3. Καθώς σκέπτοµαι τη ζωή µου µέχρι τώρα το µόνο που βλέπω είναι πολλές αποτυχίες
4. Αισθάνοµαι ότι είµαι τελείως αποτυχηµένος σαν άτοµο (σύζυγος – µητέρα)
∆. Απώλεια ικανοποίησης
0. ∆εν αισθάνοµαι ιδιαίτερα δυσαρεστηµένη
1. Αισθάνοµαι βαριεστημένη σχεδόν όλη την ώρα
2. ∆εν απολαµβάνω τα πράγµατα όπως πρώτα
3. ∆εν µε ευχαριστεί πια τίποτα
4. Αισθάνοµαι δυσαρεστημένη µε το κάθε τι
Ε. Αίσθηµα ενοχής
0. ∆εν αισθάνοµαι ιδιαίτερα ένοχο τον εαυτό µου
1. Πολλές φορές αισθάνοµαι κακή ή χωρίς αξία
2. Αισθάνοµαι πολύ ένοχη
3. Τον τελευταίο καιρό αισθάνοµαι κακή ή χωρίς αξία σχεδόν όλη την ώρα
4. Αισθάνοµαι ότι είµαι πολύ κακή ή ανάξια
Ζ. Αίσθηµα τιµωρίας
0. ∆εν αισθάνοµαι ότι τιµωρούµαι
1. Αισθάνοµαι ότι κάτι κακό µπορεί να µου συµβεί
2. Αισθάνοµαι ότι τιµωρούµαι ή ότι θα τιµωρηθώ
3. Αισθάνοµαι ότι µου αξίζει να τιµωρηθώ
4. Θέλω να τιµωρηθώ
Η. Μίσος για τον εαυτό
5. ∆εν αισθάνοµαι απογοητευµένη από τον εαυτό µου
6. Αισθάνοµαι απογοητευµένη από τον εαυτό µου
7. ∆εν µου αρέσει ο εαυτός µου
8. Σιχαίνοµαι τον εαυτό µου
9. Μισώ τον εαυτό µου
Θ. Αυτοµοµφή
0. ∆εν αισθάνοµαι ότι είµαι χειρότερη από τους άλλους
1. Είµαι αυστηρή µε τον εαυτό µου για τις αδυναµίες µου
2. Κατηγορώ τον εαυτό µου για τα λάθη µου
3. Κατηγορώ τον εαυτό µου για κάθε κακό που µου συµβαίνει
Ι. Ευχές αυτοτιµωρίας
0. ∆εν µου έρχονται σκέψεις να κάνω κακό στον εαυτό µου
1. Μου έρχονται σκέψεις να κάνω κακό στον εαυτό µου αλλά ποτέ δεν θα έκανα κάτι
τέτοιο
2. Μου φαίνεται ότι θα ήταν καλύτερα να πέθαινα
3. Μου φαίνεται ότι η οικογένεια µου θα ήταν καλύτερα αν πέθαινα
4. Έχω συγκεκριµένα σχέδια αυτοκτονίας
5. Θα αυτοκτονούσα αν µπορούσα
Κ. Κλάµα
0. ∆εν κλαίω περισσότερο από το συνηθισµένο
1. Κλαίω τώρα περισσότερο απ’ ότι συνήθως
2. Κλαίω συνεχώς, δεν µπορώ να το σταµατήσω
3. Άλλοτε µπορούσα να κλάψω αλλά τώρα µου είναι αδύνατο να u954 κλάψω αν και το θέλω
Λ. Ευερεθιστότητα
0. ∆εν είµαι περισσότερο εκνευρισµένη τώρα απ’ ότι συνήθως
1. Ενοχλούµαι ή εκνευρίζοµαι περισσότερο απ’ ότι συνήθως
2. Αισθάνοµαι διαρκώς εκνευρισµένη
3. ∆εν εκνευρίζοµαι τώρα για πράγµατα που µε νευρίαζαν συνήθως
Μ. Κοινωνική απόσυρση
0. ∆εν έχω χάσει το ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους
1. Ενδιαφέροµαι τώρα λιγότερο για τους άλλους ανθρώπους απ’ ότι παλαιότερα
2. Έχω χάσει το περισσότερο ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους και τα
αισθήµατά µου για αυτούς έχουν λιγοστέψει
3. Έχω χάσει όλο το ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους και δεν νοιάζοµαι
καθόλου για αυτούς
Ν. Αναποφασιστικότητα
0. Είµαι το ίδιο αποφασιστική όπως πάντα
1. Τελευταία αναβάλω το να παίρνω αποφάσεις
2. Έχω µεγάλη δυσκολία στο να παίρνω αποφάσεις
3. ∆εν µπορώ να πάρω πια καµία απόφαση
Ξ. Σωµατικό εγώ
0. ∆εν µου φαίνεται ότι η εµφάνιση µου είναι χειρότερη από ποτέ
1. Ανησυχώ µήπως µοιάζω γερασµένη και αντιπαθητική
2. Αισθάνοµαι ότι έγινε τέτοια αλλαγή επάνω µου, ώστε να φαίνοµαι αντιπαθητική
3. Μου φαίνεται ότι είµαι άσχηµη και αποκρουστική
Ο. Μείωση της παραγωγικότητας
0. Τα καταφέρνω στην δουλειά µου όπως και πρώτα
1. Χρειάζεται να κάνω ιδιαίτερη προσπάθεια για ν’ αρχίσω κάποια δουλεία
2. ∆εν τα καταφέρνω στην δουλειά µου όπως πρώτα
3. Χρειάζεται να πιέσω τον εαυτό µου για να κάνω κάτι
4. Μου είναι αδύνατο να εργαστώ
Π. ∆ιαταραχές του ύπνου
4. Κοιµάµαι τόσο καλά όσο συνήθως
5. Ξυπνώ το πρωί πιο κουρασµένη από άλλοτε
6. Ξυπνώ το πρωί 2-3 ώρες νωρίτερα από άλλοτε και δυσκολεύοµαι να ξανακοιµηθώ
7. Ξυπνώ νωρίς κάθε µέρα και δεν µπορώ να κοιµηθώ πάνω από 5 ώρες το 24ωρο
Ρ. Εύκολη κόπωση
0. ∆εν κουράζοµαι ευκολότερα απ’ ότι συνήθως
1. Κουράζοµαι τώρα ευκολότερα από πρώτα
2. Κουράζοµαι µε το παραµικρό που κάνω
3. Κουράζοµαι τόσο εύκολα ώστε δεν µπορώ να κάνω τίποτα
Σ. Απώλεια όρεξης
0. Η όρεξή µου δεν είναι χειρότερη από άλλοτε
1. Η όρεξή µου δεν είναι τόσο καλή όσο άλλοτε
2. Η όρεξή µου είναι πολύ χειρότερη τώρα
3. ∆εν έχω πια καθόλου όρεξη
Τ. Απώλεια βάρους
0. ∆εν έχω χάσει σχεδόν καθόλου βάρος τον τελευταίο καιρό
1. Έχω χάσει περισσότερο από 2 κιλά
2. Έχω χάσει περισσότερο από 4 κιλά
3. Έχω χάσει περισσότερο από 7 κιλά
Υ. Υποχονδριακές ενασχολήσεις
0. ∆εν µε απασχολεί η υγεία µου περισσότερο από άλλοτε
1. Με απασχολούν πόνοι ή βαρυστομαχιά ή δυσκοιλιότητα
2. Με απασχολεί τόσο πολύ το πως αισθάνοµαι ή το τι αισθάνοµαι ώστε µου είναι
δύσκολο να σκεφθώ τίποτε άλλο
3. Είµαι εντελώς απορροφηµένη µε το τι αισθάνοµαι
Φ. Απώλεια της Libido
0. ∆εν έχω προσέξει τελευταία καµµιά αλλαγή στο ενδιαφέρον µου για το σεξ (για τους
άνδρες)
1. Ενδιαφέροµαι τώρα λιγότερο για το σεξ (για τους άνδρες) απ’ ότι συνήθως
2. Ενδιαφέροµαι πολύ λιγότερο τώρα για το σεξ (για τους άνδρες)
3. Έχω χάσει τελείως το ενδιαφέρον µου για το σεξ (για τους άνδρες)
Beck Depression Inventory (BDI)
References
Beck AT, Steer RA, and Garbing MG, “Psychometric Properties of the Beck Depression Inventory: Twenty-Five Years of Evaluation”, Clin Psychol Rev, 1988,8:77-100
Beck AT and Steer RA, Manual for the Beck Depression Inventory, San Antonio: Psychological Corporation, 1993. Copyright Aaron T Beck, MD The Psychological Corporation 555 Academic Court San Antonio, TX 78204-2498 Tel: 1-800-211-8378
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΠΟΔΟΧΗΣ, ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΚΥΕΠ)
ΓΕΝΙΚΑ: «Το ΚΥΕΠ είναι Μονάδα την οποία ίδρυσε και λειτουργεί ο ΟΚΑΝΑ, με σκοπό την ενημέρωση των χρηστών ναρκωτικών ή άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών και των συγγενών τους για τις δυνατότητες που υφίστανται στην Ελλάδα, με βάση την εθνική πολιτική και τα αντίστοιχα προγράμματα τόσο του ΟΚΑΝΑ, όσο και άλλων Φορέων, για τη θεραπεία και την αντιμετώπιση των προβλημάτων των ασθενών.
Συγχρόνως, το Κέντρο προσανατολίζει τους ενδιαφερόμενους προς τις ενδεικνυόμενες Μονάδες Θεραπείας Υποκατάστασης ή στεγνών Προγραμμάτων των διαφόρων Φορέων (ΟΚΑΝΑ ή άλλων) ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε ατομικής περίπτωσης».
Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας του ΟΚΑΝΑ, άρθρο 28 «περί Κέντρων Υποδοχής, Ενημέρωσης και Προσανατολισμού»
1.
ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ
ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
Νέοι ασθενείς (Εξαρτημένα άτομα τα οποία δεν έχουν ποτέ υποβάλει αίτηση ένταξης στο Π.Υ.)
Δικαίωμα υποβολής αίτησης έχουν τα εξαρτημένα άτομα τα οποία έχουν συμπληρώσει το 20ο έτος της ηλικίας τους.
Σημειώνουμε ότι ο έλεγχος για το εάν πληροί το άτομο, το οποίο έχει υποβάλει αίτηση, τις προϋποθέσεις συμμετοχής στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης όπως ακριβώς ορίζονται από την Υπουργική απόφαση Αριθμ.Υ5γ/Γ.Π.οικ.100847 14/10/2002, γίνεται λεπτομερειακά στην φάση της προετοιμασίας για ένταξη σε Μονάδα του Π.Υ., δηλαδή κατά τη διάρκεια της Ομάδας Προεισαγωγής.
Διαδικασία Υποβολής Αιτήσεων
Ο ενδιαφερόμενος προσέρχεται στο ΚΥΕΠ, προκειμένου να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ και οφείλει να έχει μαζί του αστυνομική ταυτότητα ή άλλο επίσημο έγγραφο το οποίο να πιστοποιεί την ταυτότητά του (άδεια οδήγησης, διαβατήριο, άδεια παραμονής). Σε ειδικές περιπτώσεις αντ’ αυτού μπορεί να προσέλθει στο ΚΥΕΠ κάποιο τρίτο πρόσωπο έχοντας εξουσιοδότηση από την Αστυνομία και να υποβάλλει αίτηση για τον ενδιαφερόμενο. Στην εξουσιοδότηση θα πρέπει να αναγράφονται τα πλήρη στοιχεία του ενδιαφερομένου για ένταξη στο Π.Υ.
Σε περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος είναι αλλοδαπός απαιτείται να έχει άδεια παραμονής ή διαβατήριο σε ισχύ. Με ληγμένο διαβατήριο ή ληγμένη άδεια παραμονής η αίτηση του ενδιαφερομένου γίνεται αποδεκτή από το ΚΥΕΠ αν προσκομίσει και αποδεικτικό ανανέωσης της άδειας παραμονής του.
Το προσωπικό ελέγχει μέσω του φακέλου ασθενούς εάν το άτομο όντως δεν έχει υποβάλει ξανά αίτηση για το Π.Υ. Αθήνας.
Εάν ο ενδιαφερόμενος έχει υποβάλει αίτηση την οποία δεν έχει αξιοποιήσει για ένταξή του σε Μονάδα του Π.Υ. Αθήνας, η νέα του αίτηση δεν γίνεται δεκτή.
Τα στοιχεία του αιτούντος καταχωρούνται στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων της εφαρμογής ‘’Φάκελος Ασθενή‘’ και του δίδεται αριθμός πρωτοκόλλου καθώς και εκτύπωση της αίτησής του, την οποία πρέπει να υπογράψει.
Η αίτηση του ενδιαφερομένου τοποθετείταιι στο ειδικό αρχείο του ΚΥΕΠ.
Για την ασφάλεια των στοιχείων κρατείται πάντα Βack up.
Ο ενδιαφερόμενος δίνει συνέντευξη για την συμπλήρωση του TDI.
Το συμπληρωμένο TDI επισυνάπτεται στην αντίστοιχη αίτηση του ενδιαφερομένου.
Β. Παλαιοί ασθενείς (εξαρτημένα άτομα με προηγούμενη προσπάθεια στο Π.Υ)
§ Δικαίωμα για εκ νέου υποβολή αίτησης έχουν όλα τα άτομα τα οποία έχουν ενταχθεί σε Μονάδες του Π.Υ., έχουν διακόψει και είναι σε υποτροπή (ανεξαρτήτως του λόγου που διέκοψαν π.χ. οικειοθελώς, λόγω επιτυχούς αποτοξίνωσης, ολοκλήρωσης, διακοπής ΜΚΕ, παραβίασης θεραπευτικού συμβολαίου ή άλλο).
§ Η υποβολή της αίτησης μπορεί να γίνει όχι νωρίτερα από την επόμενη μέρα από την έξοδο του/της ασθενούς από το Πρόγραμμα. Η ημερομηνία εξόδου επιβεβαιώνεται με επικοινωνία του ΚΥΕΠ με την Μονάδα από την οποία έχει διακόψει το άτομο ή από την εφαρμογή ‘’Φάκελος Ασθενούς‘’.
§ Οι «Ειδικές Συμφωνίες» για ασθενείς που η έξοδός τους από την Μονάδα αφορά σε σοβαρές παραβιάσεις των όρων του θεραπευτικού συμβολαίου, κοινοποιούνται εγγράφως από την Μονάδα στο ΚΥΕΠ, ώστε να ληφθούν υπ’ όψιν στο χρόνο επανεισαγωγής τους (π.χ. αποκλεισμός από τη Μονάδα για ορισμένο χρονικό διάστημα).
§ Η διαδικασία υποβολής της νέας αίτησης γίνεται ακριβώς όπως περιγράφεται στα υποκεφάλαια Α και Γ.
Γ. Συμπλήρωση TDI
Ζητείται από τον ενδιαφερόμενο να δώσει συνέντευξη σε μέλος του θεραπευτικού προσωπικού του ΚΥΕΠ το οποίο έχει αναλάβει την συμπλήρωση του TDI.
Η συνέντευξη γίνεται σε ειδικό γραφείο έτσι ώστε να εξασφαλίζεται το απόρρητο της συνέντευξης.
Συμπληρώνεται το έντυπο TDI.
Στο τέλος κάθε μήνα τα συμπληρωμένα TDI φωτοτυπούνται και αποστέλλονται στο Τμήμα Έρευνας και Αξιολόγησης του ΟΚΑΝΑ και τα πρωτότυπα αρχειοθετούνται μαζί με την αίτηση του ασθενή.
Δ. Ενημέρωση-Συμβουλευτική-Παραπομπή
Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας συμπλήρωσης του TDI στον ενδιαφερόμενο και με βάση τις πληροφορίες οι οποίες έχουν συγκεντρωθεί, γίνεται:
1. Ενημέρωση και πληροφόρηση για όλα τα θεραπευτικά προγράμματα και ειδικότερα για το Π.Υ. (Μεθαδόνη, Βουπρενορφίνη, άλλο).
2. Παραπομπή σε άλλο, κατάλληλο για τις ανάγκες του ενδιαφερόμενου, Θεραπευτικό Πρόγραμμα ή/και Υπηρεσία Υγείας, Μονάδα Άμεσης Βοήθειας, Σταθμό Φροντίδας ή άλλο κοινωνικοπρονοιακό φορέα.
3. Χορήγηση έντυπου υλικού.
4. Συμβουλευτική – Κινητοποίηση.
Κατά τη διάρκεια της Συμβουλευτικής και της Κινητοποίησης πραγματοποιείται:
Καταγραφή στο έντυπο του TDI του Θεραπευτικού Προγράμματος στο οποίο παραπέμπεται, καθώς και άλλα χρήσιμα στοιχεία που προκύπτουν από τη συνέντευξη.
Ιδιαίτερη ενημέρωση στον/στην ενδιαφερόμενο/η που δεν έχει συμπληρώσει το 35ο έτος ηλικίας ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την εισαγωγή του σε Μονάδα του Π.Υ. είναι η προσκόμιση βεβαίωσης προηγούμενης θεραπευτικής προσπάθειας σε άλλο θεραπευτικό Πρόγραμμα πλην του Π.Υ.
Τα Προγράμματα τα οποία προτείνει το ΚΥΕΠ είναι τα εγκεκριμένα από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας: ΚΕΘΕΑ, 18-ΑΝΩ, «Στεγνά Θεραπευτικά Προγράμματα» του ΟΚΑΝΑ, ΑΘΗΝΑ, ΓΕΦΥΡΑ, άλλο.
Επισήμανση στους ενδιαφερόμενους ότι είναι ευθύνη τους να ενημερώνουν στο ΚΥΕΠ σε περίπτωση αλλαγής των στοιχείων της αίτησής τους (τηλέφωνο, διεύθυνση κατοικίας, κτλ).
Στους αστέγους συνίσταται:
Να προσέρχονται σε τακτά χρονικά διαστήματα στο ΚΥΕΠ για να ενημερώνονται σχετικά με την πορεία της αίτησής τους.
Να αποταθούν σε φορείς όπου μπορούν να καλύψουν βασικές ανάγκες επιβίωσής τους (π.χ. τροφή, ένδυση, ατομική υγιεινή) π.χ. Σταθμός Φροντίδας εξαρτημένων ατόμων ΟΚΑΝΑ.
Σε περιπτώσεις που απαιτείται, και εφόσον το επιθυμεί και το εξαρτημένο άτομο, πραγματοποιούνται μαζί του επαναλαμβανόμενα ραντεβού, με σκοπό:
την ενεργοποίηση και κινητοποίησή του για ανάληψη αποφάσεων και δραστηριοποίηση.
την υποστήριξη για την πραγματοποίηση ενεργειών, με σκοπό την επίλυση προβλημάτων.
τη συμβουλευτική, ενθάρρυνση και υποστήριξη κατά τη διάρκεια προσπάθειας ασθενών για διακοπή της χρήσης, κ.α.
την υποστήριξη κατά την διάρκεια αναμονής του για ένταξη στο Π.Υ εφ΄όσον δεν επιθυμεί να παρακολουθήσει άλλο πλήν του ΟΚΑΝΑ Πρόγραμμα.
τη μείωση της βλάβης
Ε. Κατ’ εξαίρεση αιτήσεις, εισαγωγές και επανεισαγωγές για κατ’ εξαίρεση λόγους.
1) Με το θέμα 7 της 8/13-10-06 Συνεδρίασης τους Δ.Σ. του Οργανισμού για κατ’ εξαίρεση εισαγωγές και επανεισαγωγές προβλέπονται τα ακόλουθα:
§ Κατ’ εξαίρεση στα Π.Υ. εισάγονται όσοι/ες:
1. Έχουν ηλικία άνω των 55 ετών (απαραίτητο δικαιολογητικό: επικυρωμένη φωτοτυπία δελτίου ταυτότητας).
2. Είναι γονείς ανήλικου τέκνου (έως 18 ετών), με την προϋπόθεση ότι δεν έχουν στερηθεί την επιμέλεια του τέκνου.
3. Είναι συγγενείς πρώτου βαθμού ή σύζυγοι μελών που παρακολουθούν τα Π.Υ.
4. Γυναίκες σε κύηση 2ου–3ου τριμήνου (απαραίτητα δικαιολογητικά: γνωμάτευση ιατρού και υπερηχογράφημα).
5. Πάσχουν από κακοήθες νόσημα.
6. Πάσχουν από ενεργό φυματίωση.
7. Πάσχουν από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια υπό αιμοκάθαρση.
8. Πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη υπό ινσουλινοθεραπεία.
9. Πάσχουν από βαριά αρτηριοπάθεια με επαπειλούμενη γάγγραινα και κίνδυνο ακρωτηριασμού.
10. Φέρουν προσθετική καρδιακή βαλβίδα ή πάσχουν από βαλβιδοπάθεια (όσο αφορά στην πρόπτωση μιτροειδούς μόνο εφ’ όσον αυτή συνοδεύεται από βαθμό ανεπάρκειας της μιτροειδούς), (απαραίτητα δικαιολογητικά: ιατρική γνωμάτευση και υπερηχογράφημα καρδιάς – triplex).
11. Έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση ζωτικού οργάνου (π.χ. ήπατος, νεφρού, καρδιάς, πνευμόνων, μυελού των οστών).
12. Υποτροπίασαν μετά από:
α. επιτυχή ολοκλήρωση της αποτοξίνωσής τους ή
β. αποφοίτησής τους από το πρόγραμμα Κοινωνικής Επανένταξης ή
γ. παρακολούθηση τουλάχιστον για έξι (6) μήνες του προγράμματος της Κοινωνικής Επανένταξης.
13. Παρουσιάζουν ένα από τα κάτωθι:
α. συλλοίμωξη HCV / HBV ή
β. συλλοίμωξη HBV / HDV ή
γ. ιστολογικά ευρήματα συμβατά με βαθμό ίνωσης ≥ 3 (κατά την κλίμακα Ishak) ή ≥ 2 (κατά την κλίμακα METAVIR)
δ. κίρρωση ήπατος (ανεξάρτητα από την αιτιολογία) διαπιστωμένη ιστολογικά και επί ιατρικής αντένδειξης, διαγνωσμένη ενδοσκοπικά ή/και κλινικοεργαστηριακά.
14. Επιπροσθέτως εισάγονται κατ’ εξαίρεση όσοι παρουσιάζουν ποσοστό αναπηρίας > 67% με βάση τον «κανονισμό εκτίμησης βαθμού αναπηρίας Β-819», της τοξικοεξάρτησης μη υπολογιζομένης και λαμβανομένων υπ’ όψιν των περιορισμών για τους πάσχοντες από ψυχιατρική νόσο, οι οποίοι αναφέρονται στην Υπ. Απ. Υ5γ/Γ.Π. οικ.100847 (ΦΕΚ 1343/Β/16.10.2002).
15. Παρουσιάζουν οροθετικότητα HIV.
16. Σε περιπτώσεις που συντρέχουν ιδιαίτεροι κοινωνικοί και ανθρωπιστικοί λόγοι, που δεν εμπίπτουν στις παραπάνω κατηγορίες, η ορισθείσα Επιτροπή με την υπ’ αριθμό ΑΠ 313/22.8.2006 Απόφαση Προέδρου του Δ.Σ. εισηγείται την κατ’ εξαίρεση εισαγωγή στα Προγράμματα Υποκατάστασης στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΚΑΝΑ, το οποίο και λαμβάνει την τελική απόφαση. Σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης τούτο γίνεται με πράξη του Προέδρου που υποβάλλεται στο Δ.Σ. του ΟΚΑΝΑ.
Σημείωση 1η (Για όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις υγείας)
Τα απαραίτητα ιατρικά δικαιολογητικά πρέπει να έχουν εκδοθεί από Δημόσιο Νοσοκομείο και την αντίστοιχη με την πάθηση κλινική του Νοσοκομείου, να είναι πρωτότυπα και να έχουν υπογραφή Διευθυντή ή Επιμελητή Α΄ με επικυρωμένο το γνήσιο της υπογραφής.
Για την περίπτωση 1 (ηλικία άνω των 55 ετών), κατατίθεται ως δικαιολογητικό η επικυρωμένη φωτοτυπία ταυτότητας του ασθενούς.
Για την περίπτωση 4 κατατίθεται ως δικαιολογητικό πέραν της ιατρικής γνωμάτευσης και υπερηχογράφημα.
Σημείωση 2η (αναφέρεται στην περίπτωση 2)
Το δικαίωμα της κατ’ εξαίρεση εισαγωγής ισχύει για μια μόνο φορά και εάν ο γονέας προσκομίσει στο Κέντρο Υποδοχής της περιοχής του τα παρακάτω δικαιολογητικά:
1. Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, σε περίπτωση που το ζευγάρι – γονείς ζουν μαζί, και ληξιαρχική πράξη γέννησης τέκνου.
2. Σε περίπτωση διαζυγίου, γνήσιο αντίγραφο διαζυγίου και αντίγραφο επιμέλειας τέκνου – τέκνων.
3. Αν το ζευγάρι είναι σε διάσταση, ένορκη βεβαίωση από το Ειρηνοδικείο ότι το ζευγάρι βρίσκεται σε διάσταση και ότι έχει την επιμέλεια ο ενδιαφερόμενος που αιτείται την κατ’ εξαίρεση εισαγωγή.
4. Γίνονται δεκτές αιτήσεις και κατ’ εξαίρεση εισαγωγής γονέων (πατέρων) με παιδί εκτός γάμου, οι οποίοι προσκομίζουν στην επιτροπή των κατ’ εξαίρεση εισαγωγών το πρωτότυπο της συμβολαιογραφικής πράξης αναγνώρισης και την ληξιαρχική πράξη γέννησης τέκνου.
Σημείωση 3η (αναφέρεται στην περίπτωση 3)
Τα δικαιολογητικά τα οποία κατατίθενται στην επιτροπή των κατ’ εξαίρεση εισαγωγών από τα ενδιαφερόμενα άτομα είναι:
Πρωτότυπη και πρόσφατης έκδοσης βεβαίωση παρακολούθησης του Προγράμματος Υποκατάστασης του συγγενούς του ενδιαφερόμενου, η οποία εκδίδεται από την Μονάδα στην οποία αυτός/η είναι εγγεγραμμένος/η, και πρωτότυπο πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης από το οποίο προκύπτει η συγγένεια.
Σημείωση 4η ( αναφέρεται στις περιπτώσεις 12β και 12γ)
Τα δικαιολογητικά τα οποία ζητούνται εκδίδονται από την Κοινωνική Επανένταξη.
2) Γενικές παρατηρήσεις περί των εισαγωγών για κατ’ εξαίρεση λόγους.
Προϋπόθεση κατάθεσης δικαιολογητικών για αξιολόγησή τους από την Επιτροπή των κατ’ εξαίρεση εισαγωγών είναι να έχει κατατεθεί από το εξαρτημένο άτομο αίτηση για εισαγωγή του στο Π.Υ. ΟΚΑΝΑ και να έχει λάβει αριθμό προτεραιότητας στη Λίστα Αναμονής.
Το εξαρτημένο άτομο, ή άλλο επίσημα εξουσιοδοτημένο από αυτό άτομο, καταθέτει στο Κέντρο Υποδοχής όλα τα απαραίτητα για την περίπτωση δικαιολογητικά και άλλα σχετικά έγγραφα, καθώς και την σχετική αίτηση για κατ’ εξαίρεση εισαγωγή, λαμβάνει δε από το Κέντρο αριθμό πρωτοκόλλου για την κατ΄ εξαίρεση αίτηση την οποία υποβάλει.
Όλα τα έγγραφα διαβιβάζονται άμεσα από το Κέντρο Υποδοχής στην Επιτροπή, για την αξιολόγησή τους.
3) Ειδικές παρατηρήσεις περί των Εισαγωγών και Επασεισαγωγών για κατ’ εξαίρεση λόγους.
1. Για λόγους υγείας τα εξαρτημένα άτομα δικαιούνται να επανεισαχθούν στο Π.Υ. μετά από νέα αίτηση και νέα κατάθεση των απαιτούμενων δικαιολογητικών μετά το πέρας ενός τριμήνου από την ημερομηνία εξόδου από τη Μονάδα τους.
2. Επανεισαγωγή του ιδίου ασθενή για τον ίδιο λόγο συγγένειας ή συζυγικής σχέσης δεν επιτρέπεται.
3. Σε περίπτωση που προκύπτει γάμος ενός μέλους του Π.Υ. με ένα μη μέλος του Π.Υ., μπορεί να εισαχθεί στο Π.Υ. μετά την πάροδο 6 μηνών από την τέλεση του γάμου.
4. Επανεισαγωγή του ιδίου ασθενή λόγω ανήλικου τέκνου (μέχρι 18 ετών) δεν επιτρέπεται.
4) Διαδικασία εισαγωγής σε Μονάδα του Π.Υ. των ασθενών που έχει εγκριθεί η κατ’ εξαίρεση αίτησή τους.
Μετά την αξιολόγηση των κατ΄ εξαίρεση αιτήσεων από την επιτροπή των κατ΄ εξαίρεση εισαγωγών και την έγκριση από το Δ.Σ. του ΟΚΑΝΑ, το εν λόγω πρακτικό του Δ.Σ, διαβιβάζεται στο Κέντρο Υποδοχής.
Το Κέντρο Υποδοχής καλεί τα εξαρτημένα άτομα που έχει εγκριθεί η κατ΄ εξαίρεση αίτησή τους να συμμετέχουν στην πρώτη Ομάδα Προεισαγωγής που θα πραγματοποιηθεί μετά την έγκρισή τους, προκειμένου να ενταχθούν σε Μονάδα του Π.Υ. Έχουν προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων ασθενών της Λίστας Αναμονής. Υπουργική απόφαση (αριθμ.Υ5Γ/γ.Π.οικ.100847 14-10-2002)
Το πρακτικό του Δ.Σ και τα ιατρικά δικαιολογητικά αποστέλλονται από το Κέντρο Υποδοχής μαζί με τον φάκελο του ασθενούς στην Μονάδα εισαγωγής του.
5) Πρωτοβάθμιες επιτροπές Αθήνας - Θεσσαλονίκης
1. Η πρωτοβάθμια Επιτροπή για την αξιολόγηση των παραστατικών για την κατ’ εξαίρεση εισαγωγή μελών στις Μονάδες χορηγήσεως Υποκαταστάτων Αθήνας, Θεσσαλονίκης και Πειραιά είναι τριμελής, αποτελούμενη από ένα Ψυχίατρο, έναν Παθολόγο και ένα Μικροβιολόγο.
2. Σε περίπτωση αδυναμίας συμμετοχής Μικροβιολόγου, το τρίτο μέλος είναι Ψυχίατρος ή Παθολόγος.
3. Τα μέλη αυτά επιλέγονται μετά των αναπληρωτών τους από την Επετηρίδα των αντίστοιχων ειδικών Ιατρών, που δημιουργείται και κάθε φορά ανανεώνεται από το Γραφείο Προσωπικού του Οργανισμού, με πρόταση του Γενικού Διευθυντή ή απουσία αυτού, του Προέδρου του Δ.Σ.
4. Η Επιτροπή αυτή τίθεται υπ’ όψιν του Δ.Σ., επικυρώνεται ως προς τη σύστασή της με απόφαση του ιδίου, συγκαλείται με απόφαση–πρόσκληση του Γενικού Διευθυντή ή απουσία αυτού με απόφαση του Προέδρου του Δ.Σ. Η θητεία των Μελών της Π.Ε. δεν δύναται να είναι μεγαλύτερη του έτους, τα Μέλη της Επιτροπής είναι ελεύθερα μετακλητά.
5. Θέματα δυσλειτουργίας της Επιτροπής τίθενται από τον Γενικό Διευθυντή υπόψη του Δ.Σ., κατά την 1η Συνεδρίαση τούτου.
6. Οι αποφάσεις της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής εκτίθενται σε Πρακτικό Συνεδριάσεως με αιτιολογημένη κατάθεση των απόψεων των Μελών της, υπογράφονται από όλους και με όλα τα συνοδευτικά έγραφα, πρωτοκολλούνται με μέριμνα του ηλικιακά αρχαιότερου Μέλους της Επιτροπής, κατά τα ισχύοντα στους Ιατρικούς Συλλόγους και παραδίδονται στον Γενικό Διευθυντή. Αυτές θεωρούνται θετικές εφ’ όσον λαμβάνονται με ομοφωνία ή με δύο θετικές ψήφους και μια λευκή ή με δύο θετικές ψήφους και μια αποχή. Ο τελευταίος παρουσιάζει τα έγγραφα αυτά ως θέμα στο Δ.Σ. μαζί με ενδεχόμενες παρατηρήσεις, σχετικές με τη διαδικασία λειτουργίας της Επιτροπής στην αμέσως επόμενη Συνεδρίασή του.
7. Το Δ.Σ. εγκρίνει τις προτεινόμενες από την Επιτροπή κατ’ εξαίρεση εισαγωγές. Σε περίπτωση αιτιολογημένης αδυναμίας της Π.Ε. να εκφράσει άποψη ή περίπτωση διαφορετικής επιστημονικής άποψης αναφορικώς με περίπτωση/σεις κατ’ εξαίρεση εισαγωγής από Μέλος της Επιτροπής ή από Μέλος του Διοικούντος Οργάνου, το Δ.Σ. παραπέμπει τη συγκεκριμένη περίπτωση/σεις στη Δευτεροβάθμια Επιτροπή Κρίσεως.
§ Με διαβιβαστικό το ΚΥΕΠ αποστέλλει τις κατ’ εξαίρεση αιτήσεις προς τον Διευθυντή Εφαρμογής Προγραμμάτων και υπ’ όψιν της γραμματείας της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής.
ΣΤ. Χορήγηση υποκαταστάτων σε επισκέπτες του εξωτερικού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. (Αρ. Αποφ. 262/21.07.2005)
Στις κατ’ εξαίρεση περιπτώσεις χορηγήσεως υποκαταστάτων (εκτός λίστας) ανήκουν και οι περιπτώσεις εκείνες που αφορούν τουρίστες, ημεδαπούς ή αλλοδαπούς, που επισκέπτονται την Ελλάδα για ένα βραχύ χρονικό διάστημα. Το χρονικό αυτό διάστημα δε μπορεί να είναι ανώτερο του δικαιολογούντος την επίσκεψή τους για τουριστικούς λόγους ή προκειμένου περί Ελλήνων του εξωτερικού την επίσκεψη συγγενών ή φίλων, κατά τη διάρκεια αδείας.
Προς νομιμοποίηση μιας μέχρι σήμερα υφισταμένης δεσμεύσεως στις συγκεκριμένες περιπτώσεις για χορήγηση υποκαταστάτων, πρέπει απαραιτήτως να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις, που αποσκοπούν στην τήρηση της νομιμότητας, την αποφυγή καταστρατηγήσεων και την κατοχύρωση του Οργανισμού ότι χορηγεί υποκατάστατα για απολύτως δικαιολογημένους και επιβαλλόμενους λόγους.
1. Προσκόμιση πιστοποιητικού εκ του εξωτερικού που να εμφανίζει ότι το συγκεκριμένο άτομο που αιτείται τη χορήγηση υποκαταστάτων υποβάλλεται στη θεραπεία υποκατάστασης. Το πιστοποιητικό αυτό θα πρέπει να είναι απολύτως ενημερωτικό ως προς το ιατρικό μέρος και τις πληροφορίες της υποκατάστασης.
2. Το ανωτέρω πιστοποιητικό πρέπει να είναι σε πρωτότυπο και υπογεγραμμένο από τον Υπεύθυνο Ιατρό ή Υπεύθυνο της αντίστοιχης Υγειονομικής Υπηρεσίας. Η δε γνησιότητα της υπογραφής του γιατρού να βεβαιωθεί από την οικεία προξενική αρχή ή το εδώ Υπουργείο Εξωτερικών.
3. Εάν το πιστοποιητικό είναι γραμμένο στις συνήθεις ξένες γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά) μετάφραση δεν απαιτείται. Αντιθέτως, προκειμένου περί άλλων γλωσσών απαιτείται επίσημη μετάφραση που θα συνοδεύει το πρωτότυπο κείμενο.
4. Το ανωτέρω έγγραφο πρέπει να συνοδεύεται από αίτηση του ενδιαφερόμενου με σαφή αναφορά του χρόνου παραμονής στην Ελλάδα και να κατατεθεί στο Κέντρο Υποδοχής Ενημέρωσης και Προσανατολισμού (Γ’ Σεπτεμβρίου 21). Ο χρόνος αυτός σε επαρκώς αιτιολογημένες περιπτώσεις δύναται να παραταθεί με την ίδια διαδικασία.
5. Η όλη διαδικασία από της καταθέσεως της εν λόγω αλληλογραφίας, όπως ανωτέρω περιγράφεται, δε μπορεί να ξεπερνά τις (3) τρεις εργάσιμες ημέρες. Την τρίτη ημέρα ο ενδιαφερόμενος ειδοποιείται περί της θετικής ή αρνητικής απαντήσεως του αιτήματός του και σε περίπτωση θετικής απαντήσεως ενημερώνεται για τη Μονάδα Χορηγήσεως Υποκαταστάτων, που θα πρέπει να επισκεφθεί.
6. Τα έγγραφα αυτά, εν πρωτοτύπω, αποστέλλονται στη Γενική Διεύθυνση του ΟΚΑΝΑ με άμεσο τελικό αποδέκτη το Διοικητικό Συμβούλιο.
§ Με βάση το με Α.Π.10931/27-09-2006 έγγραφο σχετικά με τις αιτήσεις για χορήγηση Υποκαταστάτων σε επισκέπτες εξωτερικού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, οι συνεννοήσεις (αποστολή εγγράφων, σχετική αλληλογραφία κλπ) γίνονται (όπως και για τις αιτήσεις για κατ’ εξαίρεση εισαγωγή σε Π.Υ.) με τον Διευθυντή Εφαρμογής Προγραμμάτων.
Ζ. Αιτήσεις από Φυλακή, Σωφρονιστικά Καταστήματα, Νοσοκομεία και αιτήσεις από απόσταση.
Το ΚΥΕΠ εκτός από τις αιτήσεις των ασθενών που προσέρχονται δέχεται και αιτήσεις ασθενών οι οποίοι μπορεί να βρίσκονται εκτός Αθηνών ή είναι έγκλειστοι σε σωφρονιστικά καταστήματα και φυλακές ή νοσηλεύονται σε Νοσοκομεία. Για να γίνει δεκτή η αίτησή τους, η οποία αποστέλλεται μέσω fax, θα πρέπει να πληρούνται τα εξής:
Σε περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος δεν είναι στη φυλακή θα πρέπει να αποσταλλεί επικυρωμένη φωτοτυπία της αστυνομικής του ταυτότητας, ή του διαβατηρίου, ή του διπλώματος οδήγησης ή οποιουδήποτε άλλου δημόσιου εγγράφου, το οποίο να πιστοποιεί την ταυτότητά του.
Σε περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος είναι στη φυλακή ή σε κάποιο σωφρονιστικό κατάστημα θα πρέπει να απευθυνθεί στην Κοινωνική Υπηρεσία της φυλακής και να αποστείλει από εκεί την αίτησή του.
Η αίτηση θα πρέπει να έχει τη μορφή Υπεύθυνης Δήλωσης με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής από την εκάστοτε αρμόδια υπηρεσία στην οποία θα αναγράφονται τα πλήρη δημογραφικά στοιχεία του ενδιαφερομένου και θα δηλώνεται ότι είναι εξαρτημένος χρήστης οπιοειδών ουσιών.
Θα πρέπει να υπάρχει και συνοδευτικό σημείωμα από μια Κοινωνική ή Δημόσια Υπηρεσία, ώστε να διασφαλίζεται και η εγκυρότητα των στοιχείων, αλλά και να υπάρχει μια πρώτη κινητοποίηση του ενδιαφερομένου.
Πραγματοποιείται τηλεφωνική επικοινωνία με την εκάστοτε Κοινωνική ή Δημόσια Υπηρεσία, με σκοπό την ενημέρωση του ενδιαφερομένου για την παραλαβή της αίτησής του και τις δυνατότητες που έχει.
Με αυτό τον τρόπο πιστοποιούμε στο μέτρο του δυνατού και ότι οι αιτούντες είναι χρήστες οπιοειδών ουσιών και τους προτρέπουμε σε μια πρώτη κινητοποίηση προς τις Κοινωνικές Υπηρεσίες.
2.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΤΙΣ ΜΟΝΑΔΕΣ
ΤΟΥ Π.Υ.
Απαραίτητη προϋπόθεση εισαγωγής στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης είναι η υποβολή αίτησης του ενδιαφερομένου στο ΚΥΕΠ και η εγγραφή του στη Λίστα Αναμονής. Για τη συμμετοχή του ενδιαφερόμενου στο Π.Υ. είναι απαραίτητο να πληρούνται οι προϋποθέσεις συμμετοχής που ορίζει η Υ5γ/Γ.Π.οικ. 100847.
Προϋποθέσεις Συμμετοχής στο Π.Υ.
§ Ο εξαρτημένος να είναι άνω των 20 ετών.
§ Να κάνει μακροχρόνια ενδοφλέβια χρήση ηρωίνης ή άλλου οπιοειδούς.
§ Η χρήση να έχει προκαλέσει ψυχική και σωματική εξάρτηση.
§ Για άτομα που δεν έχουν συμπληρώσει το 35ο έτος της ηλικίας, να υπάρχει αποτυχία σοβαρής προσπάθειας απεξάρτησης σε άλλο εγκεκριμένο από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας Πρόγραμμα, η οποία θα αποδεικνύεται με βεβαίωση που θα χορηγείται αρμοδίως από αυτό.
§ Ο χρήστης να αποδεχθεί εγγράφως τους όρους του Θεραπευτικού Συμβολαίου, η παράβαση των οποίων επιφέρει κυρώσεις κατά την κρίση της Θεραπευτικής ομάδας του Προγράμματος Υποκατάστασης.
§ Ο εξαρτημένος να μην παρουσιάζει βαριά ψυχοπαθολογία, η οποία να καθιστά ασύμβατη την παρακολούθηση του προγράμματος.
ü Η εισαγωγή σε Μονάδα του Π.Υ. των ασθενών που έχουν υποβάλει αίτηση συμμετοχής στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης γίνεται με βάση τον αύξοντα αριθμό πρωτοκόλλου και το χρόνο κατάθεσης της αίτησής τους, ή νωρίτερα αν ισχύουν κατ’ εξαίρεση λόγοι (Υ5γ/Γ.Π.οικ. 100847).
3.
ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΠΡΟΕΙΣΑΓΩΓΗΣ
ΓΙΑ ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ Π.Υ.
A. Προετοιμασία Ομάδας Προεισαγωγής
§ Η ενημέρωση από την εκάστοτε Μονάδα για τη διεξαγωγή Ο.Π. θα πρέπει να γίνεται 15 ημέρες πριν, ώστε να υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος από το Κ.Υ.Ε.Π. να οργανώσει και να διεκπεραιώσει όλες τις απαραίτητες διαδικασίες πριν την έναρξη της Ο.Π. (τηλεφωνικές κλήσεις, αιματολογικές εξετάσεις, ακτινολογικός έλεγχος). Στην ενημέρωση θα πρέπει να αναφέρεται η ημερομηνία έναρξης της Ο.Π. καθώς και η ακριβής ημερομηνία χορήγησης των ασθενών.
§ Οι ασθενείς που θα ζητά κάθε φορά η εκάστοτε Μονάδα δεν μπορούν να υπερβαίνουν τους 25.
§ Τις κλήσεις των ασθενών τις αναλαμβάνει ο εκάστοτε θεραπευτής του Κ.Υ.Ε.Π. που θα είναι υπεύθυνος για τη διεξαγωγή της Ο.Π. και υποχρεούται να πραγματοποιήσει 3 κλήσεις σε 3 διαφορετικές ημέρες και ώρες. Το αποτέλεσμα των κλήσεων κάθε αίτησης καταχωρείται από το Διοικητικό προσωπικό, στην εφαρμογή ‘’Φάκελος Ασθενούς‘’.
§ Οι κλήσεις πραγματοποιούνται με συγκεκριμένη σειρά, η οποία έχει ως εξής: - κατ’ εξαίρεση εγκεκριμένες αιτήσεις
- κατ’ εξαίρεση εκκρεμότητες
- εκκρεμότητες Λίστας Αναμονής
- αιτήσεις από Λίστα Αναμονής
Όταν υπάρχουν εκκρεμότητες από το παρελθόν πρώτα θα καλούνται οι εγκεκριμένες κατ΄ εξαίρεση (με το μικρότερο αρ. πρωτ κατ’ εξαίρεση) και στη συνέχεια οι κλήσεις θα γίνονται βάσει του μικρότερου αριθμού πρωτοκόλλου.
* Με τον όρο ‘’εκκρεμότητες‘’ εννοούμε τις αιτήσεις ασθενών, οι οποίοι κλήθηκαν για εισαγωγή στο Π.Υ. και για οποιοδήποτε λόγο δεν προσήλθαν ή δεν αποδέχθηκαν την πρόσκληση ή δεν ευρέθηκαν στις τηλεφωνικές επικοινωνίες-κλήσεις.
Όταν η Ο.Π. αφορά στο Υποκατάστατο της Βουπρενορφίνης οι ασθενείς που έχουν υποβάλλει αίτηση κατ’ εξαίρεση για κίρρωση ήπατος ή κύηση και έχει εγκριθεί δεν καλούνται σύμφωνα με την απόφαση αριθμός 36 28/01/04 του ΟΚΑΝΑ.
Αν ένας ασθενής δηλώσει συμμετοχή και δεν προσέλθει να παρακολουθήσει την Ο.Π. ή δεν ολοκληρώσει την Ο.Π., τότε η αίτησή του μπαίνει στο αρχείο και θα πρέπει να έρθει ο ίδιος στο Κ.Υ.Ε.Π. για να την ενεργοποιήσει. Η αίτησή του δεν θα μπαίνει στο αρχείο μόνο στην περίπτωση που ο ασθενής προσκομίσει βεβαίωση από Νοσοκομείο, Αστυνομικό Τμήμα, κ.λ.π.
Σε περίπτωση που ένας ασθενής κληθεί και δηλώσει καθαρός, τότε του προτείνεται να παραπεμφθεί στη Μ.Κ.Ε. Εφόσον αποδεχθεί ενημερώνεται να προσέλθει στο Κ.Υ.Ε.Π. όπου συμπληρώνεται ο φάκελός του και παραπέμπεται στη ΜΑΒΥ για μικροβιολογικό, παθολογικό και ακτινολογικό έλεγχο. Στη συνέχεια κατόπιν συνεννόησης με τον Υπεύθυνο της Μ.Κ.Ε. ο ασθενής παραπέμπεται στη Μ.Κ.Ε. για ουροληψία. Τέλος, ο φάκελος του ασθενούς αποστέλλεται στη Μ.Κ.Ε. μαζί με μια συνοδευτική επιστολή αναφορικά με τον ασθενή και η Μ.Κ.Ε οφείλει να ενημερώσει εγγράφως το Κ.Υ.Ε.Π. για την ημερομηνία εισαγωγής του ασθενούς.
Όταν οι Μονάδες Βραχείας Διάρκειας ζητούν ασθενείς για εισαγωγή θα παραπέμπονται όλοι, συμπεριλαμβανομένων και των επανεισαγωγών με προηγούμενη προσπάθεια στο Π.Υ. άνω των 6 μηνών. Η πρότασή μας είναι όταν η ΜΜΔ έχει κενές θέσεις να απευθύνεται απευθείας στις Μονάδες Βραχείας Διάρκειας για ασθενείς, έτσι ώστε να απελευθερώνονται κενές θέσεις και να γίνεται πιο γρήγορα η απορρόφηση των ασθενών από το ΚΥ.Ε.Π.
Το Κ.Υ.Ε.Π. οφείλει να προετοιμάσει τους φακέλους που θα συνοδέψουν τους ασθενείς στη Μονάδα. Ο φάκελος θα πρέπει να περιλαμβάνει την αίτηση του ασθενή, το TDI του, αν υπάρχει συμπληρωμένο εντός 6μηνου, τα ιατρικά δικαιολογητικά και το πρακτικό έγκρισης της επιτροπής αν η εισαγωγή είναι κατ΄ εξαίρεση, τη βεβαίωση παρακολούθησης στεγνού προγράμματος, αν η εισαγωγή είναι από τη λίστα αναμονής και ο ασθενής δεν έχει συμπληρώσει το 35ο έτος της ηλικίας του, τα δημογραφικά στοιχεία και το ερωτηματολόγιο των νέων ουσιών.
Την ευθύνη της Ο.Π. την έχει εξ’ ολοκλήρου ο εκάστοτε θεραπευτής του Κ.Υ.Ε.Π., από την πρώτη ημέρα διεξαγωγής των κλήσεων μέχρι και την ολοκλήρωση της 5ης μέρας της Ο.Π.
B. Συνεργασία με ΜΑΒΥ
§ Ο υπεύθυνος θεραπευτής της Ο.Π. οφείλει να συνεννοηθεί με το μικροβιολογικό και το παθολογικό για τον αριθμό των ασθενών που θα παραπέμπει καθημερινά, ώστε πριν την έναρξη της Ο.Π. όλοι οι ασθενείς να έχουν ολοκληρώσει τον μικροβιολογικό, παθολογικό και ακτινολογικό τους έλεγχο.
§ Καθημερινά ο υπεύθυνος θεραπευτής της Ο.Π. οφείλει να ενημερώσει εγγράφως τόσο το φύλακα όσο και τη γραμματεία της ΜΑΒΥ για τον αριθμό και τα ονόματα των ασθενών που θα προσέλθουν την επόμενη ημέρα για ιατρικές εξετάσεις, ώστε να ενημερωθούν με τη σειρά τους η Νοσηλευτική, το Μικροβιολογικό και το Παθολογικό.
§ Επίσης, καθημερινά ο υπεύθυνος θεραπευτής της Ο.Π. οφείλει να ενημερώσει το Μικροβιολογικό με τα παραπεμπτικά των ασθενών για αιμοληψία. Εξαιρούνται οι Μονάδες που δεν έχουν Παθολόγο (Ε’ Μονάδα Υποκατάστασης Αθήνας και Ιατρείο Φροντίδας εξαρτημένων ατόμων ΙΚΑ ΟΚΑΝΑ ΤΜΥ Περιστερίου).
§ Προτεραιότητα όλων των μικροβιολογικών εξετάσεων έχουν οι ασθενείς, που προετοιμάζονται για ένταξη σε Μονάδα του Π.Υ.
§ Όταν ολοκληρωθεί ο ιατρικός προγραμματισμός των ασθενών που θα συμμετάσχουν στην Ο.Π., ο υπεύθυνος θεραπευτής οφείλει να ενημερώσει την Υπεύθυνη της ΜΑΒΥ εγγράφως για τον ακριβή αριθμό των ασθενών και τα ονόματά τους, ώστε να διεξαχθεί ακτινολογικός επανέλεγχος.
§ Η παραλαβή των ακτινογραφιών από το Ινστιτούτο Νοσημάτων Θώρακος θα γίνεται από προσωπικό της ΜΑΒΥ.
§ Το Κέντρο Βοήθειας πριν την έναρξη της Ο.Π. ενημερώνει τον υπεύθυνο θεραπευτή για τα αποτελέσματα του ακτινολογικού ελέγχου και τυχόν ευρήματα.
§ Σε περίπτωση πνευμονολογικών ευρημάτων ο ασθενής ενημερώνεται και παραπέμπεται από τον αρμόδιο παθολόγο της ΜΑΒΥ στο ενδεδειγμένο Δημόσιο Νοσοκομείο για την πάθησή του.
Γ. Διεξαγωγή Ομάδας Προεισαγωγής
Την 1η ημέρα έναρξης της Ο.Π. όλοι οι ασθενείς υποχρεούνται να έχουν ολοκληρώσει τον ιατρικό τους έλεγχο και να προσέλθουν στο χώρο του Κ.Υ.Ε.Π. έχοντας μαζί τους οποιοδήποτε Δημόσιο έγγραφο που να πιστοποιεί την ταυτότητά τους.
Η Ο.Π. διαρκεί 5 ημέρες, εκτός από την Ο.Π. που πραγματοποιείται για τη ΜΜΔ η οποία διαρκεί 1 ημέρα, και η παρακολούθησή της είναι υποχρεωτική και τις 5 ημέρες. Σε περίπτωση απουσίας θα πρέπει να υπάρχει ή προηγούμενη συνεννόηση με το θεραπευτή ή βεβαίωση που να πιστοποιεί το λόγο απουσίας.
Την 1η ημέρα η Ο.Π. θα πραγματοποιείται παρουσία ενός θεραπευτή από την εκάστοτε Μονάδα, η οποία πρόκειται να υποδεχθεί τους ασθενείς. Ο θεραπευτής της Μονάδας θα ενημερώνει τους ασθενείς σχετικά με το τι ισχύει στη Μονάδα (πλαίσιο, εβδομάδα σταθεροποίησης, ωράρια προσέλευσης και χορήγησης, υποτροπές, take home…) και θα παραλαμβάνει τους φακέλους που θα έχει προετοιμάσει το Κ.Υ.Ε.Π.
Οι φάκελοι των ασθενών θα συμπληρώνονται στη Μονάδα από τους θεραπευτές που θα αναλάβουν τους ασθενείς και όχι στο Κ.Υ.Ε.Π., όπως επίσης και το ερωτηματολόγιο ψυχιατρικής εκτίμησης της Ε’ Μονάδας Υποκατάστασης Αθήνας .
Κατά τη διάρκεια της Ο.Π. θα υπάρχει τηλεφωνική επικοινωνία και συνεννόηση του υπεύθυνου θεραπευτή της Ο.Π. με το θεραπευτή της Μονάδας, ώστε να κανονιστούν τόσο οι ημέρες και οι ώρες των ουροληψιών, όσο και η ώρα και η ημέρα που θα πρέπει οι ασθενείς να μεταβούν στη Μονάδα για να ξεκινήσει η χορήγησή τους.
Την 5η ημέρα της Ο.Π., μετά την ολοκλήρωσή της, θα δίνεται στους ασθενείς ένα ερωτηματολόγιο αξιολόγησης της Ο.Π., ώστε οι θεραπευτές του Κ.Υ.Ε.Π. να ανταποκριθούν στο μέλλον με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τόσο στις ανάγκες των ασθενών, όσο και στην αποτελεσματικότερη κινητοποίησή τους.
Μετά την ολοκλήρωση της Ο.Π. ο υπεύθυνος θεραπευτής της Ο.Π. αποστέλλει έγγραφο στην εκάστοτε Μονάδα με το συνολικό αριθμό και τα ονόματα των ασθενών που ολοκλήρωσαν και παραπέμπονται στη Μονάδα για εισαγωγή.
Ενημερώνεται η ηλεκτρονική εφαρμογή ‘’Φάκελος Ασθενούς‘’ για τα άτομα τα οποία ολοκλήρωσαν επιτυχώς την Ο.Π., ώστε να μπορέσει να γίνει η εισαγωγή τους.
Την εποπτεία των Ο.Π., έχει ο Υπεύθυνος του ΚΥΕΠ και ιδιαίτερες καταστάσεις και προβλήματα κατά τη διάρκεια διεξαγωγής των Ο.Π. συζητούνται στη Θεραπευτική Ομάδα του ΚΥΕΠ.
Οι Μονάδες μετά τη σταθεροποίηση των ασθενών οφείλουν να ενημερώσουν εγγράφως το Κ.Υ.Ε.Π. για τον αριθμό και τα ονόματα των ασθενών που σταθεροποιήθηκαν και εισήχθησαν καθώς και για την ημερομηνία εισαγωγής τους.
4.
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ - ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ - ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ
ΓΟΝΕΩΝ, ΣΥΓΓΕΝΩΝ, ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΑΛΛΩΝ, ΚΟΙΝΟΥ
Σε γονείς, συγγενείς, σημαντικούς άλλους ή το γενικό κοινό παρέχεται:
§ Πληροφόρηση για το Πρόγραμμα Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ.
§ Ενημέρωση για τα λοιπά Θεραπευτικά Προγράμματα και τις δυνατότητες αντιμετώπισης του προβλήματος της εξάρτησης του ατόμου για το οποίο ενδιαφέρονται.
§ Παραπομπή σε πλαίσια Υποστήριξης Οικογένειας άλλων φορέων θεραπείας εξαρτημένων ατόμων.
§ Έντυπο υλικό, το οποίο ενημερώνει για όλα τα υφιστάμενα Προγράμματα Απεξάρτησης και τις Δομές, ώστε να καλύπτονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι εξατομικευμένες ανάγκες των εξαρτημένων ατόμων και των οικείων τους.
§ Φυλλάδιο του ΚΥΕΠ το οποίο καλύπτει τα κοικωνικοπρονοιακά θέματα των ασθενών (Βιβλιάριο Πρόνοιας, Επίδομα Πρόνοιας, Κάρτα Πολιτισμού, Νομική Βοήθεια σε άπορους).
Εκτός αυτών, πραγματοποιούνται:
§ Συμβουλευτικές Συναντήσεις Γονέων
§ Συμβουλευτικές Συναντήσεις Οικογένειας
§ Συμβουλευτικές Συναντήσεις Συζύγων
§ Συμβουλευτικές Συναντήσεις με άλλα μέλη της οικογένειας.
Οι ανωτέρω συναντήσεις, αναλόγως της κρίσης των θεραπευτών και με τη σύμφωνη γνώμη των προσερχομένων, μπορεί να είναι έκτακτες και αυτοτελείς ή προγραμματισμένες και επαναλαμβανόμενες, ενώ αποσκοπούν στη δημιουργία ενός δομημένου πλαισίου παροχής εξατομικευμένων και στοχευμένων υπηρεσιών ενημέρωσης, υποστήριξης, ενθάρρυνσης και ενεργοποίησης.
5.
ΟΜΑΔΕΣ ΓΟΝΕΩΝ
Από τον Φεβρουάριο του 2008 στο ΚΥΕΠ λειτουργεί Ομάδα Γονέων, η οποία διεξάγεται ανά 15ήμερο και απαρτίζεται από γονείς εξαρτημένων από ψυχοδραστικές ουσίες ατόμων, τα οποία έχουν υποβάλλει αίτηση στον ΟΚΑΝΑ και δεν έχουν ενταχθεί ακόμα σε Μονάδα του Π.Υ.
Σκοπός της Ομάδας Γονέων είναι η διαμόρφωση ενός σταθερού πλαισίου ασφάλειας, συνοχής και αμοιβαίας εμπιστοσύνης, εντός του οποίου ενθαρρύνεται η ανοιχτή επικοινωνία και η συναισθηματική αποφόρτιση, ενώ αποθαρρύνεται η παθητικότητα και η ενοχοποίηση. Ως απώτερη επιδίωξη αναδεικνύεται η ενδυνάμωση της γονεικής συμμαχίας και ευθύνης, η απεμπλοκή από τη χρήση, η κινητοποίηση του υγιούς δυναμικού της οικογένειας, η ενίσχυση της συνεργασίας των γονέων με τα Θεραπευτικά Προγράμματα και η πρόκληση θετικής δραστηριοποίησης των γονέων. Τελικός στόχος των ανωτέρω είναι η στήριξη της οικογένειας αλλά και η δημιουργία των συνθηκών εκείνων που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην απόφαση και ενεργοποίηση του χρήστη για απεξάρτηση.
Για τους λόγους αυτούς, ενθαρρύνεται η ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών μεταξύ των γονέων, ενώ παρέχεται ενημέρωση και συμβουλευτική σε θέματα τοξικοεξάρτησης και απεξάρτησης, αλλά και σε θέματα γονεικών ρόλων και ευθυνών.
Τέλος, σημειώνεται ότι, οι γονείς εισέρχονται στην Ομάδα, έπειτα από μία μικρή περίοδο τακτικών συναντήσεων, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται μια αρχική γνωριμία και δέσμευση συνεργασίας και να αποτρέπονται, όσο το δυνατόν, οι ξαφνικές και πρώιμες αποχωρήσεις μελών από την ομάδα.
6.
ΟΜΑΔΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ
Στο ΚΥΕΠ έχουν αρχίσει να λειτουργούν Ομάδες Δημιουργικής Απασχόλησης, οι οποίες περιλαμβάνουν τη χρήση εποπτικών μέσων (πίνακας, φωτογραφίες, έγχρωμες φωτοτυπίες) αλλά και διαφόρων μορφών τέχνης (ζωγραφική, συγγραφικές ασκήσεις, χειροτεχνία, κολλάζ, δημιουργία αντικειμένων π.χ. λαμπάδες, κάρτες κλπ) με σκοπό τη διευκόλυνση έκφρασης των συναισθημάτων των εξαρτημένων ατόμων και την αύξηση του κινήτρου τους, αλλά και την ενίσχυση της σχέση τους με τα άλλα μέλη της Ομάδας και το Θεραπευτή.
Έχει παρατηρηθεί ότι μέσω της τέχνης τα εξαρτημένα άτομα κατορθώνουν να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους, να εκφράσουν τον τρόπο που σκέφτονται και να φέρουν στην επιφάνεια ανησυχίες, φόβους, ευαισθησίες και ανάγκες τους ακόμα και χωρίς να το συνειδητοποιούν. Με αυτή τη διαδικασία, ο εξαρτημένος αντιμετωπίζει πράγματα που έχει απωθήσει, τα δυσάρεστα συναισθήματα μειώνονται, διευκολύνεται η χαλάρωση και η συγκέντρωση του και βελτιώνεται η αυτοεκτίμησή του.
7.
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ – ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ – ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ
ΑΠΟ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΕΣ ΚΛΗΣΕΙΣ
Κατά τη διάρκεια των τηλεφωνικών κλήσεων που δέχεται το ΚΥΕΠ παρέχεται:
§ Πληροφόρηση για τη ροή της Λίστας Αναμονής του Προγράμματος Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ, και τις προϋποθέσεις ένταξης σε αυτό.
§ Ενημέρωση για άλλες δυνατότητες αντιμετώπισης των προβλημάτων που σχετίζονται με την εξάρτηση.
§ Ενθάρρυνση για να προσέλθουν στο ΚΥΕΠ για ποιο λεπτομερή ενημέρωση.
§ Παραπομπή σε άλλο πλαίσιο, ανάλογα με το αίτημα και τις ανάγκες του εξαρτημένου.
8.
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ
Το ΚΥΕΠ συνεργάζεται με άλλα Προγράμματα Απεξάρτησης αναγνωρισμένα από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΚΕ.Θ.Ε.Α, Ψ.Ν.Α, Θεραπευτικό Πρόγραμμα ‘’Αθηνά‘’, Ν.Α. κ.λ.π.) καθώς και με άλλους φορείς Υγείας, Νοσοκομεία, Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής άλλες υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, καθώς και Κοινωνικούς φορείς, Δ/νσεις Κοινωνικής Πρόνοιας και Μη Κυβερνητικές Ανθρωπιστικές Οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.) κ.ά προκειμένου να καλυφθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι ιδιαίτερες ανάγκες των εξαρτημένων ατόμων (κοινωνικοπρονοιακά θέματα, ζητήματα κοινωνικής προστασίας του παιδιού ανάγκες στέγασης, σίτισης, ένδυσης κ.α.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, το εξειδικευμένο προσωπικό στο οποίο έχουν ανατεθεί οι παραπάνω αρμοδιότητες φροντίζει να βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με εκπροσώπους των παραπάνω προγραμμάτων, ώστε να έχει επικαιροποιημένη ενημέρωση για νέες δράσεις και προγράμματα που αφορούν στα εξαρτημένα άτομα. Ακόμα, αξιοποιεί τις Νέες Τεχνολογίες και φροντίζει να συμμετέχει σε δράσεις προβολής του ΚΥΕΠ και των παρεχόμενων υπηρεσιών του.
9.
ΕΚΔΟΣΗ ΒΕΒΑΙΩΣΕΩΝ
Έπειτα από σχετική αίτηση των ασθενών ή κατόπιν εξουσιοδότησής τους, το ΚΥΕΠ εκδίδει βεβαιώσεις που αφορούν σε:
§ Πιστοποίηση κατάθεσης αίτησης ένταξης στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ.
§ Πιστοποίηση κλήσης ασθενών για ένταξη στο Π.Υ.
§ Πιστοποίηση παρακολούθησης Ομάδας Προεισαγωγής.
10.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Στις αρχές κάθε μήνα, συμπληρώνεται ο Μηνιαίος Απολογισμός Ενεργειών που πραγματοποιήθηκαν στο ΚΥΕΠ, ο οποίος αποστέλλεται προς τον Γενικό Διευθυντή ΟΚΑΝΑ και το Τμήμα Έρευνας εγγράφως και μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας.
Επίσης στο Τμήμα Έρευνας αποστέλλονται τα TDI που συμπληρώθηκαν τον εκάστοτε μήνα και στη Δ/νση Σχεδιασμού αποστέλλονται και τα Ερωτηματολόγια των Νέων Ουσιών τόσο σε μηνιαία βάση συγκεντρωτικά, όσο και ανά 15ήμερο ώστε να παρέχεται έγκυρη ενημέρωση στο ΕΚΠΤΕΠΝ.
11.
ΦΑΚΕΛΟΣ ΑΣΘΕΝΗ
Το προσωπικό του ΚΥΕΠ έχει την ευθύνη ενημέρωσης του Ηλεκτρονικού Φακέλου Ασθενούς ως προς τις αιτήσεις που κατατίθενται σε αυτό (εισαγωγή νέων κατατεθειμένων αιτήσεων, κατ’ εξαίρεση αιτήσεων, κλήσεις ασθενών κ.λ.π).
12.
ΟΜΑΔΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ
Σε εβδομαδιαία βάση πραγματοποιούνται ομάδες όλου του προσωπικού του ΚΥΕΠ (Διοικητικού και Θεραπευτικού) με στόχο την ανταλλαγή απόψεων σε θέματα που αφορούν στη λειτουργία και στις δράσεις του ΚΥΕΠ και επίλυσης τυχόν προβλημάτων που προκύπτουν.
13.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Στο ΚΥΕΠ πραγματοποιούνται εσωτερικές εκπαιδεύσεις από τα μέλη της Θεραπευτικής Ομάδας εκ περιτροπής, με στόχο την ανταλλαγή επιστημονικών γνώσεων και διερεύνηση ειδικών θεμάτων σχετικών με την τοξικοεξάρτηση.
Ανασκόπηση και διαδικασίες ενστάσεων
Οι πολιτικές των Προγραμμάτων Υποκατάστασης θα πρέπει να περιλαμβάνουν γραπτές οδηγίες, περιλαμβανομένων και οδηγιών που αφορούν το απόρρητο, για το σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να γίνει ένσταση στην ακούσια απομάκρυνση και πότε αυτό θα εξεταστεί από το θεραπευτικό και διοικητικό προσωπικό. Τα Προγράμματα Υποκατάστασης θα πρέπει να έχουν αναπτύξει έναν επίσημο μηχανισμό ενστάσεων, και οι ασθενείς πρέπει να έχουν γίνει ενήμεροι των δικαιωμάτων τους. Τα μέλη του προσωπικού που δεν αναμιγνύονται άμεσα με μια πειθαρχική πράξη θα πρέπει να διεξάγουν μια επανεξέταση της πράξης. Τα προγράμματα πρέπει να αναπτύξουν σχέσεις συνεργασίας έτσι ώστε οι ασθενείς που παρέβησαν τους κανόνες και χρειάζεται να απομακρυνθούν, να μπορούν να μεταφερθούν σε άλλες Μονάδες.
Οι επανεξετάσεις και οι ενστάσεις θα πρέπει να χειρίζονται γρήγορα, με προσοχή στην κανονικότητα της διαδικασίας και τα ελαφρυντικά της κατάστασης και την άποψη του ασθενή. Οι διαδικασίες θα πρέπει να είναι δίκαιες και αμερόληπτες γιατί η άποψη των άλλων ασθενών μπορεί να επηρεαστεί από κάθε αντιλαμβανόμενη έλλειψη δικαίου.
Αφού μια απόφαση απομάκρυνσης ληφθεί, η επιβλεπόμενη αποτοξίνωση θα πρέπει να ξεκινήσει μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας αναθεώρησης. Η ακούσια αποχώρηση θα πρέπει να γίνει με την κατανόηση ότι, αν συγκεκριμένες προϋποθέσεις εκπληρωθούν, ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης μέσα σε έναν συγκεκριμένο χρόνο. Τα εμπόδια για επανεισαγωγή θα πρέπει να ελαχιστοποιηθούν. Είναι χρήσιμο να καθοριστεί μια ημερομηνία στην οποία ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει για να μιλήσει για το εάν εκείνος ή εκείνη μπορεί να επανεισαχθεί στο πρόγραμμα.
Ανεξάρτητα από τους λόγους απομάκρυνσης, οι ασθενείς θα πρέπει να έχουν την μικρότερη δυνατή ενόχληση κατά τη διάρκεια της ιατρικά εποπτευόμενης αποτοξίνωσης. Η σταδιακή μείωση θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο βαθμιαία έτσι ώστε οι ασθενείς να μπορέσουν να βρουν και να εισαχθούν σε άλλες υπηρεσίες.
Η εν αγνοία αποτοξίνωση (η αποτοξίνωση ενός ασθενούς ή η προσαρμογή της δοσολογίας του χωρίς να το γνωρίζει) είναι ανήθικη εκτός και αν την έχει ζητήσει ο ασθενής από το θεραπευτή ως βοήθεια στη διαδικασία αποτοξίνωσής του.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: ΤΥΠΟΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ
Το κεφάλαιο αυτό περιγράφει μία πολυδιάστατη στρατηγική για το ταίριασμα (matching) ασθενών, που βρίσκονται σε φαρμακευτικά υποστηριζόμενη θεραπεία για την εξάρτηση οπιοειδών, με τύπους θεραπευτικών υπηρεσιών και επίπεδα φροντίδας, που μεγιστοποιούν τα αποτελέσματα της θεραπείας.
Το επίπεδο φροντίδας αναφέρεται στην ένταση μίας θεραπείας (από την άποψη της συχνότητας, του τύπου της υπηρεσίας: ατομική, ομαδική, οικογενειακή και της φαρμακευτικής αγωγής).
Το κεφάλαιο αυτό παρέχει επίσης πληροφορίες για την ανάπτυξη θεραπευτικού πλάνου με βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους για κάθε ασθενή.
Βήματα στο Ταίριασμα (matching) Ασθενή – Θεραπείας
1) Αξιολόγηση – εκτίμηση του ασθενή
Η διαδικασία ξεκινά με μία διεξοδική εκτίμηση, ώστε να προσδιοριστούν οι ανάγκες του κάθε ασθενή για υπηρεσίες. Έπειτα, αυτές οι ανάγκες θα ταιριάξουν με τα κατάλληλα επίπεδα φροντίδας και τους τύπους υπηρεσιών. Η αξιολόγηση θα πρέπει να περιλαμβάνει την έκταση, τη φύση και τη διάρκεια της χρήσης οπιοειδών και άλλων ουσιών καθώς επίσης και τις ιατρικές, ψυχιατρικές και ψυχοκοινωνικές ανάγκες του ασθενή και τη λειτουργικότητα του. Μία περιεκτική αξιολόγηση θα πρέπει να περιλαμβάνει: το φύλο, την εθνικότητα, τη γλώσσα, την κουλτούρα του ασθενή, την κινητοποίησή του να προσαρμοστεί στη θεραπεία και την υποστήριξη που έχει για ανάρρωση έξω από το πρόγραμμα.
2) Τύπος και ένταση των υπηρεσιών θεραπείας - Ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες
Σε προγράμματα θεραπείας με υποκατάσταση οι ασθενείς χρειάζεται να έχουν πρόσβαση σε μία ποικιλία ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων της ατομικής, ομαδικής και οικογενειακής συμβουλευτικής καθώς και της διαχείρισης περιπτώσεων (case management), μέσα στις ίδιες τις δομές. Τα προγράμματα υποκατάστασης χρειάζεται να παρέχουν ατομική και ομαδική συμβουλευτική, των οποίων η ένταση και η συχνότητα εξαρτάται από τις ανάγκες των ασθενών.
Η ένταση και η συχνότητα της θεραπείας θα πρέπει να εξαρτάται από το επίπεδο φροντίδας, που απαιτείται, ώστε να βοηθηθεί ο ασθενής να κατακτήσει επιτυχή θεραπευτικά αποτελέσματα. Οι περισσότεροι ασθενείς στην οξεία φάση της θεραπείας χρειάζεται να βλέπουν καθημερινά ένα σύμβουλο για συμβουλευτική, απλά για να σταθεροποιηθούν, ενώ άλλοι, που μπορεί να είναι περισσότερο λειτουργικοί με λιγότερα σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα, σχετιζόμενα με την εξάρτηση, χρειάζονται λιγότερες υπηρεσίες συμβουλευτικής.
3) Ταίριασμα των αναγκών για υπηρεσίες θεραπείας με τις δομές
Το επόμενο κρίσιμο βήμα είναι να προσδιοριστεί η πιο κατάλληλη διαθέσιμη δομή ή δομές για αυτές τις υπηρεσίες.
Τα Προγράμματα Υποκατάστασης παρέχουν ψυχοκοινωνικές και ιατρικές υπηρεσίες. Όμως, έχει γίνει προφανής η σημασία της θεραπείας των ποικίλων ιατρικών, ψυχοκοινωνικών, κοινωνικών και συμπεριφορικών προβλημάτων των ασθενών, ως μέρος της απεξάρτησής τους. Για το λόγο αυτό τα Προγράμματα Υποκατάστασης χρειάζεται να αναπτύξουν συνεργατικές σχέσεις με άλλες δομές, που προσφέρουν θεραπεία και να παραπέμπουν τους ασθενείς τους κατάλληλα. Σε περιπτώσεις συνεργασίας με άλλες δομές, τα Προγράμματα Υποκατάστασης θα πρέπει να συντονίζουν αυτές τις υπηρεσίες.
Βασιζόμενη στην αξιολόγηση του ασθενή, η θεραπευτική ομάδα θα πρέπει να συνεργάζεται με τον ασθενή, για τον προσδιορισμό των πιο κατάλληλων θεραπευτικών υπηρεσιών και δομών, που ανταποκρίνονται στις ανάγκες του. Η πρόοδος του ασθενή θα πρέπει να αποτελεί τη βάση για προσαρμογές στις θεραπευτικές υπηρεσίες. Οι ανάγκες των ασθενών για υπηρεσίες μπορεί να αλλάζουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Για παράδειγμα, ένας ασθενής μπορεί να χρειάζεται παραπομπή σε ένα πρόγραμμα αποτοξίνωσης από το αλκοόλ και μετά να επιστρέψει στο πρόγραμμα υποκατάστασης οπιοειδών ή μπορεί να χρειάζεται παραπομπή σε εξειδικευμένο κέντρο θεραπείας της ηπατίτιδας ή της φυματίωσης. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειάζονται πολλαπλές δομές για τη θεραπεία ενός ατόμου. Στις περισσότερες περιπτώσεις το Π.Υ. θα πρέπει να παρέχει διαχείριση περιπτώσεων (case management) και διασύνδεση με όλες τις θεραπευτικές υπηρεσίες.
Ασθενείς με Ιδιαίτερες Ανάγκες
Η αποτελεσματική θεραπεία της εξάρτησης οπιοειδών απαιτεί την εξατομικευμένη αντιμετώπιση των προβλημάτων του κάθε ασθενή. Χρειάζεται περισσότερη εκπαίδευση προσωπικού και έρευνα για την αντιμετώπιση των θεραπευτικών αναγκών των διαφόρων πληθυσμών των Π.Υ. Τα ευρήματα για συγκεκριμένες ομάδες περιγράφονται στη συνέχεια.
Ασθενείς με σοβαρές Ιατρικές Παθήσεις
Αν κατά τη διάρκεια της εκτίμησης του ασθενή ανακαλυφθεί κάποιο σοβαρό ιατρικό πρόβλημα, ο ασθενής θα πρέπει να λάβει την κατάλληλη ιατρική θεραπεία είτε μέσα στο Π.Υ. είτε με την παραπομπή του σε κάποιο ιατρικό κέντρο. Τα Π.Υ. προσφέρουν μόνο τις βασικές ιατρικές υπηρεσίες. Χρειάζεται να αναπτύξουν δίκτυα παραπομπής για ασθενείς που έχουν άλλα ιατρικά προβλήματα. Το προσωπικό του Π.Υ. πρέπει να συντονίζει τις παραπομπές και την παρακολούθηση, ώστε να εξασφαλίζει τη συμμόρφωση του ασθενή με την ιατρική θεραπεία και να λειτουργεί ως σύμβουλος για την αλληλεπίδραση των φαρμάκων.
Ασθενείς με σοβαρή Διπλή Διάγνωση
Πολλές έρευνες επικεντρώνουν στη συνυπάρχουσα χρήση ουσιών και ψυχιατρικών διαταραχών. Η διπλή διάγνωση δεν πρέπει να αποτρέπει την είσοδο ενός ασθενή στο Π.Υ. Όμως, η διάγνωση αυτών των διαταραχών είναι σημαντική για το ταίριασμα ασθενών με κατάλληλες θεραπείες και δομές. Τα Π.Υ. θα πρέπει να διαθέτουν προσωπικό ειδικά εκπαιδευμένο να εντοπίζει συνυπάρχουσες διαταραχές, να αναπτύσσει κατάλληλες παραπομπές και να παρέχει συντονισμό της φροντίδας του ασθενή. Τα περισσότερα μέλη του προσωπικού μπορούν να εκπαιδευτούν στο να αναγνωρίζουν τα κυριότερα συμπτώματα των συνυπαρχουσών διαταραχών.
Ασθενείς με οικογενειακά, κοινωνικά προβλήματα ή προβλήματα στέγασης
Τα παρακάτω ψυχοκοινωνικά προβλήματα θα πρέπει να εντοπίζονται κατά την αξιολόγηση – εκτίμηση του ασθενή, ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα οι ασθενείς να έχουν θετική εξέλιξη στη θεραπεία:
ü Έλλειψη στέγης ή μη σταθερή στέγη.
ü Δυσλειτουργικές οικογενειακές σχέσεις ή απουσία οικογενειακών σχέσεων, χαλαροί δεσμοί με τα μέλη της οικογένειας.
ü Φτωχές κοινωνικές δεξιότητες και έλλειψη υποστηρικτικού κοινωνικού δικτύου.
ü Ανεργία και έλλειψη επαγγελματικών δεξιοτήτων.
Τα μέλη της οικογένειας χρειάζονται εκπαίδευση σχετικά με τη φαρμακευτικά υποστηριζόμενη θεραπεία και πληροφορίες στο πώς να υποστηρίξουν το μέλος της οικογένειας, που είναι σε θεραπεία. Χρειάζονται εκπαίδευση για τα σημάδια και τα συμπτώματα της εξάρτησης. Τα προγράμματα μπορούν να παρέχουν να αναπτύξουν μαθήματα για τους ασθενείς, τις οικογένειες τους και την κοινότητα, που μπορεί να μειώσει το στίγμα, που σχετίζεται με τη θεραπεία υποκατάστασης.
Ασθενείς με Ειδικές Ανάγκες
Τα Π.Υ. θα πρέπει να προσπαθήσουν να παρέχουν πρόσβαση σε ασθενείς με σωματικά προβλήματα. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις για αυτούς τους ασθενείς συνήθως περιλαμβάνουν επαγγελματική αποκατάσταση, σωματική θεραπεία και κοινωνικές υπηρεσίες, που βοηθούν στην προμήθεια προσθετικών μελών, αμαξιδίων κ.α. Εναλλακτικές προσεγγίσεις που μειώνουν την επίσκεψη στο Π.Υ., όπως το take home ή η επίσκεψη προσωπικού στο σπίτι του ασθενή, μπορεί να προσφέρουν ισότιμη πρόσβαση στη θεραπεία, για τους ασθενείς με ειδικές ανάγκες. Σε αυτές τις περιπτώσεις βέβαια χρειάζεται να υπάρξει μία ισορροπία ανάμεσα στην ανάγκη των ασθενών για θεραπεία και σε θέματα ασφάλειας, που αφορούν στη λήψη take home σε ασθενείς, οι οποίοι συνεχίζουν τη χρήση ουσιών ή όταν παρουσιάζεται κίνδυνός στην αλληλεπίδραση των φαρμάκων.
Νέοι ενήλικες
Οι νέοι ενήλικες αποτελούν μία μοναδική πρόκληση για τη θεραπεία της εξάρτησης μέσω υποκατάστατων. Υπάρχουν διαφορές στους τρόπους χρήσης ουσιών και στις θεραπευτικές ανάγκες ανάμεσα στους νέους και τους μεγαλύτερους ενήλικες που είναι εξαρτημένοι από οπιοειδή. Οι διαφορές αυτές μπορούν να αποδοθούν, εν μέρει, σε χαρακτηριστικά γενεών και εμπειρίες ζωής. Για παράδειγμα, οι μεγαλύτεροι ενήλικες, τυπικά, προσέρχονται για θεραπεία μετά από χρόνια (μερικές φορές και δεκαετίες) χρόνιας χρήσης ουσιών συνοδευόμενης από απώλεια της οικογένειας, της υγείας και της εργασίας. Οι νέοι εξαρτημένοι από οπιοειδή τείνουν να προσέρχονται για θεραπεία μετά μόνο από μερικά χρόνια εξάρτησης και με διαφορετικές στάσεις απέναντι στην εξάρτηση και τη διαδικασία θεραπείας και διαφορετικές θεραπευτικές ανάγκες. Αυτοί οι νέοι είναι πιο δύσκολο να αξιολογηθούν γιατί δεν έχουν φυσικά σημάδια της χρήσης οπιοειδών, εξαιτίας διαφορετικών τρόπων χρήσης (π.χ. κάπνισμα).
Η θεραπεία των νέων ενηλίκων θα πρέπει να ενσωματώνει τη γνώση για τις ιδιαίτερες αναπτυξιακές και ψυχολογικές ανάγκες και τα ενδιαφέροντα. Μερικές ανάγκες σχετίζονται με τη διαμόρφωση της ταυτότητας, με την έγνοια τους για τις ομάδες συνομηλίκων (π.χ. δυνατή επιθυμία να φαίνονται ότι δεν φοβούνται) και συχνά παράγοντες που τους ωθούν να φύγουν από το σπίτι τους.
Άλλοι παράγοντες κινδύνου γι’ αυτή την ομάδα είναι η πιθανότητα σεξουαλικής ή σωματικής κακοποίησης, η πορνεία και συνυπάρχουσες νόσοι. Αυτοί οι παράγοντες συνεισφέρουν, επίσης, στην αύξηση του κινδύνου για μόλυνση από HIV και άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Τα προγράμματα υποκατάστασης θα πρέπει να προσφέρουν ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες αυτής της ηλικιακής ομάδας ή θα πρέπει να εγκαταστήσουν δίκτυα παραπομπών με υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής συμβουλευτικής για νέους.
Η βουπρενορφίνη είναι μία ιδιαίτερα ικανοποιητική θεραπεία για αυτή την ομάδα.
Γυναίκες στην Εγκυμοσύνη
Οι ιδιαίτερες ανάγκες των εξαρτημένων εγκύων γυναικών θα πρέπει να εκτιμώνται μετά από ιατρική αξιολόγηση. Η θεραπεία των εγκύων σε ένα Π.Υ. θα πρέπει να περιλαμβάνει υπηρεσίες σχετιζόμενες με την εγκυμοσύνη και τη γέννα, το θηλασμό, τη γονική φροντίδα και την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση μέσα στο Π.Υ. Τα Π.Υ. χρειάζεται να παρέχουν σε μόνιμη βάση τεστ εγκυμοσύνης. Ωστόσο, η πρόνοια για προγεννετική φροντίδα και βοηθητικές υπηρεσίες για τις εγκύους μπορεί να παρέχεται από άλλες δομές, εφόσον αναπτυχθούν οι κατάλληλες συνεργασίες.
Γυναίκες και σεξουαλική ή σωματική κακοποίηση
Ο κίνδυνος συνεχούς κακοποίησης των ασθενών μέσα στις τρέχουσες σχέσεις τους θα πρέπει να προσδιορίζεται και να γίνονται κατάλληλα πλάνα και παραπομπές. Συνυπάρχουσες διαταραχές, όπως το μετατραυματικό στρες, μπορεί να διαγνωστούν σε ασθενείς που έχουν βιώσει σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση. Τα Π.Υ. παρέχουν φροντίδα από ψυχίατρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς και μπορούν να ανταποκριθούν, ως ένα βαθμό, στις ανάγκες των γυναικών σε αυτές τις περιπτώσεις. Κοινωνικές υπηρεσίες και φορείς που επικεντρώνουν σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας θα μπορούσαν να προσφέρουν εκπαίδευση και υποστήριξη στο προσωπικό των Π.Υ. .
Γυναίκες και περίπλοκά ιατρικά προβλήματα
Τέτοια προβλήματα είναι οι γυναικολογικές μολύνσεις, η πνευμονία, η υπέρταση κ.α. και απαντώνται συχνά σε γυναίκες που βρίσκονται σε φαρμακευτικά υποστηριζόμενη θεραπεία. Χρειάζεται να παρέχονται υπηρεσίες πρωτοβάθμιας φροντίδας μέσα στα Π.Υ.
Γονείς
Επειδή πολλοί ασθενείς είναι γονείς, η έλλειψη επαρκών υπηρεσιών για τη φροντίδα των παιδιών είναι συχνά εμπόδιο στην παρακολούθηση του Π.Υ. και στην επιτυχή έκβαση της θεραπείας. Τα Π.Υ. δεν διαθέτουν υπηρεσίες φύλαξης παιδιών, λόγω περιορισμένων πόρων. Ωστόσο, προτείνεται η παραπομπή σε υπηρεσίες ημερήσιας φροντίδας παιδιών στην κοινότητα.
Σε πολλές περιπτώσεις αναφέρονται περιστατικά παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης. Όταν υπάρχει υπόνοια κακοποίησης παιδιών ή όταν τα παιδιά εμφανίζονται παραμελημένα το Π.Υ. χρειάζεται να μεριμνήσει σχετικά. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί το Π.Υ. να συνεργαστεί με υπηρεσίες παιδικής προστασίας, ώστε αυτές να αναλάβουν τη διερεύνηση των συνθηκών διαβίωσης των παιδιών. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σύγκρουση ανάμεσα στο Π.Υ. και τον ασθενή και το Π.Υ. θα πρέπει να παρουσιάσει το θέμα με υποστηρικτικό τρόπο.
Μία ακόμη πρόταση είναι η λειτουργία ομάδων γονέων στα Π.Υ. όπου θα αντιμετωπίζονται προβλήματα σχετιζόμενα με τις γονικές δεξιότητες.
Ομοφυλόφιλοι και Αμφιφυλόφιλοι ασθενείς
Είναι σημαντικό να υπάρχει ένα ευαίσθητο κλίμα απέναντι στους ομοφυλόφιλους ή αμφιφυλόφιλους ασθενείς, με αποδοχή του σεξουαλικού προσανατολισμού και της διαφορετικότητας τους. Το προσωπικό του Π.Υ. θα πρέπει να είναι προετοιμασμένο να υποστηρίξει αυτούς τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν προβλήματα που προέρχονται από τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό. Οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να βοηθούνται να εξασφαλίσουν κατάλληλη ιατρική φροντίδα και ασφάλεια. Το Π.Υ. θα πρέπει να έχει γνώση των ενώσεων και των υποστηρικτικών δικτύων που υπάρχουν για αυτούς τους ανθρώπους και που μπορούν να προσφέρουν λύση στο πρόβλημα της περιθωριοποίησης τους.
Ηλικιωμένοι
Υπάρχουν στρεσσογόνοι παράγοντες κοινοί στους ηλικιωμένους ασθενείς, όπως η απώλεια της οικογένειας, η συνταξιοδότηση, η μοναξιά, η βαρεμάρα, που μπορούν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη εξάρτησης από το αλκοόλ και από φάρμακα ή να αυξήσουν τον κίνδυνο της υπερδοσολογίας. Τα Π.Υ. χρειάζεται να επικεντρώνουν στις εξής περιοχές, όταν δουλεύουν με ηλικιωμένους:
ü Προσοχή στον κίνδυνο αλληλεπιδράσεων των φαρμάκων, αφού οι ηλικιωμένοι συχνά χρειάζεται να παίρνουν πολλά φάρμακα.
ü Υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις συνυπάρχουσες νόσους και τα συμπτώματα και τις διαταραχές, που σχετίζονται με την ηλικία.
ü Διάγνωση και θεραπεία της σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης.
ü Ανάπτυξη δικτύου παραπομπών για την αντιμετώπιση των αναγκών των ηλικιωμένων.
ü Εκπαίδευση του προσωπικού ώστε να είναι ευαισθητοποιημένο με τον ηλικιωμένο πληθυσμό.
ü Παροχή ψυχοκοινωνικής θεραπείας των στρεσσογόνων παραγόντων που σχετίζονται με την ηλικία.
ü Ρύθμιση της δοσολογίας του υποκατάστατου εξαιτίας του χαμηλού μεταβολισμού των ηλικιωμένων.
Θεραπευτικό Πλάνο
Αφού διαπιστωθούν οι ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ασθενή και προσδιοριστούν οι καλύτερες διαθέσιμες υπηρεσίες και επίπεδα φροντίδας, θα πρέπει να αναπτυχθεί το θεραπευτικό πλάνο, σε συνεργασία με τον ασθενή.
Σχεδιάζοντας το θεραπευτικό πλάνο
Το θεραπευτικό πλάνο στη θεραπεία υποκατάστασης θα πρέπει να εμπλέκει μία διεπιστημονική ομάδα, συμπεριλαμβανομένων ψυχιάτρων, γενικών γιατρών, νοσηλευτών, κοινωνικών λειτουργών, ψυχολόγων και τους ίδιους τους ασθενείς. Βασισμένο στην αξιολόγηση – εκτίμηση και την προσωπική ιστορία του κάθε ασθενή, το θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να είναι ρεαλιστικό και προσαρμοσμένο στις ανάγκες, τις δυνατότητες και τους στόχους του. Ένα καλό θεραπευτικό πλάνο περιλαμβάνει βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους καθώς και συγκεκριμένες ενέργειες που χρειάζονται για να επιτευχθεί ο κάθε στόχος. Το θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να περιλαμβάνει συγκεκριμένους και μετρήσιμους στόχους, που θα επιτρέπουν την αξιολόγηση του βαθμού επίτευξής τους.
Ο ρόλος του θεραπευτή στην ανάπτυξη του θεραπευτικού πλάνου
Ο θεραπευτής θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι το θεραπευτικό πλάνο βασίζεται στο σεβασμό της αυτονομίας και της αξιοπρέπειας του ασθενή και ταυτόχρονα να κινητοποιεί τον ασθενή να γίνει συνεργάτης στη διαδικασία αλλαγής. Αυτός ο ρόλος, που δίνει μεγάλη ευθύνη στο σύμβουλο, συνήθως ενσωματώνει συμπεριφοριστικές προσεγγίσεις, με τις οποίες οι σύμβουλοι επιδιώκουν να ενδυναμώσουν την κινητοποίηση του ασθενή για αλλαγή, με την επικέντρωση στις δυνατότητές του και με σεβασμό στις αποφάσεις του. Για να εμπλέξουν τους ασθενείς στη διαδικασία σχεδιασμού του θεραπευτικού πλάνου, οι σύμβουλοι θα πρέπει να εφαρμόσουν κινητοποιητικές στρατηγικές. Έρευνες έχουν δείξει ότι αντιπαραθετική συμβουλευτική συχνά οδηγεί σε θεραπευτική αποτυχία.
Ο ρόλος του ασθενή στην ανάπτυξη του θεραπευτικού πλάνου
Οι ασθενείς οι οποίοι συμφωνούν με τη θεραπευτική προσέγγιση τείνουν να αυξάνουν τις πιθανότητες τους για βελτίωση. Η συμμετοχή του ασθενούς στο σχεδιασμό του θεραπευτικού πλάνου μπορεί να τον κινητοποιήσει και να οδηγήσει σε θετικά θεραπευτικά αποτελέσματα, όπως είναι τα μεγαλύτερα ποσοστά αποχής από τη χρήση. Όταν είναι δυνατό, το θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να είναι γραμμένο με τα λόγια του ασθενούς, ώστε να περιγράφει τις ιδιαίτερες ανάγκες, ικανότητες και προτιμήσεις αλλά και τα προβλήματα.
Άλλοι παράγοντες στην ανάπτυξη του θεραπευτικού πλάνου
Το θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να ενσωματώνει μία εκτίμηση των γλωσσικών και πολιτισμικών παραγόντων, που μπορεί να έχουν επίδραση στη θεραπεία του ασθενούς είτε θετικά είτε αρνητικά. Οι θεραπευτές χρειάζεται να εργάζονται συνεργατικά με τους ασθενείς, ώστε να προσδιορίσουν τα πολιτισμικά πιστεύω τις αξίες και τις πρακτικές που σχετίζονται με την υγεία και να τονίζουν τους παράγοντες αυτούς στο θεραπευτικό πλάνο.
Κινητοποίηση για θεραπεία
Στο θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να ενσωματώνονται κινητοποιητικές στρατηγικές. Ως μέρος αυτής της διαδικασίας, η θεραπευτική ομάδα μπορεί να επωφεληθεί από την κατανόηση των σταδίων αλλαγής και των επιδράσεων τους στην πρόοδο του ασθενή.
Παρατηρούμε 5 στάδια στην ετοιμότητα του ασθενή για αλλαγή κατά τη διάρκεια της θεραπείας της εξάρτησης:
1.Περισυλλογή 2.Απόφαση 3.Δράση 4.Συντήρηση 5.Υποτροπή
Ένα προηγούμενο στάδιο, η προ-περισυλλογή παίζει επίσης ρόλο.
Ιδανικά οι ασθενείς και οι θεραπευτές θα πρέπει να αναπτύσσουν θεραπευτικές επιλογές βασισμένες στην ετοιμότητα του ασθενούς για θεραπεία, η οποία μπορεί να καθοριστεί με τον προσδιορισμό του σταδίου στο οποίο βρίσκεται ο ασθενής.
Στοιχεία του θεραπευτικού πλάνου
Επειδή μερικοί ασθενείς χρειάζονται βοήθεια σε πολλούς τομείς, το θεραπευτικό πλάνο θα πρέπει να αναφέρεται σε μετρήσιμους και εφικτούς στόχους, σχετικούς με την παρούσα κατάσταση του ασθενή.
Βραχυπρόθεσμοι στόχοι, όπως η επαγγελματική κατάρτιση μπορεί να απορρέουν από ένα μακροπρόθεσμό στόχο, όπως μία πλήρης απασχόληση. Τα θεραπευτικά πλάνα θα πρέπει να είναι απλά και όχι πολύ περιεκτικά, ώστε να μην εξοντώνουν τους ασθενείς με στόχους που πρέπει να πετύχουν.
Τα θεραπευτικά πλάνα θα πρέπει να αναθεωρούνται περιοδικά, όταν μπορεί να διαπιστωθεί πρόοδος. Ο ασθενής θα πρέπει να λαμβάνει ένα αντίγραφο του θεραπευτικού πλάνου.
Η προσέγγιση της διεπιστημονικής ομάδας
Η πολυπλοκότητα του θεραπευτικού πλάνου απαιτεί μία διεπιστημονική θεραπευτική ομάδα, η οποία ιδανικά αποτελείται από:
ü Έναν ψυχίατρο, που είναι επικεφαλής και παρέχει ιατρική φροντίδα και φαρμακευτική σταθεροποίηση, συντάσσει αξιολογήσεις για τους ασθενείς, παρακολουθεί τη φαρμακευτική αγωγή.
ü Μη ιατρικό επαγγελματικό προσωπικό, όπως κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος, ειδικός εκπαίδευσης και κατάρτισης, οι οποίοι παρέχουν μία ποικιλία ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών: συμβουλευτική, διαχείριση περιπτώσεων, ψυχοθεραπεία και οικογενειακή θεραπεία, ψυχολογικά τεστ και αξιολόγηση, ανάπτυξη δεξιοτήτων, εκπαίδευση.
ü Μη ιατρικό νοσηλευτικό προσωπικό (π.χ. νοσηλευτές) που υποστηρίζουν τις ιατρικές εκτιμήσεις, χορηγούν τη φαρμακευτική αγωγή, κρατούν αρχεία και διευκολύνουν παραπομπές για ιατρική και ψυχιατρική θεραπεία.
ü Φαρμακοποιό, που διανέμει τα φάρμακα, παραγγέλνει ελεγχόμενες ουσίες, κρατάει αρχεία και συμμετέχει στη φροντίδα του ασθενή μαζί με το υπόλοιπο προσωπικό και συμβάλλει ιδιαίτερα στις αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων.
ü Μη θεραπευτικό και διοικητικό προσωπικό: γραμματεία, υποδοχή κ.α.
ü Προσωπικό ασφαλείας.
Μελέτη περίπτωσης: Σχεδιασμός θεραπευτικού πλάνου σε Π.Υ.
Η παρακάτω μελέτη περίπτωσης, μολονότι αναφέρεται σε δεδομένα των Η.Π.Α. θεωρούμε ότι μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του θεραπευτικού πλάνου.
Μία ασθενής 30 ετών, Ισπανικής καταγωγής, μητέρα 2 παιδιών, χωρισμένη εδώ και 3 χρόνια. Άφησε το σχολείο στα 15 της χρόνια όταν έμεινε έγκυος. Ως ανύπαντρη μητέρα, υπό τη φροντίδα του κράτους, ξεκίνησε την ηρωίνη στα 17 της χρόνια, ενδοφλέβια.
Γεννήθηκε στο Πουέρτο Ρίκο και η οικογένεια της μετανάστευσε στις ΗΠΑ όταν ήταν 10 ετών. Είναι η μικρότερη από τα 5 παιδιά της οικογένειας. Ο πατέρας της, άνεργος ζωγράφος και αλκοολικός, κακοποιούσε σωματικά τη μητέρα της. Πέθανε από κίρρωση του ήπατος. Η σχέση της ασθενή με τη μητέρα της ήταν πάντα διαταραγμένη. Η ασθενής ανέφερε ότι ποτέ δεν αισθάνθηκε ενδιαφέρον ή αγάπη από τη μητέρα της.
Για να υποστηρίξει τον τρόπο ζωής της, που περιλαμβάνει χρήση αλκοόλ κοκαΐνης και ηρωίνης, η ασθενής κέρδιζε χρήματα από την πορνεία, που την οδήγησε στο να πουλά ναρκωτικά, να κλέβει και σε άλλες αξιόποινες πράξεις. Παντρεύτηκε, αφού γέννησε το δεύτερο παιδί της, αλλά σύντομα χώρισε. Μετά το διαζύγιο, πήγε να ζήσει με τη μητέρα της. Οι κοινωνικές υπηρεσίες τοποθέτησαν τα παιδιά της σε ανάδοχη οικογένεια, γιατί η ίδια τα παραμελούσε. Ύστερα από αυτό, η μητέρα της την έδιωξε από το σπίτι.
Η ασθενής προσήλθε σε Π.Υ. με κίνητρο να ξαναπάρει την κηδεμονία των παιδιών της. Είπε ότι ήθελε να σταματήσει τη χρήση και να αλλάξει ζωή: να αποκτήσει σταθερή στέγη να σταματήσει την πορνεία. Παρόλο που σταθεροποιήθηκε στη μεθαδόνη συνέχιζε σταθερά τη χρήση κοκαΐνης, ύστερα από 6 μήνες θεραπεία. Όσο ήταν στο Π.Υ. βρέθηκε θετική σε HIV. Έχει σοβαρή κατάθλιψη με αυτοκτονικό ιδεασμό.
Παρόλο που έχουν γίνει προσπάθειες, δεν έχει σταματήσει τη χρήση κοκαΐνης.
Το θεραπευτικό πλάνο της ασθενούς μπορεί να περιλαμβάνει τα ακόλουθα:
Βραχυπρόθεσμοι Στόχοι:
1. Αντιμετώπιση του άμεσου κινδύνου αυτοκτονίας.
ü Στόχος: Αντιμετώπιση του κινδύνου αυτοκτονίας, αντιμετώπιση της κατάθλιψης και αξιολόγηση της ανάγκης για φαρμακευτική αγωγή.
ü Δράση: Ψυχιατρική εκτίμηση, διάγνωση και φαρμακευτική αγωγή. Επικοινωνία και συνεργασία του ψυχιάτρου με το θεραπευτή και το λοιπό προσωπικό του Π.Υ.
ü Χρόνος – στόχος: Άμεσα, για τον αυτοκτονικό ιδεασμό. 1 μήνας, για την ολοκλήρωση της και της λοιπής ψυχιατρικής αγωγής.
ü Υπεύθυνα άτομα: θεραπευτής, ασθενής, ψυχίατρος
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: η ασθενής είναι πλέον σε σταθερή κατάσταση, δεν υφίσταται άμεσος κίνδυνος για τη ζωή της, λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή.
ü Μακροπρόθεσμός στόχος: Σταθερή κατάσταση, τακτική επανεκτίμηση θεραπευτικού πλάνου
2. Στέγαση με μακροπρόθεσμο στόχο την απόκτηση μόνιμης στέγης
ü Στόχος: Παραπομπή σε ξενώνα.
ü Δράση: Να κάνει ραντεβού και να αιτηθεί την εισαγωγή της σε πρόγραμμα στέγασης.
ü Χρόνος – στόχος: Αμέσως
ü Υπεύθυνα άτομα: Ασθενής, θεραπευτής, προσωπικό του ξενώνα.
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: Αυτοαναφορά, αντίγραφο της εισαγωγής σε ξενώνα.
ü Μακροπρόθεσμός στόχος: Πρόσβαση σε μόνιμη στέγη.
3. Να επιτευχθεί συμβουλευτική για το HIV
ü Στόχος: Υποστήριξη και εκπαίδευση σχετικά με την κατάσταση HIV.
ü Δράση: Συμβουλευτική σχετικά με το ασφαλές σεξ και τη μετάδοση του ιού.
ü Χρόνος – στόχος: 4 – 6 μήνες
ü Υπεύθυνα άτομα: ιατρικό προσωπικό, θεραπευτής, ασθενής.
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: η ασθενής έχει ενσωματώσει την πληροφορία, οι μύθοι έχουν διαλυθεί, η ασθενής εκφράζει ετοιμότητα να διερευνήσει θεραπευτικές επιλογές.
ü Μακροπρόθεσμός στόχος: Εισαγωγή σε θεραπεία.
4. Σχετικά με τη χρήση κοκαΐνης
ü Στόχος: Να εκπαιδευτεί η ασθενής στις ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της χρήσης κοκαΐνης και να αναπτυχθεί θεραπευτική παρέμβαση.
ü Δράση: Να προσδιοριστεί το επίπεδο χρήσης και ετοιμότητας για αλλαγή, ανάπτυξη σχεδίου μαζί με την ασθενή: ομάδες κινητοποίησης, συμβουλευτική, έλεγχος ουσιών
ü Χρόνος – στόχος: 2 – 4 μήνες
ü Υπεύθυνα άτομα: Ασθενής, θεραπευτής, ιατρικό προσωπικό
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: Η ασθενής μειώνει τη χρήση κοκαΐνης, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ελέγχων ουσιών, την αυτοαναφορά της, την παρατήρηση της συμπεριφοράς της και την παρακολούθηση του θεραπευτικού πλάνου.
Μακροπρόθεσμοι στόχοι
1. Αντιμετώπιση της κατάθλιψης
ü Στόχος: Σταθεροποίηση ψυχικής κατάστασης, τόνωση αυτοεκτίμησης, κινητοποίηση.
ü Δράση: Τακτική ψυχιατρική παρακολούθηση, τακτική επικοινωνία ψυχιάτρου - θεραπευτή.
ü Χρόνος: 6 μήνες
ü Υπεύθυνα άτομα: Ασθενής, θεραπευτής, ψυχίατρος.
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: Η ασθενής τηρεί το θεραπευτικό πλάνο, συνεχίζει τη φαρμακευτική αγωγή (αν χρειάζεται), βελτίωση ψυχικής κατάστασης (όπως αυτή εκτιμάται από αυτοαναφορές, τον ψυχίατρο, εργαλεία, παρατηρούμενη συμπεριφορά).
2. Να ξαναπάρει την επιμέλεια των παιδιών της, μόλις έχει σταθερή στέγη
ü Στόχος: να επανασυνδεθεί η ασθενής με την οικογένεια της, να αποκτήσει σταθερή κατοικία.
ü Δράση: Να βοηθηθεί να λάβει υποστήριξη από το κράτος, για να εξασφαλίσει σταθερό, ασφαλές και κατάλληλο περιβάλλον για τα παιδιά. Πρόσβαση σε νομική βοήθεια, για το νομικό ζήτημα της επιμέλειας. Βοήθεια να παραμείνει μακριά από τη χρήση.
ü Χρόνος: 1 χρόνος
ü Υπεύθυνα άτομα: Ασθενής, θεραπευτής, κοινωνικοί λειτουργοί εσωτερικοί και εξωτερικοί, δικηγόρος.
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: Αυτοαναφορές, αναφορές της υπηρεσίας παιδικής προστασίας, αποδείξεις ενοικίου, πρόοδος στην ανάκτηση της επιμέλειας των παιδιών.
3. Ιατρική θεραπεία HIV
ü Στόχος: Να επιτευχθεί συνεχιζόμενη εκπαίδευση και θεραπεία.
ü Δράση: Πρόσβαση και επικοινωνία με ειδικό κέντρο για τον ιό.
ü Χρόνος: Διαρκής
ü Υπεύθυνα άτομα: Ασθενής, θεραπευτής, συντονιστής ομάδας, κέντρο θεραπείας.
ü Μετρήσιμο αποτέλεσμα: Αυτοαναφορές, αναφορές κέντρου θεραπείας, εργαστηριακές εξετάσεις, αναφορές από το συντονιστή ομάδας.
Προσεγγίσεις στην Παροχή Ολοκληρωμένης Φροντίδας και Μεγιστοποίηση της Παραμονής στο Πρόγραμμα
Η παροχή όλων των βασικών υπηρεσιών φροντίδας είναι απαραίτητη στην αποτελεσματικότητα της θεραπείας με υποκατάστατα. Πολυάριθμες μελέτες υποστηρίζουν την πεποίθηση ότι οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις συνεισφέρουν στη συγκράτηση στο πρόγραμμα και τη συμμόρφωση, αντιμετωπίζοντας τα κοινωνικά και συμπεριφορικά προβλήματα και τις συνυπάρχουσες διαταραχές που επηρεάζουν τους ασθενείς στα Π.Υ. Ένα καλά σχεδιασμένο πρόγραμμα ολοκληρωμένης θεραπείας, αυξάνει την παραμονή του ασθενή στο πρόγραμμα και την πιθανότητα θετικών αποτελεσμάτων στη θεραπεία.
Βασικές Υπηρεσίες
Υπηρεσίες βασικής φροντίδας
Τα Προγράμματα Υποκατάστασης χρειάζεται να προσφέρουν τουλάχιστον τις ακόλουθες υπηρεσίες:
ü Ολοκληρωμένη ψυχοκοινωνική εκτίμηση
ü Αρχική και ετήσια ιατρική εκτίμηση (σωματική εξέταση και εργαστηριακές εξετάσεις)
ü Χορήγηση φαρμάκων
ü Εξετάσεις για ουσίες
ü Αναγνώριση συνυπαρχουσών διαταραχών και νευροψυχολογικών προβλημάτων
ü Συμβουλευτική για τη διακοπή της κατάχρησης ουσιών και διαχείριση της πείνας/ craving και της παρόρμησης
ü Εκτίμηση και παρέμβαση σε οικογενειακά προβλήματα
ü Εξετάσεις HIV και Ηπατίτιδας C, εκπαίδευση, συμβουλευτική και παραπομπή για φροντίδα
ü Παραπομπή για επιπλέον υπηρεσίες όπου χρειάζεται.
Εκτεταμένες υπηρεσίες φροντίδας
Πολλοί ασθενείς στα προγράμματα υποκατάστασης έχουν και άλλα προβλήματα που επηρεάζουν την ανάρρωσή τους, στα οποία περιλαμβάνονται ιατρικά, κοινωνικά, οικογενειακά, στεγαστικά και νομικά προβλήματα, καθώς και συνυπάρχουσες διαταραχές. Η εκτίμηση και αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων είναι σημαντική στη διευκόλυνση της θεραπείας από την εξάρτηση. Έχουν αναπτυχθεί πολλές στρατηγικές, οι οποίες περιλαμβάνουν ψυχοκοινωνικές και βιοϊατρικές παρεμβάσεις καθώς και προσεγγίσεις στήριξης του περιβάλλοντος (peer-support approaches).
Ουσία κατάχρησης
Εξαιτίας της ταυτόχρονης εξάρτησης από πολλές ουσίες, της μείωσης της ηλικίας έναρξης χρήσης, καθώς και της ποικιλίας του τρόπου χρήσης, τα προγράμματα πρέπει να αξιολογούν και να τροποποιούν τις υπηρεσίες τους συνεχώς, βασιζόμενα στις ανάγκες του πληθυσμού που αλλάζουν.
Ανάγκες του προσωπικού
Οι υπεύθυνοι σχεδιασμού προγραμμάτων χρειάζεται να αναπτύξουν ολοκληρωμένα προφίλ του πληθυσμού των ασθενών, του διαθέσιμου προσωπικού και καταμερισμού των διαθέσιμων πόρων. Επίσης, χρειάζεται να εξασφαλίζουν μια κατάλληλη σύνθεση του προσωπικού, για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των ασθενών και των αναγκών τους. Επιπλέον, χρειάζεται να καθορίζουν την γκάμα των υπηρεσιών, που μπορούν να προσφέρονται με τους διαθέσιμους πόρους.
Τα θετικά, σταθερά στο χρόνο, θεραπευτικά αποτελέσματα είναι περισσότερο εφικτά σε ένα θεραπευτικό περιβάλλον με άμεσα διαθέσιμους, σταθερούς, υποστηρικτικούς και καλά εκπαιδευμένους επαγγελματίες φροντίδας. Είναι δύσκολο να παρέχει υψηλής ποιότητας φροντίδα και να διευκολύνει τα ευνοϊκά αποτελέσματα της θεραπείας ένα χαοτικό περιβάλλον του προγράμματος με ακατάλληλο ή υπερφορτωμένο προσωπικό.
Διατηρώντας τους ασθενείς σε ένα πρόγραμμα
Σημασία της παραμονής
Μελέτες σε ασθενείς που εγκατέλειψαν το πρόγραμμα πρώιμα, έχουν δείξει ότι η διάρκεια παραμονής στο πρόγραμμα ήταν ο πιο σημαντικός δείκτης της αποτελεσματικότητας της θεραπείας. Οι ασθενείς που έμειναν στη θεραπεία ένα χρόνο ή περισσότερο, έκαναν μικρότερη κατάχρηση ουσιών και ήταν πιθανότερο να συμμετέχουν σε εποικοδομητικές δραστηριότητες και να αποφύγουν την ανάμιξη με εγκληματικές πράξεις, από ότι εκείνοι που διέκοπταν τη θεραπεία νωρίτερα. Παρόλα αυτά, όλοι οι ασθενείς ωφελούνταν από τη θεραπεία (π.χ. μικρότερος κίνδυνος μολυσματικών ασθενειών).
Παράγοντες που επηρεάζουν την παραμονή των ασθενών
Τα χαρακτηριστικά των ασθενών, η συμπεριφορά τους και άλλοι παράγοντες που δεν συνδέονται με τη θεραπεία, έχει βρεθεί ότι συνεισφέρουν σχετικά λίγο στην παραμονή σε ένα πρόγραμμα. Μια ολοκληρωμένη μελέτη έδειξε ότι η παραμονή καθορίζεται, σχεδόν ολοκληρωτικά, από αυτό που συμβαίνει κατά τη διάρκεια της θεραπείας και όχι πριν. Ωστόσο, δύο παράγοντες, η μεγαλύτερη ηλικία και η μικρότερη ανάμιξη με το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης, είναι δυνατό να προβλέψουν μεγαλύτερη παραμονή. Άλλος παράγοντας, που βρέθηκε να επηρεάζει την παραμονή στο πρόγραμμα, ήταν το κίνητρο ή η ετοιμότητα για θεραπεία.
Σε άλλες μελέτες, ο τρόπος εισαγωγής των ασθενών στο πρόγραμμα, εθελοντικά ή μετά από δικαστική παραπομπή, δεν επηρέασε την παραμονή στη θεραπεία. Οι Rhoades και συνεργάτες (1998) ανέφεραν ότι ασθενείς, οι οποίοι προηγουμένως είχαν λάβει μεθαδόνη, ήταν περισσότερο πιθανό να παραμείνουν στο πρόγραμμα από ότι ασθενείς οι οποίοι έμπαιναν για πρώτη φορά. Κάποιοι ασθενείς χρειάζονται πολλές προσπάθειες στη θεραπεία, πριν σταθεροποιηθούν για μεγάλες περιόδους (Koester et. al. 1999). Τα προγράμματα δεν πρέπει να θεωρούν τις προηγούμενες αποτυχίες των ασθενών ως ενδείξεις μελλοντικής συμμόρφωσης ή παραμονής στο πρόγραμμα ή να χρησιμοποιούν αυτές τις αποτυχίες ως λόγους απόρριψης εκείνων που ζητούν επανεισαγωγή. Κάποιοι ασθενείς μπορεί να χρειάζονται μακρύτερες περιόδους προσαρμογής στο Πρόγραμμα, πριν κάνουν μια μακροπρόθεσμη δέσμευση.
Προτεινόμενα βήματα για τη βελτίωση της παραμονής των ασθενών
Εξατομίκευση της δοσολογίας. Η επαρκής, εξατομικευμένη δοσολογία είναι πιθανόν ο πιο σημαντικός παράγοντας παραμονής στο πρόγραμμα, γιατί συνεισφέρει στη ανακούφιση και ικανοποίηση του ασθενούς, μειώνοντας τα συμπτώματα στέρησης και την πείνα (craving) και καθιστώντας του ασθενείς ικανούς να επικεντρωθούν σε άλλες στόχους.
Αποσαφήνιση των στόχων του προγράμματος και των θεραπευτικών πλάνων. Εκείνοι που παρέχουν τη φροντίδα θα πρέπει να εξηγήσουν τους στόχους του προγράμματος και του θεραπευτικού πλάνου σε κάθε ασθενή. Τα αντιφατικά μηνύματα επηρεάζουν δυσμενώς την παραμονή των ασθενών, ιδιαίτερα όταν αφορούν την ορθότητα διακοπής του προγράμματος ή μείωσης της αγωγής. Οι στόχοι που σχετίζονται με την αγωγή θα πρέπει να είναι εξατομικευμένοι και να σέβονται τις επιθυμίες των ασθενών, καθώς και να ενσωματώνουν γνώση και έρευνα σχετικά με την παραμονή των ασθενών στο πρόγραμμα. Εκείνοι που σχεδιάζουν τη θεραπεία θα πρέπει να κατανοήσουν ότι κάποιοι ασθενείς θέλουν να μειώσουν τη δοσολογία τους πιο γρήγορα από ότι ενδείκνυται. Το προσωπικό θα πρέπει να συνεργαστεί με αυτούς τους ασθενείς για την επίτευξη των στόχων τους σε ένα λογικό χρόνο.
Το να τεθούν χρονικά όρια παραμονής για όλους τους ασθενείς ή να δοθεί έμφαση στη χορήγηση χαμηλής δοσολογίας μπορεί να αποθαρρύνει την παραμονή και να παράγει φτωχά αποτελέσματα. Οι άκαμπτες πρακτικές λειτουργίας (π.χ. η απαίτηση να ταξιδεύουν από μακριά, οι άβολες ώρες, η μεγάλη αναμονή) μπορεί να επηρεάσουν την παραμονή και να οδηγήσουν σε διακοπή της θεραπείας. Οι ασθενείς έχουν αναφέρει άλλους παράγοντες που αποθαρρύνουν την παραμονή, όπως η έλλειψη ευαισθησίας του προσωπικού, η έλλειψη θεραπευτικών δεξιοτήτων και γνώσεων και η περιορισμένη επαφή.
Μείωση του βάρους της παρακολούθησης/παρουσίας. Οι απαιτήσεις της παρουσίας μπορούν να επιφέρουν σημαντικές επιδράσεις στην παραμονή. Ο Rhoades και οι συνεργάτες του (1998), βρήκαν ότι οι ασθενείς που έπρεπε να επισκέπτονται ένα πρόγραμμα λιγότερο συχνά ήταν λιγότερο πιθανό να διακόψουν την θεραπεία και όχι πλέον πιθανό να χρησιμοποιήσουν άλλες ουσίες, από ότι οι ασθενείς που είχαν ένα πρόγραμμα καθημερινής παρουσίας.
Καθώς όμως άλλες έρευνες υποδεικνύουν το αντίθετο, θα πρέπει να αξιολογούνται για κάθε ασθενή ξεχωριστά τα οφέλη που μπορεί να έχει η μείωση των απαιτήσεων παρουσίας στο πρόγραμμα και να συνεκτιμώνται οι πιθανοί κίνδυνοι από μία τέτοια ρύθμιση.
Παροχή βασικών υπηρεσιών θεραπείας όσο το δυνατό πιο πρώιμα. Οι ασθενείς είναι πιο πιθανό να μείνουν στη θεραπεία όταν έχουν κινητοποιηθεί έντονα και εμπλακεί νωρίτερα σε χρήσιμες δραστηριότητες. Στις κρίσιμες πρώτες ενενήντα μέρες (Οξεία Φάση), η εντατικοποίηση κάποιων υπηρεσιών, ιδιαίτερα για πρακτικές υπηρεσίες που βοηθούσαν τους ασθενείς να επιτύχουν βασικούς στόχους, έχουν συσχετιστεί με υψηλότερη παραμονή. Παραδείγματα περιλαμβάνουν προσεκτική διαχείριση περιπτώσεων, ψυχιατρικές υπηρεσίες, εισαγωγή σε ομάδες και βοήθεια σχετικά με την ασφάλιση, τη μεταφορά και τη στέγη.
Ενίσχυση/ βελτίωση των αλληλεπιδράσεων ασθενών- προσωπικού. Η θετική στάση του προσωπικού και οι αλληλεπιδράσεις με τους ασθενείς έχουν συσχετιστεί με υψηλή παραμονή. Η συχνή επαφή των ασθενών με μέλη του προσωπικού και η ανάμιξη και η διαθεσιμότητα των υπευθύνων των Π.Υ. αυξάνουν την παραμονή των ασθενών. Οι ασθενείς είναι πιθανότερο να παραμείνουν στη θεραπεία, όταν εμπλέκονται στο σχεδιασμό της και τη διαχείρισή της. Η αυξανόμενη αλληλεπίδραση με το προσωπικό αυξάνει την επικοινωνία και την ροή της πληροφορίας, περιορίζει τα προβλήματα και συνεισφέρει στην αίσθηση ευεξίας των ασθενών.
Βελτίωση της γνώσης του προσωπικού και των στάσεών του σχετικά με τα προγράμματα υποκατάστασης. Τα μέλη του προσωπικού θα πρέπει να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν τον πλούτο της επιστήμης που τα στηρίζει, και θα πρέπει να είναι ενήμεροι για προτεινόμενες θεραπευτικές πρακτικές έτσι ώστε να μπορούν να αλληλεπιδράσουν αποτελεσματικά και εποικοδομητικά με τους ασθενείς. Ωστόσο, ο Bell (2000) εστιάζει σε έρευνες οι οποίες δείχνουν ότι η στάση του προσωπικού συνεισφέρει πιο άμεσα στον περιορισμό της κατάχρησης οπιοειδών από ότι η εξειδίκευση του προσωπικού, οι ευνοϊκές αναλογίες ασθενών – μελών του προσωπικού, και οι καλύτερες εγκαταστάσεις. Τα μέλη του προσωπικού πρέπει να εκφράζουν εμπιστοσύνη στο πρόγραμμα όταν επικοινωνούν με τους ασθενείς.
Συμβουλευτική και Διαχείριση περιπτώσεων, συμπεριφορικές θεραπείες και ψυχοθεραπεία.
Η συμβουλευτική των ασθενών σε ατομική, οικογενειακή, ή ομαδική μορφή προσφέρει ένα χώρο για πολλές θεραπευτικές προσεγγίσεις και εκπαιδευτικές παρεμβάσεις. Παρέχει υποστήριξη για ένα τρόπο ζωής μακριά από τις ουσίες και την κατάχρηση. Μελέτες έχουν δείξει ότι ένα πρόγραμμα που παρέχει τακτική, δομημένη και επικεντρωμένη στις ουσίες κατάχρησης συμβουλευτική έχει καλύτερα αποτελέσματα από ένα πρόγραμμα που παρέχει λίγο ή καθόλου συμβουλευτική (Kidorf et. al. 1999, Magura et. al. 1999). Άλλες έχουν δείξει ότι η καλή θεραπευτική σχέση σχετίζεται με βελτίωση στην αποχή και μείωση της εγκληματικότητας (Joe et al. 2001).
Προτείνεται η συμβουλευτική στα Π.Υ. να εστιάζει στα εξής:
ü Στην παροχή στήριξης και καθοδήγησης, ιδιαίτερα σε ότι αφορά την μείωση της χρήσης ουσιών
ü Στον έλεγχο και την παρακολούθηση άλλων προβληματικών συμπεριφορών.
ü Στη βοήθεια στους ασθενείς ώστε να συμμορφωθούν στους κανόνες του προγράμματος.
ü Στην αναγνώριση των προβλημάτων που χρειάζονται εκτεταμένες υπηρεσίες και παραπομπή των ασθενών για αυτές τις υπηρεσίες.
ü Στην αναγνώριση και απομάκρυνση των εμποδίων για την πλήρη συμμετοχή στη θεραπεία και την παραμονή στο πρόγραμμα.
ü Στην τόνωση του κινήτρου για θετικές αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Τα συνήθη συστατικά της συμβουλευτικής για την κατάχρηση ουσιών πρέπει να περιλαμβάνουν:
1. Βοήθεια στο να εντοπίσουν και να συμμετάσχουν σε ομάδες αυτοβοήθειας όπως είναι οι ΝΑ.
2. Εκπαίδευση για την εξάρτηση και τις επιδράσεις της κατάχρησης ουσιών.
3. Εκπαίδευση για τις στρατηγικές πρόληψης της υποτροπής.
4. Αναγνώριση των απροσδόκητων προβλημάτων που χρειάζονται προσοχή, όπως το να μείνουν ξαφνικά άστεγοι.
5. Βοήθεια στη συμμόρφωση με τους κανόνες του προγράμματος.
6. Πληροφόρηση για τεχνικές διαχείρισης του άγχους και του χρόνου.
7. Βοήθεια στην ανάπτυξη ενός υγιούς τρόπου ζωής που αφορά την άσκηση, την καλή διατροφή, τη διακοπή του καπνίσματος, και την αποφυγή επικίνδυνων σεξουαλικών πρακτικών.
8. Βοήθεια στο να ενταχθούν σε κοινωνικά εποικοδομητικές ομάδες όπως είναι οι κοινωνικές οργανώσεις.
9. Συνεχής εκπαίδευση σε θέματα υγείας (ιδιαίτερα για το HIV/ AIDS και ηπατίτιδα).
Οι συνεδρίες συμβουλευτικής για την ανακούφιση του άγχους των ασθενών, για το πρόγραμμα και για την επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητάς του, είναι εξαιρετικής σημασίας κατά τη διάρκεια των πρώτων βδομάδων θεραπείας. Συνήθως, οι ατομικές συνεδρίες κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης είναι πιο εντατικές από ότι εκείνες που ακολουθούν, αν και οι ατομικές ανάγκες θα πρέπει να υπαγορεύουν τη συχνότητα και τη διάρκεια της συμβουλευτικής.
Ατομική συμβουλευτική
Όσο ο ασθενής προχωρά στις φάσεις του προγράμματος, θα πρέπει να συνεχίζει τις συναντήσεις με τους συμβούλους σε ατομικές συνεδρίες, μερικές φορές την εβδομάδα ή τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, ανάλογα την ανάγκη και τη φάση της θεραπείας. Οι σύμβουλοι θα πρέπει να συνεχίζουν να αναγνωρίζουν τις ανάγκες των ασθενών και να τους παραπέμπουν ή να μεσολαβούν για άλλες υπηρεσίες (π.χ. στέγαση, ιατρική και ψυχιατρική φροντίδα, νομικές υπηρεσίες).
Μια τυπική ατομική συνεδρία θα πρέπει να περιλαμβάνει τις ακόλουθες δραστηριότητες:
- Ανασκόπηση του πώς ο ασθενής αισθάνεται, πώς αντιμετωπίζει την ‘πείνα’ του και πώς αλλάζει το τρόπο ζωής του/ της.
- Ανασκόπηση των αποτελεσμάτων των ουροληψιών και τι σημαίνουν
- Αναγνώριση επειγουσών αναγκών/ δύσκολων καταστάσεων και πως να τις αντιμετωπίσουν.
- Ανασκόπηση του θεραπευτικού πλάνου.
- Προσδιορισμός μετρήσιμων στόχων και λογικών χρονοδιαγραμμάτων
- Ανασκόπηση της προόδου στην επίτευξη στόχων, περιλαμβάνοντας την αποχή και σχετιζόμενων με αυτή συμπεριφορών
- Συζήτηση της δοσολογίας και του take-home
- Συζήτηση οικογενειακών θεμάτων
- Παροχή διασυνδετικών υπηρεσιών (π.χ. με γιατρούς, δικαστήρια, κοινωνικές υπηρεσίες)
- Χειρισμός θεμάτων ρουτίνας (όπως μετακίνηση, φροντίδα των παιδιών κ.α.)
Το ιατρικό προσωπικό θα πρέπει να εκπαιδεύσει τους συμβούλους για τα ιατρικά προβλήματα των ασθενών, έτσι ώστε οι σύμβουλοι να μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να καταλάβουν τη σημασία του να τηρούν τα ραντεβού και να συμμορφώνονται με την ιατρική θεραπεία.
Ομαδική συμβουλευτική
Η ομαδική συμβουλευτική έχει κάποια πλεονεκτήματα έναντι της ατομικής συμβουλευτικής και θεραπείας. Μπορεί να μειώσει την αίσθηση απομόνωσης των ασθενών και να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν την εξάρτηση και άλλα προβλήματα ζωής παρέχοντάς τους feedback από άτομα σε παρόμοια κατάσταση, εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων και πρακτικών, δομή, πειθαρχία και ενθάρρυνση. Μέσω της αλληλεπίδρασης, οι ασθενείς συνεισφέρουν ο ένας στην ανάρρωση του άλλου. Οι ομάδες θα πρέπει να καθοδηγούνται από εκπαιδευμένα άτομα.
Οι ακόλουθοι τύποι ομάδας προτείνεται να χρησιμοποιούνται στα Π.Υ.:
Ø Ομάδες ψυχοεκπαίδευσης
Ø Ομάδες ανάπτυξης δεξιοτήτων, όπως πρόληψη της υποτροπής, διαχείριση του άγχους και ομάδες διακοπής της χρήσης ουσιών, οι οποίες βοηθούν τους ασθενείς να μάθουν δεξιότητες και να επιτύχουν και να διατηρήσουν την αποχή.
Ø Ομάδες γνωσιακής - συμπεριφορικής προσέγγισης, στις οποίες οι ασθενείς μαθαίνουν να τροποποιούν στρεβλές σκέψεις και δράσεις.
Ø Ομάδες αλληλεπίδρασης στις οποίες διερευνούν αναπτυξιακά θέματα που συνεισφέρουν στην εξάρτηση ή παρεμβαίνουν στην θεραπεία.
Ø Ομάδες στήριξης, στις οποίες εκτός από τη στήριξη παρέχεται ένα χώρος διακίνησης ιδεών για το μοίρασμα ρεαλιστικών πληροφοριών για τη συντήρηση της αποχής και τη διαχείριση ενός τρόπου ζωής μέρα με τη μέρα μακριά από τις ουσίες.
Κάποιες ομάδες μπορεί να κρατούν τα ίδια μέλη αλλά για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Άλλες μπορεί να κρατούν περισσότερο χρόνο και να έχουν αποχωρήσεις και εισαγωγές νέων μελών. Κάθε τύπος ομάδας χρειάζεται ένα προκαθορισμένο τέλος ή χρονικό πλαίσιο.
Κάποιοι ασθενείς αντιστέκονται στην ομαδική συμβουλευτική και αποφεύγουν τις συνεδρίες. Η προσφορά μικρότερων ομάδων μπορεί να απαλύνει τις αμφιβολίες τους, ενώ οι θεραπευτές διερευνούν τους λόγους των αντιστάσεών τους (π.χ. φόβο να μιλήσουν στις ομάδες ή θέματα που αφορούν την εμπιστευτικότητα). Κάποιοι ασθενείς με συνοσηρρότητα ενδείκνυται να συμμετέχουν σε ομάδες με μέλη που έχουν παρόμοια προβλήματα. Ωστόσο, κάποιοι ασθενείς με οξείες διαταραχές δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε ομάδες και απαιτείται ατομική συμβουλευτική.
Το φύλο των ασθενών ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός τους μπορεί να είναι σημαντικός στην επιλογή ατομικής ή ομαδικής συμβουλευτικής.
Γνωσιακές και συμπεριφορικές θεραπείες
Συμπεριφορικές θεραπείες όπως η διαχείριση απροόπτων, στις οποίες οι ασθενείς κάνουν συμβόλαια που παρέχουν θετικά κίνητρα για συμμόρφωση στη θεραπεία, είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές στα Προγράμματα Υποκατάστασης.
Προσέγγιση της ενθάρρυνσης από την κοινότητα
Η προσέγγιση της ενθάρρυνσης από την κοινότητα, αρχικά ανεπτυγμένη για τη θεραπεία του αλκοολισμού, είναι ένα άλλο αποτελεσματικό μοντέλο για τα Προγράμματα Υποκατάστασης. Αυτή η πολυσύνθετη θεραπεία διευκολύνει την αλλαγή στο καθημερινό περιβάλλον των ασθενών. Οι σύμβουλοι συνεργάζονται με τους ασθενείς για να αναγνωρίσουν πλευρές στη ζωή τους που ενισχύουν την αποχή και να καταλάβουν πώς αυτοί οι ενισχυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εναλλακτικές στη χρήση ουσιών.
Διαχείριση ελέγχου της συμπεριφοράς (Contingency management)
Ø Διαλέξτε μια συμπεριφορά – στόχο, που μπορεί να μετρηθεί εύκολα (π.χ. τη διακοπή χρήσης οπιοειδών)
Ø Επιλέξτε μια επιβράβευση, που μπορεί να δοθεί, μόλις η επιθυμητή συμπεριφορά (π.χ. τρεις συνεχόμενες αρνητικές ουροληψίες) μπορεί να τεκμηριωθεί.
Ø Καθορίστε λεπτομερώς το σύνδεσμο ανάμεσα στη συμπεριφορά-στόχο και την επιβράβευση. Για παράδειγμα, μια αρνητική ουροληψία μπορεί να κερδίζει ένα ημερήσιο take-home.
Ø Γράψτε το συμβόλαιο, συγκεκριμενοποιώντας τη διάρκειά του και όποιες ενδεχόμενες τροποποιήσεις.
Για να είναι περισσότερο αποτελεσματικά, οι έλεγχοι συμπεριφοράς θα πρέπει να καθοριστούν ξεκάθαρα και να υλοποιούνται με συνέπεια. Αυτοί μπορούν να εξατομικευτούν ή να τεθούν στη βάση του κάθε προγράμματος. Η εξατομίκευση στις ανάγκες του κάθε ασθενούς έχει βρεθεί ότι λειτουργεί καλύτερα.
Ενίσχυση της κινητοποίησης
Η κινητοποιητική συνέντευξη στα Προγράμματα Υποκατάστασης χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση.
Οι παρεμβάσεις ενίσχυσης του κινήτρου επηρεάζουν τους ασθενείς να σταματήσουν δευτερεύουσες ουσίες κατάχρησης, να χειριστούν θέματα υγείας και να αλλάξουν τις κοινωνικές τους συνθήκες.
Ψυχοθεραπεία
Η έρευνα έχει δείξει ότι οι ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις ενισχύουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και ιδιαίτερα σε ασθενείς με συνυπάρχουσες διαταραχές, οι οποίοι δείχνουν μικρή ανταπόκριση μόνο στη συμβουλευτική. Οι ασθενείς που το άγχος ή η κατάθλιψή τους απαιτεί κάτι περισσότερο από συνηθισμένη, προσανατολισμένη στη συμπεριφορά συμβουλευτική, ωφελούνται από τη ψυχοθεραπεία.
Εξαιτίας του ότι πολλοί ασθενείς είναι ασταθείς κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης, οι θεραπευτές συνήθως καθυστερούν τη ψυχοθεραπεία μέχρι αργότερα στη δεύτερη ή την τρίτη φάση. Αλλά οι απόψεις διαφέρουν στο πότε η ψυχοθεραπεία είναι κατάλληλη. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι πρέπει να περιμένει μέχρι να σταθεροποιηθούν οι ασθενείς.
Προσόντα του προσωπικού
Εκείνοι που εξασκούν τη ψυχοθεραπεία σε αυτά τα προγράμματα θα πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι και να βρίσκονται υπό εποπτεία.
Συνήθεις στρατηγικές για ψυχοθεραπεία στην Ι.Θ.Ε.:
ü Αφιερώστε μέρος κάθε θεραπείας στη διαχείριση των πιο πρόσφατων επιτυχιών και αποτυχιών των ασθενών αναφορικά με τη χρήση ουσιών.
ü Υιοθετείστε ένα πιο ενεργό θεραπευτικό ρόλο από ότι απαιτείται για συνυπάρχουσες διαταραχές.
ü Ενισχύστε τους ασθενείς να αποφασίσουν να διακόψουν τη χρήση ουσιών (βοήθεια να φανταστούν ή να ανακαλέσουν τη ζωή χωρίς ουσίες, για να αντικαταστήσουν αναμνήσεις απόλαυσης της χρήσης ουσιών).
ü Εκπαιδεύστε τους ασθενείς να αναγνωρίζουν προειδοποιητικά σημάδια υποτροπής και να αναπτύσσουν δεξιότητες αντιμετώπισης.
ü Στηρίξτε τους ασθενείς να επαναδιευθετήσουν προτεραιότητες έτσι ώστε να μην απασχολούνται με τη χρήση ουσιών. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την απόκτηση δεξιοτήτων εργασίας, την ανάπτυξη χόμπι, ή τον ανασχηματισμό σχέσεων.
ü Βοηθείστε τους ασθενείς να διαχειριστούν επώδυνα συναισθήματα (από μια ψυχοδυναμική προσέγγιση, αυτό αφορά την διερεύνηση των αιτιών αυτών των συναισθημάτων).
ü Βοηθείστε τους ασθενείς να ενδυναμώσουν την αλληλεπιδραστική τους λειτουργικότητα και τα κοινωνικά στηρίγματά τους έτσι ώστε οι ανταμοιβές της φιλίας και των σχέσεων να αντικαταστήσουν αυτές της χρήσης ουσιών.
Εκπαίδευση των ασθενών και ψυχοεκπαίδευση
Σε ένα Π.Υ. η ψυχοεκπαίδευση μπορεί να γίνει σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο. Και οι δύο τύποι μπορεί να αφορούν στην παρουσίαση πληροφοριών για τη κατάχρηση ουσιών ατομικά, σε ομάδες, ή στις οικογένειές των ασθενών. Η ψυχοεκπαίδευση αφορά όλο το φάσμα των αναγκών των ασθενών, όπως την εκπαίδευση, την προσωπική ανάπτυξη, τη διασκέδαση, την υγεία, τις σχέσεις, τις επαγγελματικές τους ανάγκες, ενώ ταυτόχρονα εστιάζει και στις συμπεριφορές και τα συναισθήματα των ασθενών, για να διασφαλιστεί ότι ένα μήνυμα έχει γίνει κατανοητό και έχει εσωτερικευθεί.
Στρατηγικές ψυχοεκπαίδευσης:
§ Εισαγωγή της ψυχοεκπαίδευσης στην αρχή της θεραπείας, έτσι ώστε να λειτουργήσει ως ένας προσανατολισμός στη λειτουργία του Προγράμματος και στις θεραπευτικές διαδικασίες
§ Ανάμιξη των μελών της οικογένειας και επιλεγμένων φίλων, με τη συναίνεση των ασθενών. Παροχή καθοδήγησης ώστε να στηρίξουν τους ασθενείς στις προσπάθειές τους για ανάρρωση.
§ Προσαρμογή των εκπαιδευτικών στρατηγικών στην κουλτούρα του ασθενή και της οικογένειας.
§ Συζήτηση σχετικά με το χορηγούμενο υποκατάστατο και άλλα φάρμακα, και αποσαφήνιση των μύθων που σχετίζονται με τη χρήση τους.
§ Συζήτηση των επιπτώσεων της συνεχούς χρήσης ουσιών. Υποθετικές ερωτήσεις για τη χρήση αλκοόλ και ουσιών, και διασαφήνιση ότι τέτοια χρήση υπονομεύει την θεραπεία.
§ Συζήτηση σεξουαλικών συμπεριφορών που μπορεί να επηρεάσουν την υποτροπή, όπως η ανταλλαγή σεξ για ουσίες, η χρήση ουσιών για να λειτουργήσουν σεξουαλικά ή να εντείνουν τη σεξουαλική επαφή, η σεξουαλική αποχή και η οικειότητα ή η σεξουαλική επαφή χωρίς χρήση ουσιών.
§ Συζήτηση ειδικών θεμάτων, όπως ο γονεϊκός ρόλος, η φροντίδα των παιδιών, γυναικεία θέματα, αντιμετώπιση των μολυσματικών ασθενειών.
Πλεονεκτήματα της ανάμιξης της οικογένειας
Οι οικογενειακές παρεμβάσεις θα πρέπει να υλοποιούνται μόνο από εκπαιδευμένο προσωπικό και σε ασθενείς με οικογένειες με σοβαρά προβλήματα και συμπεριφορές ή στάσεις, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν τη θεραπεία.
Παιδιά ασθενών στο Π.Υ.
Πολλά παιδιά ασθενών έχουν συναισθηματικά και μαθησιακά προβλήματα. Είναι πιο ευάλωτα σε σωματική και σεξουαλική κακοποίηση και παραμέληση και μπορεί να επιδείξουν περισσότερα προβλήματα συμπεριφοράς, χρήσης ουσιών, εγκληματική συμπεριφορά, προβλήματα διαγωγής και άλλα κοινωνικά και νοητικά ελλείμματα από ότι άλλα παιδιά. Η εκτίμηση αυτών των παιδιών από ειδικευμένο προσωπικό δεν είναι ρεαλιστική για τα Π.Υ. Το πρόγραμμα μπορεί να κάνει παραπομπή σε αρμόδιες υπηρεσίες και παράλληλα να προσφέρει ομάδες στήριξης γονέων, ανάπτυξης δεξιοτήτων, οικογενειακή θεραπεία κ.α.
Πρόληψη της υποτροπής
Εξαιτίας του ότι η εξάρτηση από οπιοειδή είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα νόσος, οι στρατηγικές που απευθύνονται άμεσα στην πρόληψη της υποτροπής είναι πολύ σημαντικές σε κάθε Π.Υ.
Στόχοι των ασθενών στην οικοδόμηση των δεξιοτήτων πρόληψης της υποτροπής:
- Κατανόηση της υποτροπής ως μια διαδικασία, όχι ως γεγονός
- Ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων αντιμετώπισης σε συνθήκες υψηλού κινδύνου.
- Αλλαγές στον τρόπο ζωής που να μειώνουν την ανάγκη χρήσης ουσιών.
- Αύξηση της συμμετοχής σε υγιείς δραστηριότητες.
- Κατανόηση και διευθέτηση των κοινωνικών πιέσεων για τη χρήση ουσιών.
- Ανάπτυξη ενός υποστηρικτικού δικτύου πρόληψης της υποτροπής (π.χ. με τους σημαντικούς άλλους).
- Ανάπτυξη μεθόδων αντιμετώπισης αρνητικών συναισθηματικών καταστάσεων.
- Μάθηση μεθόδων αντιμετώπισης γνωστικών διαστρεβλώσεων.
- Ανάπτυξη ενός πλάνου για την εμπόδιση ενός ατυχήματος/ απροσεξίας ή μιας υποτροπής.
- Αναγνώριση προειδοποιητικών σημάτων υποτροπής, περιλαμβανομένων εσωτερικών και εξωτερικών ερεθισμάτων και προειδοποιητικών σημάτων.
- Εναντίωση με τις μνήμες της ευφορίας που σχετίζεται με την κατάχρηση ουσιών
- Ενίσχυση των αναμνήσεων των αρνητικών πλευρών της χρήσης ουσιών.
- Υπερνίκηση της επιθυμίας ελέγχου της χρήσης ή κατάχρησης ουσιών.
- Αποφυγή ανθρώπων, χώρων και πραγμάτων που μπορεί να προκαλέσουν τη χρήση ουσιών
- Ανάπτυξη ευχάριστων και επιβραβευτικών εναλλακτικών της χρήσης ουσιών.
Στρατηγικές πρόληψης της υποτροπής για πολλαπλή χρήση ουσιών
Μπορεί να απαιτούνται τροποποιημένες στρατηγικές πρόληψης των υποτροπών για τους ασθενείς που κάνουν κατάχρηση πολλαπλών ουσιών.
Είναι αναγκαίες ξεχωριστές παρεμβάσεις για κάθε ουσία, εξαιτίας του ότι οι συσχετιζόμενοι κίνδυνοι υποτροπής είναι διαφορετικοί για την κάθε μία. Οι αντιλήψεις των πραγματικών κινδύνων υποτροπής για την ίδια ουσία μπορεί να διαφέρουν ανάμεσα στους ασθενείς. Για παράδειγμα, ένας ασθενής μπορεί να συσχετίζει τη χρήση ηρωίνης με την κοινωνικοποίηση και την χρήση κοκαΐνης με την ανακούφιση από την κατάθλιψη.
Η αντίδραση των ασθενών στην υποτροπή ποικίλει, και συχνά εξαρτάται από το πόσο πολύ εκείνος ή εκείνη αντιλαμβάνεται την υποτροπή ως μια προσωπική αποτυχία. Η υποτροπή μπορεί να μειώσει την αυτοεκτίμηση τους ασθενούς και να τον ωθήσει στη συνέχιση ή αύξηση της χρήσης ώστε να αισθανθεί καλύτερα. Οι θεραπευτές θα πρέπει να αναγνωρίζουν αυτό το φαινόμενο και να εκπαιδεύσουν τους ασθενείς στην αντιμετώπισή του.
Στρατηγικές παρακολούθησης των ασθενών
Η παρακολούθηση των ασθενών και η συνεχιζόμενη φροντίδα έχει βρεθεί ότι είναι κρίσιμες στην πρόληψη της υποτροπής και στη διασφάλιση του ότι οι ασθενείς θα παραμείνουν καθαροί. Η παρακολούθηση και η συνέχιση της παροχής φροντίδας διασφαλίζουν ένα συνεχές υποστήριξης.
Κοινωνική Υπηρεσία
Προτείνεται η λειτουργία αυτόνομης Κοινωνικής Υπηρεσίας σε κάθε Μονάδα Υποκατάστασης. Η Κοινωνική Υπηρεσία θα στελεχώνεται από 1-3 κοινωνικούς λειτουργούς (1 κοινωνικός λειτουργός σε μονάδες δυναμικότητας έως 120 ατόμων, 2-3 κοινωνικοί λειτουργοί στις μεγαλύτερες μονάδες) ανάλογα με τη δυναμικότητα της κάθε μονάδας. Οι κοινωνικοί λειτουργοί, που θα στελεχώσουν την κοινωνική υπηρεσία της κάθε μονάδας, θα είναι απαλλαγμένοι από άλλου τύπου αρμοδιότητες (δηλαδή, δεν θα αναλαμβάνουν θεραπευτικά ασθενείς). Ωστόσο, θα αποτελούν σταθερά μέλη των θεραπευτικών ομάδων των μονάδων.
Η Κοινωνική Υπηρεσία θα έχει ως αντικείμενο:
1. Αρχική εκτίμηση και διάγνωση του συνόλου των Κοινωνικών και Προνοιακών αναγκών των ασθενών και των οικογενειών τους σε συνεργασία με τον θεραπευτή.
2. Κοινωνικό-προνοιακά ζητήματα: δικτύωση και συνεργασία με τις κατά τόπους Διευθύνσεις Κοινωνικής Πρόνοιας, τα Ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης καθώς και άλλους φορείς και υπηρεσίες, με στόχο την ενημέρωση και διευκόλυνση των ασθενών για την έκδοση βιβλιαρίων υγείας, επιδομάτων, συντάξεων και άλλων τύπων οικονομικής ενίσχυσης.
3. Ζητήματα Στέγης – Διατροφής – Ένδυσης: Δικτύωση και συνεργασία με ξενώνες και άλλους φορείς που παρέχουν στέγαση καθώς και με φορείς και υπηρεσίες που παρέχουν τροφή και ένδυση όπως Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, Εκκλησία, Κοινωνικές Υπηρεσίες Δήμων, εθελοντικές ομάδες και σωματεία, με στόχο την κατάλληλη ενημέρωση και παραπομπή των ασθενών, για την κάλυψη των βασικών αναγκών τους.
4. Εκπαιδευτικά ζητήματα: Δικτύωση και συνεργασία με τον Ο.Α.Ε.Δ., Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης, Ινστιτούτα Επαγγελματικής Κατάρτισης, Σχολεία Β’ Ευκαιρίας, το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, τη Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων και άλλους εκπαιδευτικούς φορείς, με στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ασθενών σε ευκαιρίες εκπαίδευσης και κατάρτισης.
5. Εργασιακά ζητήματα: Δικτύωση και συνεργασία με τα κατά τόπους Κέντρα Προώθησης στην Απασχόληση και Γραφεία του Ο.Α.Ε.Δ., Γραφεία Εργασίας και Κέντρα Προώθησης στην Απασχόληση Δήμων και άλλων φορέων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (π.χ. Κέντρο Ενημέρωσης Εργαζομένων και Ανέργων της Γ.Σ.Ε.Ε., Κέντρο Απασχόλησης και Επιχειρηματικότητας Δήμου Αθήνας) καθώς και δικτύωση με εργοδότες, με στόχο την ενίσχυση και την προετοιμασία των ασθενών για την εργασία αλλά και την προώθηση τους στην απασχόληση.
6. Φροντίδα Οικογένειας και Παιδιών: Δικτύωση και συνεργασία με Συμβουλευτικούς Σταθμούς Οικογένειας και Παιδιών Δήμων και άλλων φορέων, Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής, Ομάδες Γονέων, προγράμματα ημερήσιας φροντίδας παιδιών, παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς, Ιατροκοινωνικά Κέντρα του ΠΙΚΠΑ και άλλων φορέων, προγράμματα ψυχοπροφυλακτικής και ανώδυνου τοκετού για εγκύους καθώς και με κάθε φορέα ή υπηρεσία, που παρέχει υπηρεσίες φροντίδας για την οικογένεια και τα παιδιά. Ενημέρωση και παραπομπή των ασθενών στις κατάλληλες υπηρεσίες και προγράμματα, σύμφωνα με τις ανάγκες τους, με στόχο την ενίσχυση και υποστήριξη των οικογενειών και των παιδιών τους.
7. Φροντίδα Ηλικιωμένων: Δικτύωση και συνεργασία με τα κατά τόπους Κ.Α.Π.Η., Προγράμματα Βοήθειας στο Σπίτι, Στέγες Γερόντων και άλλου τύπου υπηρεσίες, με στόχο τη φροντίδα και την υποστήριξη των ηλικιωμένων.
8. Ζητήματα Ψυχαγωγίας και Ελεύθερου Χρόνου: Δικτύωση, συνεργασία και ενημέρωση των ασθενών για δραστηριότητες και προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης Δήμων, Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και άλλων φορέων, Παροχές του Οργανισμού Εργατικής Εστίας και δραστηριοτήτων των Κέντρων Εργαζόμενης Νεότητας, ευκαιρίες παροχής εθελοντικής εργασίας και συμμετοχής σε εθελοντικές ομάδες, με στόχο τη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, την επιμόρφωση και την ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχής των ασθενών.
9. Επαφή, δικτύωση και παραπομπή σε άλλου τύπου υπηρεσίες και δομές ανάλογα με τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των ασθενών.
10. Εργασία με την Κοινότητα: Ανάπτυξη πρωτοβουλιών και δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινότητας. Δικτύωση και ανάπτυξη συνεργασίας με φορείς και υπηρεσίες της κοινότητας, συλλόγους, σωματεία και ομάδες πολιτών, με στόχο την ευαισθητοποίηση της κοινότητας και την εξασφάλιση της συνεργασίας της.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ
Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφονται πολιτικές, διαδικασίες και αντιλήψεις που συμβάλλουν στη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των διαχειριστών και των υπευθύνων προγραμμάτων θεραπείας από οπιοειδή, και επομένως αποδίδουν καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα. Τα προγράμματα είναι πολύπλοκα και δυναμικά περιβάλλοντα και επομένως η στελέχωση και διαχείριση τους είναι πρόκληση. Οι διευθύνσεις των προγραμμάτων επηρεάζουν τα θεραπευτικά αποτελέσματα θετικά ασκώντας ορθολογική ηγεσία και διαχείριση του προσωπικού τους. Οι διευθύνσεις είναι υποχρεωμένες να εστιάζουν την προσοχή του προσωπικού τους στη θεραπεία των ασθενών και στα βελτιωμένα αποτελέσματα της θεραπείας. Η σύγκρουση και η παρεξήγηση των στόχων της θεραπείας μπορούν να αυξήσουν το εργασιακό στρες σε κάποιο πρόγραμμα.. Οι υπεύθυνοι πρέπει να θέτουν σαφείς κατευθυντήριες γραμμές, να διεκδικούν τους απαραίτητους πόρους και να δημιουργήσουν ένα τρόπο σκέψης που προάγει την επαγγελματική ωρίμανση και τον έλεγχο του προσωπικού.
Στελέχωση
Οι αλληλεπιδράσεις (μεταξύ των στελεχών του προγράμματος θεραπείας από οπιοειδή και των ασθενών) και πιο συγκεκριμένα η συμπεριφορά των στελεχών, είναι πιθανότατα ο αμέσως πιο καθοριστικός παράγοντας αποτελεσματικότητας της θεραπείας μετά τον καθορισμό επαρκούς δόσης υποκατάστατου.
Τα αποτελέσματα μιας επιτυχημένης θεραπείας εξαρτώνται από την υπομονετικότητα που επιδεικνύουν τα στελέχη, τις αξίες, και τις συμπεριφορές τους. Για να αναπτυχθεί μια ισχυρή και σταθερή ομάδα αξιόμαχου προσωπικού, οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων θα πρέπει να συγκεντρώσουν ανθρώπους ικανούς, με τα κατάλληλα προσόντα και συγκεκριμένο τρόπο σκέψης. Θα πρέπει να προσφέρουν ικανοποιητικά πλεονεκτήματα για τη δουλειά τους και να προσφέρουν προσεκτική εποπτεία και συνεχή εκπαίδευση. Τότε μόνο θα μπορέσουν οι εργαζόμενοι να αναπτύξουν την απαραίτητη κατανόηση απέναντι στην φαρμακευτικά υποστηριζόμενη θεραπεία για την εξάρτηση από τα οπιοειδή.
Προσόντα
Αδειοδότηση, πιστοποίηση ,διαπίστευση προσόντων
Η πολυπλοκότητα που παρουσιάζουν οι εξαρτημένοι από οπιοειδή ασθενείς απαιτεί στελέχη άρτιας εκπαίδευσης, που θα μπορέσουν να παρέχουν άμεση φροντίδα αλλά και να συντονίσουν την πρόσβαση σε άλλες υπηρεσίες που τα προγράμματα θεραπείας δεν θα μπορούν να παρέχουν. Για να διασφαλιστούν αυτά τα προσόντα, τα προγράμματα πρέπει να προσλάβουν άτομα που να έχουν αδειοδοτηθεί ή πιστοποιηθεί σύμφωνα με τα κρατικά πρότυπα. Τέτοιου είδους στελέχη μπορούν να θεωρηθούν ότι διαθέτουν περισσότερο κύρος από τους νομοθέτες, τα μέλη της κοινωνίας και από τρίτους συνεργάτες.
Χαρακτηριστικά διαπροσωπικών σχέσεων στελεχών
Πέραν της πρόσληψης πιστοποιημένου προσωπικού οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων θα πρέπει να προσλάβουν άτομα με κατανόηση, ευαισθησία και ευελιξία ειδικά απέναντι στους ασθενείς των προγραμμάτων . Ένα προσωπικό με ευαισθησία δημιουργεί το κατάλληλο θεραπευτικό περιβάλλον. Επιπλέον τα στελέχη θα πρέπει να διατηρήσουν τα απαραίτητα επαγγελματικά όρια με τους ασθενείς τους.
Ευαισθησία σε θέματα κουλτούρας, φύλου και ηλικίας.
Σε μία επισκόπηση της βιβλιογραφίας για τις παρεμβάσεις στο χώρο της υγείας σε σχέση με την κουλτούρα και τα αποτελέσματά τους, ο Kehoe και οι συνάδελφοί του (2003) διαπίστωσαν ότι η κατανόηση της κουλτούρας εκ μέρους των θεραπευτών βελτίωσε θεαματικά τα αποτελέσματα της θεραπείας εξαρτημένων ασθενών. Τα στελέχη των προγραμμάτων θεραπείας θα πρέπει να είναι πρόθυμα να δουλέψουν με ασθενείς με διαφορετικές αντιλήψεις, να εξερευνήσουν και να αποδεχθούν συστήματα διαφορετικών αξιών και να κατανοήσουν πως κουλτούρες και αξίες συνδέονται με τη συμπεριφορά των ασθενών. Το υποστηρικτικό προσωπικό θα πρέπει να είναι δεκτικό και με κατανόηση απέναντι σε ασθενείς από διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες καθώς συχνά τα στελέχη αυτά είναι οι πρώτοι άνθρωποι που βλέπει ένας ασθενής σε ένα πρόγραμμα και αυτοί με τους οποίους αλληλεπιδρούν περισσότερο οι ασθενείς. Αν είναι δυνατόν οι διαχειριστές του προγράμματος θα πρέπει να «στρατολογήσουν» εργαζόμενους που να έχουν δημογραφική αναλογία προς τους ασθενείς τους και ίσως να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο να προσλάβουν ανθρώπους που έχουν απεξαρτηθεί.
Το προσωπικό που εργάζεται με διαφοροποιημένες πολιτισμικά ομάδες, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη ότι η διαφορετικότητα υπάρχει ακόμα και μέσα στις ίδιες τις κουλτούρες. Είναι σημαντικό να είναι δεκτικοί απέναντι στις πολιτιστικές δραστηριότητες, αλλά να αποφύγουν τους πολιτισμικούς συγκερασμούς. Η κατανόηση τόσο των πολιτισμικών επιρροών όσο και της ατομικότητας του ασθενούς είναι κάτι που χρειάζεται χρόνο.
Επιπλέον, το θεραπευτικό προσωπικό θα πρέπει να κατανοεί άλλους παράγοντες που επηρεάζουν τη θεραπεία, όπως οι σεξουαλικές προτιμήσεις ή η ηλικία, αλλά να αποφεύγει τη γενίκευση για ασθενείς που έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά. Η σωστή διαπίστωση τέτοιων παραγόντων προϋποθέτει προσπάθεια να βλέπει τον κόσμο από την οπτική γωνία του ασθενούς.
Ευελιξία στον τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς και αντίληψης
Η αντίληψη του προσωπικού για τη θεραπεία και εξάρτηση από οπιοειδή μπορεί να επηρεάσει τα θεραπευτικά αποτελέσματα. Τα μέλη του προσωπικού δε θα πρέπει να έχουν άκαμπτες προκαταλήψεις, καταδικαστικές αντιλήψεις και τιμωρητικές συμπεριφορές απέναντι στους ασθενείς (Bell 2000).
Ορισμένες φορές τα μέλη των προγραμμάτων υποκατάστασης έχουν αρνητική στάση είτε προς τους ασθενείς είτε προς το ιατροφαρμακευτικό μοντέλο. Τουλάχιστον μια μελέτη συνδέει τέτοιες συμπεριφορές με χαμηλά ποσοστά συγκράτησης ασθενών στα προγράμματα και χαμηλότερα ποσοστά επιτυχίας στα θεραπευτικά αποτελέσματα. Οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων πρέπει να είναι σε επαγρύπνηση για τον έλεγχο της συμπεριφοράς των στελεχών και να διεξάγουν σεμινάρια εντός του προγράμματος για να δημιουργηθούν ή να συντηρηθούν οι κατάλληλες συμπεριφορές απέναντι στους ασθενείς και το ιατροφαρμακευτικό μοντέλο.
Οι λεκτικές εκφράσεις που χρησιμοποιούνται από τα στελέχη του προγράμματος αντανακλούν το πώς αισθάνονται αυτοί απέναντι στους ασθενείς. Το θεραπευτικό προσωπικό που πιθανόν να έχει απορροφήσει την αντιπάθεια της κοινωνίας προς τους ανθρώπους που συμμετέχουν στα προγράμματα, χρησιμοποιεί μερικές φορές αντιθεραπευτική γλώσσα, για παράδειγμα, τη φράση «βρώμικη ουροληψία» για να περιγράψουν μια ουροληψία που δεν είναι ικανοποιητική (σε μια τέτοια περίπτωση ο όρος «θετική ουροληψία» είναι λιγότερο επικριτικός). Ακόμα το προσωπικό θα πρέπει να αποφεύγει όρους που παραπέμπουν στο ποινικό σύστημα όπως «επιτήρηση» ή «δοκιμαστική περίοδος» για να αναφερθούν σε καταστάσεις κατά τις οποίες οι ασθενείς έχουν χαμηλές επιδόσεις κατά τη θεραπεία. Επίσης, ο όρος «καθαρίζω» θα πρέπει να αποφεύγεται όταν γίνεται αναφορά στην εκπλήρωση της θεραπευτικής διαδικασίας. Άλλες εκφράσεις που είναι προτιμότερες, είναι «ασθενείς» αντί για «πελάτες» και «μείωση της δοσολογίας» ή «μείωση με την ιατρική επίβλεψη» αντί για «αποτοξίνωση» όταν αναφερόμαστε στην απεξάρτηση και αποκοπή από την ιατροφαρμακευτική θεραπεία. Χρησιμοποιώντας λέξεις που προέρχονται από τη λέξη «τοξίνη» κατά τη διάρκεια της θεραπείας υποδηλώνεται ότι η ίδια η θεραπεία είναι ένα τοξικό φάρμακο. Ο όρος «αποτοξίνωση» θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο κατά την αντιμετώπιση της κατάχρησης των ουσιών.
Συγκράτηση προσωπικού
Οι παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στα υψηλά ποσοστά αποχώρησης του προσωπικού, περιλαμβάνουν χαμηλούς μισθούς και περιορισμένα πλεονεκτήματα, αρνητικά στερεότυπα για το πρόγραμμα και τους ασθενείς του, εργασιακό στρες, υπερβολικό φόρτο εργασίας των θεραπευτών – συμβούλων, παράλογες ώρες εργασίας και επικίνδυνες τοποθεσίες των προγραμμάτων. Τα στελέχη του προσωπικού μπορεί να βιώσουν την εμπειρία του burnout όταν εργάζονται σε απομόνωση, με δύσκολους ασθενείς και ανεπαρκή στήριξη ή θετική ανατροφοδότηση. Οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων θα πρέπει να κάνουν σταθερά βήματα προς την κατεύθυνση της διατήρησης του προσωπικού όπως τα παρακάτω:
· Εγκαθίδρυση και διατήρηση ξεκάθαρων πολιτικών και διαδικασιών και επίμονη στην εφαρμογή τους.
· Αποφυγή υπερβολικού φόρτου εργασίας. Ακόμα και ο πιο επαγγελματίας, αφοσιωμένος θεραπευτής «πνίγεται» όταν ο φόρτος εργασίας είναι πολύ μεγάλος. Οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων μπορούν να χρησιμοποιήσουν ένα σύστημα ελέγχου που θα εστιάζει στον αριθμό των συμβουλευτικών ωρών που χρειάζεται μια περίπτωση, η οποία μπορεί να διαφέρει δραματικά από τον αριθμό των υποθέσεων που ανατίθενται σε κάθε θεραπευτή, καθώς εξαρτάται πάντοτε από τις απαιτήσεις του κάθε ασθενή ξεχωριστά.
· Ενίσχυση της λειτουργίας της θεραπευτικής ομάδας. Το προσωπικό συνήθως αισθάνεται λιγότερο απομονωμένο και πιεσμένο όταν μια ομάδα παίρνει τις θεραπευτικές αποφάσεις. Όταν παρατηρείται έλλειψη συνοχής, εμφανίζεται ο κίνδυνος «burnout», αποπροσανατολισμού από τον κοινό στόχο ή κυνισμού. Μια καλά συντονισμένη ομάδα μειώνει επίσης τα επίπεδα ενδοπροσωπικών διαφωνιών για τη θεραπεία του ασθενούς και μειώνει τις πιθανότητες του «splitting», όταν οι ασθενείς φέρνουν αντιμέτωπα τα στελέχη του προγράμματος μεταξύ τους.
· Ενθάρρυνση της ανάπτυξης μιας κουλτούρας αμοιβαίου σεβασμού μέσω της ομαδικής συνεργασίας, της ξεκάθαρης και αποτελεσματικής επικοινωνίας και της διεπιστημονικής λήψης αποφάσεων. Οι υπεύθυνοι των προγραμμάτων θα πρέπει να διεξάγουν συναντήσεις του προσωπικού σε τακτά χρονικά διαστήματα. Επιπλέον, οι υπεύθυνοι θα πρέπει να μεσολαβούν στις διαμάχες που εμφανίζονται μεταξύ του προσωπικού.
· Οριοθέτηση της περιγραφής της εργασίας που υπογραμμίζει ξεκάθαρα τους ρόλους, τις ευθύνες και τις γραμμές επικοινωνίας και η περιοδική αναθεώρησή τους με το προσωπικό.
· Καθιέρωση τακτών συμβουλευτικών εποπτειών ανάμεσα στους θεραπευτές, τους επόπτες, τους υπευθύνους και άλλων στελεχών του προγράμματος. Στην περίπτωση αυτή οι επόπτες θα πρέπει να είναι καλά εκπαιδευμένοι και να έχουν την κατάλληλη υποστήριξη.
· Παροχή ευκαιριών για επαγγελματική εκπαίδευση για όλα τα μέλη του προσωπικού, είτε μέσω ενδοϋπηρεσιακών προγραμμάτων κατάρτισης, είτε επιτρέποντας στο προσωπικό να παρακολουθεί προγράμματα εκπαίδευσης εκτός του χώρου εργασίας κατά τις εργάσιμες ώρες.
· Ενθάρρυνση της επαγγελματικής ανάπτυξης.
· Καθιέρωση πολιτικών απέναντι στο προσωπικό που να καταδεικνύουν το ενδιαφέρον του προγράμματος στη διευκόλυνση του προσωπικού, περιλαμβάνοντας ευέλικτα ωράρια εργασίας για τη μείωση του εργασιακού στρες.
· Αναγνώριση σε τακτά χρονικά διαστήματα της συνεισφοράς και των επιτευγμάτων του προσωπικού.
Έλεγχος της διασποράς φαρμακευτικού υλικού
Ένα πρόγραμμα θα πρέπει να έχει δημιουργήσει ένα σχέδιο πρόληψης διασποράς του υποκατάστατου που περιλαμβάνει μέτρα μείωσης των πιθανοτήτων κατάχρησης του φαρμακευτικού υλικού και επιπλέον αναγνωρίζει την ευθύνη για τα μέτρα ελέγχου στα ιατρικά και διοικητικά στελέχη.
Ένα τέτοιο σχέδιο αφορά τόσο τους ασθενείς, οι οποίοι μπορεί να πωλούν ή να δίνουν τα take-home τους σε άλλους, όσο και το προσωπικό το οποίο μπορεί να υπεξαιρεί το υποκατάστατο ή να το καταστρέφει ή με οποιοδήποτε τρόπο να το σπαταλά.
Μείωση των πιθανοτήτων διασποράς από τους ασθενείς
Οι ασθενείς οι οποίοι θεωρούνται κατάλληλοι να πάρουν take-home πρέπει να εμπίπτουν στα κριτήρια που ορίζει το παρόν πλαίσιο. Ο επικεφαλής του ιατρικού προσωπικού μετά από εισήγηση του θεραπευτή είναι αυτός που αποφασίζει για τα take-home και οι αποφάσεις καθώς και το σκεπτικό τους πρέπει να καταγράφονται. Το προσωπικό θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι ασθενείς μπορούν να φυλάξουν το υποκατάστατο με ασφάλεια στα σπίτια τους. Όλες οι συσκευασίες θα πρέπει να φέρουν ετικέτα με την ονομασία του προγράμματος και επιπλέον να αναγράφεται το όνομα, η διεύθυνση και το τηλέφωνο του ασθενούς και να είναι κλειστές με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγεται η τυχαία κατάποση από παιδιά.
Το callback είναι ένας ακόμα τρόπος με τον οποίο οι ασθενείς αποτρέπονται από το να σπαταλούν τα take-home τους. Το callback επιτρέπει στο Πρόγραμμα να ζητήσει οποτεδήποτε από ασθενείς που παίρνουν take-home να επιστρέψουν την εναπομείνασα ποσότητα υποκατάστατου είτε επιλέγοντας τους τυχαία, είτε εστιάζοντας περισσότερο σε ασθενείς υψηλού κινδύνου. Επιπλέον το πρόγραμμα μπορεί να ζητήσει από τους ασθενείς να κάνουν διάφορα τεστ (ουροληψίες) όταν φέρνουν πίσω την υπολειπόμενη ποσότητα. Τα προγράμματα θα πρέπει να καταγράφουν ότι οι ασθενείς έχουν ενημερωθεί για τις υποχρεώσεις που αφορούν τα take-home και τα callbacks, για παράδειγμα ποια ποσότητα πρέπει να έχουν ανά πάσα στιγμή και τις συνέπειες που θα έχουν σε περίπτωση που οι ποσότητες είναι λανθασμένες.
Ένα ακόμα μέτρο προς αυτή την κατεύθυνση είναι η υιοθέτηση πολιτικής που θα αποτρέπει την άσκοπη παραμονή του ασθενή στη μονάδα. Η πολιτική αυτή θα πρέπει να εφαρμόζεται από την αρχή της θεραπείας και να ενισχύεται συστηματικά. Ένα εκτεταμένο ωράριο λειτουργίας ενός προγράμματος βοηθά στην εξάλειψη φαινομένων συνωστισμού των ασθενών και άσκοπης παραμονής τους στο πρόγραμμα. Επιπλέον τα προγράμματα θα πρέπει να διεξάγουν τακτικές συναντήσεις με τους τοπικούς άρχοντες, να συμμετέχουν σε συνελεύσεις τοπικών φορέων και να ανοίγουν διαύλους επικοινωνίας με τις κατά τόπους δυνάμεις επιβολής του νόμου έτσι ώστε να εξαλείφει τις τυχόν ανησυχίες που προκύπτουν από μέρους της κοινότητας.
Μείωση των πιθανοτήτων διασποράς από τα μέλη του προσωπικού
Τα προγράμματα υποκατάστασης βασίζονται πάνω στην ηθική ακεραιότητα των εργαζομένων τους οι οποίοι χειρίζονται τα εγκεκριμένα από το κράτος υποκατάστατα. Ακόμα και έτσι όμως πρέπει να διαμορφωθούν πρωτόκολλα τα οποία θα διασφαλίζουν τη μείωση του κινδύνου διασποράς της υποκατάστατης φαρμακευτικής ουσίας από το προσωπικό. Όλες οι ουσίες αυτές θα πρέπει να υπόκεινται σε αυστηρούς και λεπτομερείς ελέγχους και μετρήσεις. Κάθε συνταγή γιατρού και κάθε παροχή take-home πρέπει να καταγράφονται σε βιβλία συμβάντων. Η καθημερινή ποσότητα που θα χρησιμοποιηθεί από τις νοσηλευτικές υπηρεσίες πρέπει να καθορίζεται και να συνοδεύεται από τη συνταγή γιατρού και επιπλέον να καταμετρείται στην αρχή και στο τέλος κάθε εργάσιμης ημέρας. Οι μετρήσεις και οι καθημερινές συναλλαγές με τους ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται από τους επόπτες και να ελέγχονται σε τακτά χρονικά διαστήματα από αυτούς που καθορίζουν τη δοσολογία. Κάθε σημαντική απόκλιση στις μετρήσεις θα πρέπει να υπόκειται σε έρευνα. Οι υπεύθυνοι για τις συγκεκριμένες έρευνες είναι ο φαρμακοποιός της μονάδας, ο διευθυντής της μονάδας και ο επικεφαλής του ιατρικού προσωπικού. Η ασφάλεια των ηλεκτρονικών αρχείων και συστημάτων θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να αποφεύγεται κλοπή του υποκατάστατου και παραποίηση των δεδομένων που το αφορούν. Ατυχήματα που οδηγούν στην απώλεια του υποκατάστατου πρέπει να αναφέρονται αμέσως.
Συνεργασία με την τοπική κοινωνία
Κάμψη των αρνητικών αντιδράσεων της κοινότητας απέναντι στα προγράμματα
Σε έρευνά τους οι Joseph και συνάδελφοί του αναφέρουν ότι η μεγαλύτερη αντίδραση από τις τοπικές κοινωνίες έγκειται στα θέματα άσκοπης παραμονής των ασθενών γύρω από το πρόγραμμα υποκατάστασης, στην ταυτόχρονη διακίνηση ναρκωτικών και στη διασπορά του υποκατάστατου. Η εισαγωγή εναλλακτικών προτύπων φροντίδας και φαρμακευτικών ουσιών με μεγαλύτερη διάρκεια δράσης μπορεί να μειώσει τα παραπάνω φαινόμενα. Οι αντιλήψεις αυτές αφορούν λειτουργικούς ασθενείς οι οποίοι πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια για να λάβουν συνεχή ιατρική φροντίδα με λιγότερες επισκέψεις στο πρόγραμμα.
Ευεργετική για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου είναι η ύπαρξη υποδομών για δραστηριότητες των ασθενών. Επιπλέον προκειμένου να αποφευχθούν ή /και να επιλυθούν προβλήματα που σχετίζονται με την κοινότητα, απαιτείται αριθμητικά επαρκές, σταθερό και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό.
Οι αντιδράσεις της κοινότητας μπορούν να πυροδοτηθούν όταν διάφορες πληθυσμιακές ομάδες θεωρούν ότι δεν έχουν επαρκή πληροφόρηση ή δεν τους έχουν ερωτηθεί ούτε ενημερωθεί για την ύπαρξη του προγράμματος. Στις περιπτώσεις αυτές τα διοικητικά στελέχη των προγραμμάτων θα πρέπει να διεξάγουν σε τακτά χρονικά διαστήματα συναντήσεις με μέλη των τοπικών κοινωνιών για να αποδείξουν και να διασφαλίσουν ότι ακούγονται όλες οι πλευρές. Ένα ακόμα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η εμφάνιση του χώρου του προγράμματος, ο οποίος πρέπει να είναι καθαρός και να διακρίνεται για τη λειτουργικότητά του. Ο περιβάλλοντας χώρος (πχ είσοδος, πεζοδρόμια, φράχτες, κάδοι απορριμμάτων, πινακίδες) καθώς και το ωράριο του προγράμματος δε θα πρέπει να εμποδίζουν την κυκλοφορία των οχημάτων αλλά και των πεζών. Η διαθεσιμότητα μέσων μαζικής μεταφοράς είναι επίσης σημαντική, όταν είναι υπό σκέψη η δημιουργία ενός προγράμματος και η επιλογή εγκατάστασής του.
Σχέσεις με την κοινότητα και εκπαιδευτικός σχεδιασμός
Κάθε πρόγραμμα πρέπει να αναπτύξει ένα πλάνο δημιουργίας σχέσεων και εκπαίδευσης με την τοπική κοινωνία, το οποίο θα βασίζεται στο σκοπό και την αποστολή του. Προσωπικό και ασθενείς θα πρέπει να είναι μέρος μιας πολύπλευρης διαδικασίας επιμόρφωσης των τοπικών κοινωνιών που επηρεάζονται από τη λειτουργία των προγραμμάτων, περιλαμβάνοντας συγκεκριμένες ομάδες όπως την ιατρική κοινότητα, τους γείτονες, τις υπηρεσίες και τα στελέχη τους. Παρόλο που οι δραστηριότητες του προγράμματος μπορεί να διαφέρουν στο είδος και στο σκοπό, ένας σχεδιασμός ανάπτυξης σχέσεων με την κοινότητα πρέπει να αποσκοπεί στα ακόλουθα:
Συγκέντρωση πληροφοριών για την κοινότητα, τις δομές της και τα μέρη εκείνα που επηρεάζονται άμεσα από την ύπαρξη του προγράμματος.
Υπογράμμιση του σκοπού, των στόχων, των διαδικασιών και των ρόλων του προσωπικού στην προσπάθεια αυτή.
Δημιουργία και συντήρηση των επαφών με τις δομές της τοπικής κοινωνίας.
Εκπαίδευση και παροχή υπηρεσιών στην κοινότητα.
Δημιουργία καλών και αποτελεσματικών σχέσεων με τα ΜΜΕ.
Ανάπτυξη πολιτικών και διαδικασιών που να έχουν ως στόχο τη διευθέτηση των ανησυχιών της τοπικής κοινωνίας σε σχέση με τη λειτουργία του προγράμματος.
Καταγραφή των επαφών με την κοινότητα και των δραστηριοτήτων που οδηγούν στην ανάπτυξη σχέσεων.
Αξιολόγηση του Προγράμματος και του προσωπικού
Η αξιολόγηση του προγράμματος και η βελτίωση της αποτελεσματικότητας
Τα προγράμματα υποχρεούνται να αναδεικνύουν την αποτελεσματικότητα και την επάρκειά τους. Τόσο οι διοικήσεις αλλά και το προσωπικό ξεχωριστά των προγραμμάτων πρέπει να διαμορφώνουν τις διαδικασίες αξιολόγησης εκείνες που τους βοηθούν να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις αυτές. Η αξιολόγηση ενός προγράμματος συνεισφέρει στην παροχή βελτιωμένης θεραπείας επιτρέποντας στις διοικήσεις των μονάδων να βασίζουν τις αλλαγές στις υπηρεσίες που παρέχουν πάνω σε αποδείξεις της δουλειάς τους.
Τόσο τα αποτελέσματα όσο και οι διαδικασίες αξιολόγησης έχουν αξία αλλά απαντούν σε διαφορετικές ερωτήσεις και απαιτούν και διαφορετικές προσεγγίσεις. Η μελέτη των εξαγόμενων συμπερασμάτων της αξιολόγησης εστιάζει στα αποτελέσματα π.χ. την πορεία του ασθενούς. Αντίθετα, η διαδικασία αξιολόγησης εστιάζει στο πως επιτεύχθηκαν αυτά τα αποτελέσματα, δηλαδή στα συστατικά της θεραπείας.
Αξιολόγηση των αποτελεσμάτων στα προγράμματα.
Η αξιολόγηση αυτή εστιάζει στους ίδιους τους ασθενείς και την πορεία τους κατά τη διάρκεια ή μετά τη συμμετοχή τους στη θεραπεία. Η διαδικασία αυτή πρέπει να εστιάζει σε συγκεκριμένα σημεία προόδου και βελτίωσης της συμπεριφοράς του ασθενή, και περισσότερο ακόμα να αποφεύγονται όροι όπως ‘επιτυχία’ ή ‘αποτυχία’. Και οι παραμικρές βελτιώσεις μπορεί να είναι σημαντικές. Για παράδειγμα, μία αξιολόγηση μπορεί να μετρά τη χρήση ναρκωτικών (μέσω ουροληψίων ή αιμοληψιών) σε ασθενείς που έχουν εισαχθεί στη θεραπεία αρκετές φορές. Μία τέτοια μελέτη των αποτελεσμάτων μπορεί να θέσει τη βάση για την αξιολόγηση των επιδράσεων στις πρακτικές του προγράμματος, π.χ. συνταγογράφηση του κάθε ασθενούς ξεχωριστά. Οι ερευνητές μετρούν διάφορες παραμέτρους για την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων περιλαμβάνοντας τη χρήση ουσιών, την εγκληματική δράση, τα ιατρικά προβλήματα, τις ικανότητες άρθρωσης λόγου, την εργασία, τις οικογενειακές σχέσεις και την κοινωνική δράση. Τα μέτρα που επιλέγονται από ένα πρόγραμμα θα πρέπει να συμφωνούν με τους στόχους για τη συμπεριφορά του ασθενούς όπως αυτοί περιγράφονται από τους προγραμματικούς αντικειμενικούς σκοπούς του Προγράμματος. Για παράδειγμα, η αξιολόγηση μίας θεραπευτικής πρωτοβουλίας που έχει σχεδιαστεί για τη μείωση της χρήσης, την απομάκρυνση από την εγκληματική δραστηριότητα, και την ανάπτυξη επαγγελματικών δεξιοτήτων, θα πρέπει να βασιστεί σε αποτελέσματα αυτών των πεδίων. Ένα πρόγραμμα μπορεί επίσης να μετρήσει και άλλες παραμέτρους (π.χ. τη συχνή χρήση του ιατρείου της μονάδας) για να υπολογίσουν αν έχει και άλλα αποτελέσματα στην κοινωνική του συμπεριφορά. Η λίστα των κριτηρίων πιστοποίησης της SAMSHA διαθέτει τα παρακάτω θεραπευτικά αποτελέσματα ως παράδειγμα για το τι μπορεί να μετρηθεί από τα προγράμματα:
Μείωση ή εξάλειψη της χρήσης παράνομων οπιοειδών ή άλλων παράνομων ναρκωτικών και της προβληματικής χρήσης συνταγοργραφημένων φαρμάκων.
Μείωση ή εξάλειψη εγκληματικών συμπεριφορών που σχετίζονται με τη χρήση.
Περιορισμός συμπεριφορών που συμβάλλουν στην εξάπλωση μεταδιδόμενων νοσημάτων
Βελτίωση της ποιότητας ζωής, με την βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας και της κοινωνικής θέσης.
Διαδικασία αξιολόγησης
Η διαδικασία αξιολόγησης περιγράφει τι συμβαίνει σε ένα θεραπευτικό πρόγραμμα, τι είδους δηλαδή θεραπεία ακολουθείται, ποιος διεξάγει τις συνεδρίες, πόσες και πόσης διάρκειας είναι αυτές, και πού πραγματοποιούνται. Μία διαδικασία αξιολόγησης στην ουσία καταγράφει τι ακριβώς συμβαίνει κατά τη διάρκεια μιας παρέμβασης, πώς λαμβάνει χώρα ένα νέο πρόγραμμα ή μία νέα πρωτοβουλία, ποιοι συμμετέχουν σε αυτό και ποια είναι τα βήματα που ακολουθούνται, συγκεκριμένα προβλήματα και καταστάσεις που προκύπτουν, στρατηγικές που χρησιμοποιούνται για να ξεπεραστούν τα προβλήματα, και οι απαραίτητες τροποποιήσεις στον αρχικό σχεδιασμό. Η διαδικασία αξιολόγησης μπορεί επίσης να περιγράψει τι συμβαίνει στο ‘μαύρο κουτί’ του θεραπευτικού προγράμματος. Ο όρος ‘μαύρο κουτί’ αναφέρεται στην άγνωστη ποιότητα μερικών θεραπευτικών προγραμμάτων, δηλαδή το γεγονός ότι ασθενείς πάνε σε κάποιο πρόγραμμα ως αναγνωρισμένες οντότητες και βγαίνουν από αυτό με συγκεκριμένα μετρήσιμα αποτελέσματα, αλλά το τι ακριβώς συμβαίνει στη διάρκεια της θεραπείας δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο. Η διαδικασία αξιολόγησης επιτρέπει σε άλλους να αντιγράψουν μεθόδους που επιτυγχάνουν τους σκοπούς τους αξιολογώντας τους παράγοντες που βοηθούν σε τέτοια επιτεύγματα. Μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη θεωριών και πρακτικών με τις οποίες ένα πρόγραμμα μπορεί να καθοδηγήσει άλλα προγράμματα. Η ανάλυση των πρακτικών θα πρέπει να καταγράφει μια διαδικασία πλήρως. Επίσης είναι θεμιτό να καταγράφονται και οι προσπάθειες τους προγράμματος στην ανάπτυξη σχέσεων με τις τοπικές κοινωνίες, πράγμα που απαιτείται για την πιστοποίησή του.
Η διαδικασία αξιολόγησης μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο διαχείρισης για την ανάπτυξη του προγράμματος αν χρησιμοποιηθεί για να αποτυπώσει τα δυνατά και αδύνατα σημεία και να προτείνει τρόπους για τη βελτίωση της λειτουργικότητάς του. Η αξιολόγηση βοηθά τις διοικήσεις των προγραμμάτων να κατανοήσουν πώς χρησιμοποιούνται τα διατιθέμενα μέσα, συμπεριλαμβανομένων του προσωπικού και του χρόνου εργασίας και μπορούν να οδηγήσουν στη βελτίωση εντοπισμού νέων πόρων. Η διαδικασία επιπλέον είναι χρήσιμη για να ελεγχθεί αν το πρόγραμμα λειτουργεί σύμφωνα με τους εκφρασμένους στόχους. Για παράδειγμα αν ένας στόχος είναι η ευκολότερη πρόσβαση των ασθενών σε ομάδες υποστήριξης, τότε το πρόγραμμα μπορεί να μετρήσει πόσο συχνά διεξάγονται οι συναντήσεις τέτοιων ομάδων εντός του χρόνου λειτουργίας του, πόσο συχνά οι θεραπευτές παρέχουν στους ασθενείς τους λίστες με τις προγραμματισμένες συναντήσεις, ή αν πραγματικά οι ασθενείς αποδέχονται τις παρεμβάσεις όπως ήταν αρχικά σχεδιασμένες. Μία διαδικασία αξιολόγησης μπορεί να εξετάσει το βαθμό στον οποίο ο σχεδιασμός της θεραπείας και η παροχή υπηρεσιών είναι σύμφωνες με τις ανάγκες που αναδεικνύονται μέσω του ASI. Αν το πρόγραμμα διαπιστώσει ασυμφωνία τότε μπορεί να προβεί σε διορθώσεις μέσω της εκπαίδευσης και της εποπτείας. Επίσης η αξιολόγηση μπορεί να μετρήσει τη διάρκεια και την ένταση των υπηρεσιών που παρέχονται στους ασθενείς.
Ηθικές σκέψεις για τη θεραπεία της εξάρτησης με υποκατάστατα
Η θεραπεία της εξάρτησης από οπιοειδή με υποκατάστατα ανάγεται σε αμιγώς ιατρικά θεραπευτικά μοντέλα. Οι θεραπευτικές αποφάσεις που παρέχει η ΙΘΕ θα πρέπει να βασίζονται σε 4 αποδεκτές αρχές της ιατρικής ηθικής δεοντολογίας :αυτονομία, ωφελιμότητα, δικαιοσύνη και «μη βλάβη» (no malfeasance) (Beauchamp & Childress 2001).
Θεμελιώδεις ηθικές αρχές
1) Ωφελιμότητα
Σύμφωνα με τους Beauchamp and Childress (2001), η θεραπευτική αρχή της ωφελιμότητας τονίζει ότι οι παρέχοντες θεραπεία πρέπει να ενεργούν για το όφελος του ασθενούς παρέχοντας έγκαιρη φροντίδα, μέσα στα όρια μιας αποδεκτής θεραπευτικής τακτικής. Η αρχή της ωφελιμότητας ικανοποιείται όταν οι παρέχοντες θεραπεία κάνουν σωστές διαγνώσεις και προσφέρουν εμπεριστατωμένες θεραπείες, δηλ. θεραπείες που συμφωνούν με τα ερευνητικά δεδομένα και τις αποδεκτές πρακτικές φροντίδας. (Bell and Zador 2000)
2) Αυτονομία
Η αυτονομία όπως και η ωφελιμότητα πηγάζει από την ικανοποίηση των συμφερόντων του ασθενούς.
Παρόλα αυτά ενώ η ωφελιμότητα επικεντρώνεται στην εφαρμογή της γνώσης και ικανότητας ώστε να βελτιωθεί η υγεία του ασθενούς, η αυτονομία επικεντρώνεται στο σεβασμό του δικαιώματος του ασθενούς να αποφασίσει ποια θεραπεία είναι προς το συμφέρον του.
Συνήθως οι στόχοι ασθενών και θεραπευτών ταυτίζονται – αλλά, όταν διαφέρουν, οι θεράποντες, συνήθως, προτρέπουν τους ασθενείς να κάνουν τις δικές τους επιλογές αποδεχόμενοι το γεγονός ότι οι αξίες των τελευταίων μπορεί και να διαφέρουν από εκείνες των θεραπευτών. Για παράδειγμα, ένας θεραπευτής μπορεί να εστιάσει στο να επιμηκύνει τη ζωή ενός ασθενούς ενώ ο ασθενής ανησυχεί περισσότερο για την ποιότητα αυτής της ζωής.
Η εξαίρεση στην αρχή της αυτονομίας στη συνήθη θεραπευτική πρακτική περιορίζεται όταν οι αποφάσεις των ασθενών μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τον εαυτό τους ή άλλους ή σε περίπτωση που οι ασθενείς δεν μπορούν (εξαιτίας ψυχικής ή σωματικής βλάβης) να προβούν σε συνετές επιλογές. Οι θεραπευτές μπορούν να εκπαιδεύσουν ή ίσως να κάνουν προσπάθεια να πείσουν τον ασθενή, αλλά δεν μπορούν να επιλέγουν για εκείνον.
3) nonmalfeasance – Ωφελείν ή μη βλάπτειν
Η αρχή της μη βλάβης δίνει έμφαση στο ότι παρέχοντας θεραπεία δεν πρέπει να βλάπτονται ή να τραυματίζονται οι ασθενείς (Beauchamp and Childress, 2001).
4) Δικαιοσύνη
Η αρχή της δικαιοσύνης δίνει έμφαση στο ότι οι παρέχοντες ιατρική φροντίδα πρέπει να δρουν με το αίσθημα του δικαίου. Κάποιες φορές αυτή η αρχή εκφράζεται ως το καθήκον του θεραπευτή να φέρεται στους ασθενείς, σε παρόμοιες καταστάσεις, ισότιμα και να χρησιμοποιεί τους διαθέσιμους πόρους με σύνεση.
Η αρχή της δικαιοσύνης επιβάλει επίσης την ευθύνη των θεραπευτών να υποστηρίξουν πολιτικά και κοινωνικά την εξεύρεση πόρων (συμπεριλαμβανομένης επαρκούς χρηματοδότησης και καλύτερης θεραπείας μέσω έτερων ιατρικών παροχών), για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ασθενών .
ΗΘΙΚΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Σύγκρουση μεταξύ της ωφελιμότητας και της αυτονομίας
Σύγκρουση μεταξύ της ωφελιμότητας και της αυτονομίας εμφανίζεται όταν ο παρέχων θεραπεία και ο ασθενής διαφωνούν σχετικά με το τι είναι καλύτερο για τον τελευταίο και για το πώς θα προχωρήσει η θεραπεία , πχ όταν ο θεραπευτής πιστεύει πως η διακοπή της παράνομης χρήσης ουσιών είναι προς όφελος του ασθενούς, ενώ ο τελευταίος διαφωνεί ή απλώς δεν μπορεί να συμβαδίσει με αυτή την άποψη.
- Ποια είναι η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ του σεβασμού για την αυτονομία του ασθενούς και της ευθύνης του θεραπευτή για την υγεία του πρώτου;
- Πρέπει ο ίδιος ο ασθενής ή ο κλινικός θεραπευτής να αποφασίσει για το συμφέρον του;
Τα διλήμματα αυτά δεν είναι μοναδικά στην ΙΘΕ – εδώ, όμως, είναι ιδιαίτερα οξέα λόγω της θεμελιώδους ανισορροπίας των θέσεων θεραπευτή και θεραπευόμενου.
Παράγοντες που μπορεί να επηρεάζουν, μεταξύ άλλων, τη λήψη απόφασης, είναι:
· Το σύστημα διοίκησης του Προγράμματος σύμφωνα με κανόνες.
· Η πεποίθηση ότι οι ασθενείς που αρνούνται να συμμορφωθούν δεν μπορούν να αντιληφθούν το όφελός τους.
· Η αντίληψη της εξάρτησης ως μιας χρόνιας υποτροπιάζουσας νόσου (όπου, ως εκ τούτου, δεν έχουν όλοι οι ασθενείς την αυτή συμμόρφωση και ανταπόκριση σε σύντομο χρονικό διάστημα).
· Οι επιπτώσεις της παρουσίας ασθενών που δεν συμμορφώνονται στους κανόνες, στο προσωπικό, στους ασθενείς που συμμορφώνονται και στους νέους ασθενείς.
.
Η έρευνα υποδεικνύει ότι πολλοί ασθενείς είναι ενήμεροι ότι μπορεί να αποποιηθούν την αυτονομία τους όταν εισέρχονται στο πρόγραμμα.. Κατά τη γνώμη του Bell (2000), «οι ασθενείς χρειάζονται προστασία γιατί πολλοί διστάζουν να παραπονεθούν έχοντας μια αίσθηση αδυναμίας και μη θέλοντας να διακινδυνέψουν την θεραπεία τους». Οι θεραπευτές θα πρέπει να μην είναι μονομερώς στραμμένοι προς την αρχή της ωφελιμότητας αλλά να προσπαθούν να πετυχαίνουν, όσο είναι εφικτό, την ισορροπία ανάμεσα σ’ αυτήν και στην αυτονομία.
Ακούσια αποπομπή
Μια απόφαση του προγράμματος για αποπομπή ενός ασθενούς παρά την επιθυμία του θέτει υπό αμφισβήτηση και τις τέσσερις ηθικές αρχές. Η ακούσια αποπομπή εμφανίζεται να αθετεί τα καθήκοντα των επαγγελματιών να βελτιώσουν την υγεία των ασθενών, να μην προκαλέσουν βλάβη και να σεβαστούν τις επιθυμίες των ασθενών, όπως επίσης και να αποφύγουν τη βλάβη προς την κοινότητα με το να επανεισάγουν σ’ αυτή ένα άτομο δυνητικά επικίνδυνο. Όμως, η μη- αποπομπή με τη σειρά της:
1. Ρισκάρει να παραβιάσει την αρχή της ωφελιμότητας, γιατί δεν παρέχεται η φροντίδα που θα προήγαγε την υγεία του ασθενή.
2. Παραβιάζει την αρχή της ωφελιμότητας για τους υπολοίπους ασθενείς αγνοώντας την επίδραση που έχουν οι ασθενείς που δε συμμορφώνονται στο θεραπευτικό περίγυρο.
3. Παραβιάζει την αρχή της δικαιοσύνης με την ουσιαστική άρνηση θεραπείας στους ασθενείς που περιμένουν την εισαγωγή τους, όταν υπάρχει λίστα αναμονής για την εισαγωγή στο πρόγραμμα.
«Ασύμβατη» συμπεριφορά.
Όταν ένας ασθενής διαπράττει μια πράξη βίας ή απειλεί με βία έναν άλλον ασθενή ή το προσωπικό (μέσα ή έξω από τα όρια του ΠΥ), έρχεται στη θεραπεία οπλισμένος, κάνει δοσοληψία ουσιών μέσα ή κοντά στο ΠΥ ή καταχράται τη δόση του υποκατάστατου ώστε να το διαθέσει σε τρίτους, τότε συνιστά απειλή για την ασφάλεια του προγράμματος, του προσωπικού και των ασθενών του. Η ακούσια αποπομπή ενός τέτοιου ασθενή, αν και δεν είναι προς το συμφέρον του, λαμβάνει υπόψη την ηθική ευθύνη του ΠΥ προς τους υπόλοιπους ασθενείς (τους τωρινούς και τους μελλοντικούς), το προσωπικό του, και την κοινωνία.
Δεν είναι πάντα εύκολο να καθοριστεί τι αποτελεί απειλητική συμπεριφορά (ιδιαίτερα σε ανθρώπους με σημαντικά ελλείμματα στις διαπροσωπικές δεξιότητες ή/και ψυχιατρικές διαταραχές) – όμως η ευθύνη του προγράμματος να παρέχει θεραπεία και να προστατεύει την κοινότητα μέσα στην οποία λειτουργεί επιβάλλει την ύπαρξη και ενίσχυση αυτού του κανόνα.
Προνόμια take-home
.Τα προνόμια του take-home μπορεί να ωφελήσουν έναν ασθενή μειώνοντας την έκθεσή του στους λιγότερο σταθερούς ασθενείς του προγράμματος και βοηθώντας τον να διάγει μια φυσιολογική ζωή, παρέχοντάς του ένα κίνητρο για επιπλέον βελτίωση και εκφράζοντας την εμπιστοσύνη του προγράμματος στο πρόσωπό του. Ωστόσο, τα αυξημένα προνόμια take-home μπορεί να ενέχουν κίνδυνο τόσο για τον ασθενή (υπερδοσολογία και παράνομη χρήση), αλλά και για τους ανθρώπους της κοινότητας (διακίνηση ουσιών ή τυχαία λήψη από άλλους π.χ. παιδιά).
Επομένως, είναι σημαντικό να εξετάζεται προσεκτικά η συμπεριφορά ενός ασθενή – όχι μόνο ο χρόνος αποχής- πριν επιτραπεί το take-home.
Τελικά, οι κρίσιμες αποφάσεις δεν είναι πάντα ξεκάθαρο εάν είναι απολύτως σωστές ή όχι. Θα πρέπει οι θεραπευτές να έχουν κατά νου τις ηθικές αρχές, να συζητούν διεξοδικά με τους συναδέλφους τους αλλά και με τους ασθενείς, να εξετάζουν προσεκτικά όλα τα στοιχεία που έχουν και να επανεκτιμούν τακτικά τη στρατηγική τους – ώστε να λαμβάνουν τις καλύτερες δυνατές αποφάσεις.
Ουσιαστικότατη είναι , προφανώς, και η λειτουργία της θεραπευτικής ομάδας, η οποία παίζει εκπαιδευτικό, εποπτικό και υποστηρικτικό ρόλο για τα μέλη της, αποτελεί χώρο ανταλλαγής απόψεων και ουσιαστικής συζήτησης, απαρτιώνει τις επιμέρους αποφάσεις σε μια συνολική στρατηγική και επαναξιολογεί τακτικά τόσο την πορεία του ΠΥ συνολικά όσο και των ασθενών του .
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ
Προγράμματος Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ
Όνομα Θεραπευόμενου: _____________________________________________
Εγώ, ο/η ____________________________________ συμφωνώ να εισαχθώ σε ένα πρόγραμμα θεραπείας συντήρησης με μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη που προσφέρεται από (ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ) . Αυτή η θεραπεία έχει ειδικά σχεδιαστεί να με βοηθήσει να αντιμετωπίσω τα προβλήματα μου σχετικά με την εξάρτηση από οπιοειδή και θα βοηθήσει να αντιμετωπίσω τις ψυχολογικές και κοινωνικές δυσκολίες που συχνά συνδέονται με τα προβλήματα της εξάρτησης. Ο κύριος σκοπός αυτού του προγράμματος είναι να με βοηθήσει να κάνω θετικές αλλαγές στη ζωή μου που συνδέονται με τη χρήση οπιοειδών και άλλων ουσιών.
Ζητώ βοήθεια για τη μείωση και διακοπή της βλαβερής χρήσης παράνομων ουσιών και ουσιών όπως το αλκοόλ και συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Ενδιαφέρομαι να λάβω βοήθεια για να ξεπεράσω τα προβλήματα μου με τη χρήση ουσιών και κάθε σχετιζόμενης ψυχοκοινωνικής δυσκολίας.
Κατανοώ ότι (ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ) προσφέρει μια ποικιλία υπηρεσιών παράλληλα με τη θεραπεία συντήρησης με μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη, οι οποίες μπορούν να με βοηθήσουν να επιτύχω τους στόχους μου. Θα μου παραχθεί ιατρική φροντίδα σχετική με τη θεραπεία μου με μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη. Επιπρόσθετα, ενθαρρύνεται η συμμετοχή σε μια ποικιλία συμβουλευτικών υπηρεσιών, διαθέσιμων σε εθελοντική βάση. Οι εναλλακτικές της συμβουλευτικής περιλαμβάνουν ομάδες στήριξης, ομάδες πρόληψης της υποτροπής, ατομική συμβουλευτική, στήριξη στη κρίση και βοήθεια στην κάλυψη κάθε συγκεκριμένης υλικής ανάγκης που έχω, όπως οικονομικής, στεγαστικής, αλλά και παραπομπής σε άλλες κοινωνικές υπηρεσίες.
Κατανοώ ότι αυτή η θεραπεία είναι πιθανό να με βοηθήσει αλλά δεν μπορεί να εγγυηθεί κανείς ότι αυτή η θεραπεία θα βοηθήσει στη δική μου περίπτωση. Αν η θεραπεία δεν αποδειχθεί αποτελεσματική θα συζητηθεί άλλη κλινική φροντίδα μαζί μου.
Κατανοώ ότι, ως συμμετέχων σε αυτό το θεραπευτικό πρόγραμμα, συμφωνώ στα ακόλουθα:
Δε θα χρησιμοποιώ άλλες ψυχοδραστικές ουσίες (όπως αυτές ορίζονται από το άρθρο 4 του Νόμου 1729/87, συμπεριλαμβανομένων των βενζοδιαζεπινών και του αλκοόλ) πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή, που θα μου χορηγεί αποκλειστικά το θεραπευτικό πρόγραμμα. Όσο χορηγούμαι μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη, η λήψη άλλων ναρκωτικών ουσιών και/ ή άλλων ουσιών, ιδιαίτερα αλκοόλ και βενζοδιαζεπινών, μπορεί να είναι επικίνδυνη, ειδικά αν λαμβάνονται σε υπερβολή. Μπορεί να αλληλεπιδράσουν με μεθαδόνη και να προκαλέσουν υπερδοσολογία (overdose), κώμα, ή ακόμα και θάνατο.
Θα ενημερώνω το προσωπικό του προγράμματος για κάθε συνταγογραφούμενη ή μη αγωγή που λαμβάνω. Η θεραπευτική ομάδα θα με συμβουλέψει για κάθε ουσία που λαμβάνω και δεν είναι σύμφωνη με το θεραπευτικό μου πλάνο.
Η χορήγηση της φαρμακευτικής αγωγής θα γίνεται καθημερινά υπό την εποπτεία του προσωπικού και σύμφωνα με την προβλεπόμενη διαδικασία. Ακόμα και αν έχω το προνόμιο της δοσολογίας για το σπίτι (take-home), θα μου ζητείται τακτικά να χορηγούμαι τη δόση του υποκατάστατου υπό την επιτήρηση του νοσηλευτικού προσωπικού.
Είμαι ενήμερος/η ότι η θεραπευτική ομάδα θα ελέγχει για να διασφαλίσει ότι λαμβάνω τη μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη μου και ότι παρέχω το δικό μου δείγμα ούρων. Θα παρέχω δείγμα ούρων για τοξικολογικό έλεγχο, όποτε μου ζητείται, υπό την εποπτεία του προσωπικού και σύμφωνα με την προβλεπόμενη διαδικασία. Αν δεν μπορώ να δώσω ούρα την ημέρα που μου ζητείται, θα πρέπει να δώσω πριν τη χορήγησή μου την επόμενη μέρα.
Οι θεραπευτικές δραστηριότητες (ομαδική θεραπεία, ατομικές και οικογενειακές συναντήσεις) αποτελούν το ουσιαστικότερο μέρος του προγράμματος και η συμμετοχή σε αυτές κρίνεται εξαιρετικά σημαντική για την έκβαση της προσπάθειάς μου. Αναμένεται από εμένα να έχω περιοδικές συναντήσεις με το θεραπευτή μου για να ανανεώνω την αγωγή της μεθαδόνης/ βουπρενορφίνης και να αναθεωρώ την πρόοδό μου στη θεραπεία.
Θα συμμετέχω στην ανάπτυξη ενός Θεραπευτικού Πλάνου το οποίο γίνεται σε συνεργασία με τη διεπιστημονική ομάδα. Το Θεραπευτικό Πλάνο θα έχει βραχυπρόθεσμους, μέσους και μακροπρόθεσμους στόχους για τη θεραπεία. Αυτό θα περιλαμβάνει την πρόοδό μου σε θέματα υγείας, σε ζητήματα τρόπου ζωής, εκπαιδευτικούς και επαγγελματικούς στόχους, και την ανάμιξη της οικογένειας (όπου αυτό είναι κατάλληλο).
Κατανοώ ότι μπορώ να ζητήσω να μειωθεί η δόση της μεθαδόνης/ βουπρενορφίνης, ή να αυξηθεί οποιαδήποτε στιγμή, συζητώντας το με γιατρό του Προγράμματος.
Θα σέβομαι και θα τηρώ το ωράριο λειτουργίας του προγράμματος. Συμφωνώ να λαμβάνω την αγωγή μου τις ώρες χορήγησης και να ακολουθώ τις οδηγίες του νοσηλευτικού προσωπικού. Οι ώρες χορήγησης είναι ξεκάθαρα αναρτημένες στο χώρο του Προγράμματος.
Είμαι ενήμερος/-η ότι θα λάβω έναν περιορισμένο αριθμό δοσολογίας υποκαταστάτου για το σπίτι (take-home) από τη στιγμή που θα επιδείξω επαρκώς ότι δε συνεχίζω πλέον να κάνω χρήση παράνομων και/ή άλλων μη συνταγογραφούμενων ουσιών και έχω κάνει προφανείς θετικές και σταθερές αλλαγές στον τρόπο ζωής μου. Το take-home δεν είναι ένα δικαίωμα για όλους τους ασθενείς σε θεραπεία με υποκατάσταση, αλλά παρέχεται με τη διακριτική ευχέρεια της θεραπευτικής ομάδας στη βάση της αναγκαιότητας, της καταλληλότητας και σταθερότητας. Το take-home μπορεί να ληφθεί για συγκεκριμένους λόγους, όπως δουλειά. Το προνόμιο του take-home δεν θα παρέχεται αν δεν παρουσιαστώ σε κλινικά ή ιατρικά ραντεβού, αν δεν παρέχω δείγματα ούρων για τοξικολογικό έλεγχο όταν μου ζητηθεί, ή αν κάνω κατάχρηση ή διακίνηση του take-home σε τρίτους. Καταλαβαίνω ότι η μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη μπορεί να είναι θανατηφόρα σε άλλους και θα κρατώ κάθε ποσότητα μεθαδόνης/ βουπρενορφίνης που είναι στην κατοχή μου με ασφάλεια.
Κατανοώ ότι αν δε χρησιμοποιήσω τη δοσολογία για το σπίτι (take-home) κατάλληλα, θα ανασταλεί η επακόλουθη χορήγησή της.
Κατανοώ ότι οι χαμένες δόσεις θα καταγράφονται στο φάκελό μου και θα έχουν ως αποτέλεσμα δράσεις που θα διασφαλίζουν την ασφάλειά μου. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν μια μείωση ή αναστολή του take-home μέχρι να επανεκτιμηθώ ξανά.
Η συμμετοχή μου σε αξιόποινες πράξεις, ακόμη και εκτός Προγράμματος αποτελεί λόγο αποβολής μου από αυτό.
Το Πρόγραμμα είναι υποχρεωμένο να διατηρήσει ένα περιβάλλον που είναι ασφαλές για τους ασθενείς, τους επισκέπτες και το προσωπικό, και να διατηρήσει μια θετική, με σεβασμό συμπεριφορά ανάμεσα στους ανθρώπους. Κατανοώ ότι η χρήση ή η απειλή βίας- φυσικής ή λεκτικής- , η σεξουαλική παρενόχληση, η καταστροφή της περιουσίας του Προγράμματος- εκτός των ενδεχόμενων ποινικών κυρώσεων- θα οδηγήσει σε αυτόματη απομάκρυνσή μου από το Πρόγραμμα.
Κατανοώ ότι αν έχω κάποιο θέμα μπορώ να προσεγγίσω το προσωπικό άμεσα και αν δεν ικανοποιηθώ με την ανταπόκριση, υπάρχει μια διαδικασία επίλυσης των προβλημάτων που μπορώ να ακολουθήσω.
Η ιδιωτικότητά μου θα γίνει σεβαστή. Το απόρρητο των ιατρικών μου αρχείων θα προστατευθεί με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει και σε άλλες υπηρεσίες υγείας. Καμία πληροφορία από τον ιατρικό μου φάκελο δε θα δοθεί χωρίς τη γραπτή μου συναίνεση ή όπως απαιτείται από το νόμο. Κατανοώ ότι μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, θα ζητηθεί από τη θεραπευτική ομάδα να δώσει πληροφορίες σύμφωνα με το νόμο χωρίς τη συναίνεσή μου. Αυτό αφορά περιπτώσεις όπου η θεραπευτική ομάδα αντιλαμβάνεται ότι η συμπεριφορά μου θέτει σε κίνδυνο τον εαυτό μου ή άλλους ανθρώπους (όπως όταν υπάρχει παραμέληση παιδιού ή υποψία κακοποίησης).
Εξαιτίας του ότι η συμμετοχή μου στο πρόγραμμα θα με φέρει σε επαφή με άλλους χρήστες οπιοειδών, περιμένω ότι οι άλλοι ασθενείς τους Προγράμματος θα σεβαστούν τα δικαιώματά μου, το απόρρητο και τους θεραπευτικούς στόχους, και θα σεβαστώ αυτά τα δικαιώματα, το απόρρητο και τους θεραπευτικούς στόχους των άλλων ασθενών.
Δε θα συμβάλλω στο συνωστισμό γύρω από το Πρόγραμμα και τα σημεία χορήγησης. Δεν θα παραμένω στη γύρω περιοχή περισσότερο από όσο χρειάζεται.
Κατανοώ ότι η δοσολογία της χορήγησης μπορεί να μειωθεί και μετά να διακοπεί αν αποφασιστεί ότι δεν ωφελούμαι από τη θεραπεία συντήρησης. Η ακούσια αποτοξίνωση μπορεί να είναι πιο άμεση από ό, τι ενδείκνυται ιατρικά για την ασφάλειά μου και την ασφάλεια των άλλων.
Οι ασθενείς που δε συμμορφώνονται με τις προϋποθέσεις στα προγράμματα μεθαδόνης/ βουπρενορφίνης θα αποτελούν θέμα συζήτησης στις θεραπευτικές ομάδες.
Οι ακόλουθες δράσεις θα λαμβάνονται διαδοχικά όταν ο ασθενής δε συμμορφώνεται με τις προϋποθέσεις του Προγράμματος:
1. Θα δοθεί μια επίσημη προειδοποίηση
2. Θα συμβεί μια αλλαγή στις τρέχουσες συνθήκες του ασθενή στο Πρόγραμμα η οποία θα περιλαμβάνει αφαίρεση της δοσολογίας για το σπίτι (take-home) και την απαίτηση να παρακολουθεί συχνότερα ραντεβού.
3. Απομάκρυνση από το Πρόγραμμα
Συγκεκριμένες πράξεις, δηλαδή βία ή απειλή βίας προς το προσωπικό ή άλλους ασθενείς, παρενόχληση προς το προσωπικό ή άλλους ασθενείς, υλικά φθορά ή κλοπή από το Πρόγραμμα, η διακίνηση ουσιών μέσα ή κοντά στο χώρο του Προγράμματος και η διακίνηση της μεθαδόνης/ βουπρενορφίνης, μπορεί να αποτελέσει βάσιμο λόγο απομάκρυνσης από τη θεραπεία.
Η υπογραφή μου παρακάτω δείχνει ότι έχω συζητήσει αυτή τη θεραπευτική συμφωνία με έναν θεραπευτή και κατανοώ και συμφωνώ με όλα τα παραπάνω. Αν αποτύχω να ανταποκριθώ σε αυτές τις υποχρεώσεις ως συμμετέχων σε αυτό το πρόγραμμα, κατανοώ ότι αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα μια επαναξιολόγηση του θεραπευτικού πλάνου και έναν προβληματισμό σχετικά με τη συνέχιση της ανάμιξής μου στο πρόγραμμα.
Αθήνα .............................. Ο/Η Θεραπευόμενος/-η
Υπογραφή: ..................................
Για τον ΟΚΑΝΑ Θεραπευτής/ Ιατρός
Υπογραφή: ...................................
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΣΘΕΝΩΝ
· Να λαμβάνουν φροντίδα για την υγεία τους με υπόληψη και σεβασμό, χωρίς προκαταλήψεις ή διακρίσεις, επομένως με την αναγνώριση της προσωπικής αξιοπρέπειας όλες τις στιγμές.
· Τη διαβεβαίωση του απορρήτου στη συνέντευξη και την εξέταση, και ότι οποιαδήποτε περαιτέρω συζήτηση στη θεραπευτική ομάδα διεξάγεται με διακριτικότητα και εμπιστευτικότητα.
· Να λαμβάνουν συμβουλές από τον θεραπευτή με ξεκάθαρους, ακριβείς όρους τους οποίους καταλαβαίνουν, και όλες τις πλήρεις και τρέχουσες πληροφορίες σχετικά με την κατάστασή τους (περιλαμβανομένων αυτών για τη θεραπεία, πρόγνωση, κινδύνους, παρενέργειες πριν και μετά και κάθε εναλλακτική θεραπεία ή διαδικασίες).
· Να αναμένουν να λαμβάνουν ακριβείς πληροφορίες έτσι ώστε να είναι ικανοί να δώσουν έγγραφη συναίνεση για τη θεραπεία και τις διαδικασίες. Έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν υπηρεσίες από φοιτητές και την ανάμιξη σε οποιαδήποτε έρευνα.
· Να γνωρίζουν την ταυτότητα και την επαγγελματική κατάσταση καθώς και τα προσόντα αυτών που παρέχουν φροντίδα και να γνωρίζουν ποιο άτομο είναι κυρίως υπεύθυνο για τη φροντίδα τους.
· Να αναμένουν τη λογική ασφάλεια και στο περιβάλλον και στις πρακτικές, και να μπορούν να ακολουθούν τις ανάλογες διαδικασίες αν γίνει αντιληπτό ότι έχει προκληθεί βλάβη ως αποτέλεσμα της αδιαφορίας της υπηρεσίας.
· Να παραπονεθούν και να ενημερωθούν για τη διαδικασία των παραπόνων.
Είναι ευθύνη της θεραπευτικής ομάδας απέναντι στον ασθενή:
Να εξασφαλίζουν γραπτή συναίνεση στη θεραπεία με μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη από τον ασθενή, πριν ο ασθενής αρχίσει τη θεραπεία.
Να αναπτύξουν και να συντάξουν εγγράφως ένα θεραπευτικό πλάνο σε συνεργασία με τον ασθενή μετά την αρχική αξιολόγηση.
Να αναπτύξουν ένα πιο λεπτομερές θεραπευτικό πλάνο σε συνεργασία με τον ασθενή μετά από τέσσερις βδομάδες στη θεραπεία, και να αναθεωρούν αυτό το πλάνο κάθε τρεις μήνες το λιγότερο.
Να παρέχουν ικανή επαρκή φροντίδα.
Να συμπεριφέρονται στους ασθενείς με σεβασμό στην αξιοπρέπεια και ευγένεια.
Να παρέχουν υπηρεσίες που είναι απαλλαγμένες από σωματική ή ψυχολογική κακοποίηση, εξαναγκασμό, παρενόχληση και διάκριση.
Να παρέχουν υπηρεσίες που λαμβάνουν υπόψη τις πολιτισμικές, θρησκευτικές, κοινωνικές και εθνικές ανάγκες, αξίες και πεποιθήσεις των πελατών.
Να παρέχουν δοσολογία για το σπίτι (take-home) μόνο μετά από προσεκτική εκτίμηση της σταθερότητας και της αξιοπιστίας του πελάτη.
Να παρέχουν εκπαίδευση για τον κίνδυνο υπερδοσολογίας, ιδιαίτερα τον κίνδυνο του συνδυασμού άλλων φαρμάκων (περιλαμβανομένου και του αλκοόλ) με τη μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη και τις στρατηγικές να αποφύγουν και να διαχειριστούν την υπερδοσολογία.
Να παρέχουν πληροφορίες και στρατηγικές για να προάγουν την ικανότητα του ασθενή να αποσυρθεί από τη μεθαδόνη/ βουπρενορφίνη.
Να στηρίξουν το δικαίωμα του ασθενή να κάνει ένα παράπονο και να επιλυθούν οι συγκρούσεις:
- Παρέχοντας σε όλους τους ασθενείς πληροφορίες για τις διαδικασίες παραπόνων σχετικά με το χειρισμό της επίλυσης συγκρούσεων
- Να είναι εξοικειωμένοι με τις διαδικασίες παραπόνων και το χειρισμό της καλύτερης πρακτικής διαχείρισής τους.
Ένας έμπειρος κλινικός πρέπει να επανεξετάζει την πρόοδο στη θεραπεία όλων των ασθενών τουλάχιστον τέσσερις φορές το χρόνο.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ- ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
OKANA
ΚΩΔΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗ:…………………..
ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ:……………..
ΜΟΝΑΔΑ:………………………………..
ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ:…………………...............
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:……………………….
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΘΕΝΗ
ΕΠΩΝΥΜΟ:…………………………………………. ΟΝΟΜΑ……………………………………..
ΟΝΟΜΑ ΠΑΤΕΡΑ:………………………………….. ΟΝΟΜΑ ΜΗΤΕΡΑΣ……………………….
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ:………………………. ΤΟΠΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ………………………
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ
ΟΔΟΣ – ΑΡΙΘΜΟΣ:…………………………………ΠΟΛΗ………………………………………..
ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΣΤΑΘΕΡΟ:…………………………… ΚΙΝΗΤΟ…………………………………….
ΟΙΚΟΓ. ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ:…………………................... ΤΕΚΝΑ:………………………………………
ΜΟΡΦΩΣΗ:………………………………………….. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ................................................
ΣΤΡΑΤ. ΘΗΤΕΙΑ:……………………………………
· ΠΑΡΟΥΣΑ ΝΟΣΟΣ
(Έναρξη, εκλυτικοί παράγοντες, συμπτώματα, παρούσα ψυχική κατάσταση).
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
· ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ
(Χρόνος έναρξης, προοδευτική ή αιφνίδια, εκλυτικοί παράγοντες, χρόνια ή παροδική, αριθμός επεισοδίων, συμπτωματολογία).
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
· ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΩΜΑΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
· ΑΤΟΜΙΚΟ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ - ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
(πατρική οικογένεια, , αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μελών, ψυχοκινητική εξέλιξη, εκπαίδευση, στρατιωτική θητεία, εργασία, σχέσεις, παρούσα οικογενειακή κατάσταση, δραστηριότητες, προσωπικότητα, παραβατική συμπεριφορά, περιστατικά βίας, φυλάκιση, νομικές εκκρεμότητες).
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
· ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
· ΕΝΕΡΓΟΣ ΨΥΧΟΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΝΑΙ ΟΧΙ
ΔΙΑΓΝΩΣΗ
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
(φαρμακευτική αγωγή, άλλες θεραπείες, παρακολούθηση)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΗΣΗΣ ΟΥΣΙΩΝ
ΟΠΙΟΕΙΔΗ
ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ - ΤΡΟΠΟΣ
ΠΟΡΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ (δοσολογία, off, τρόποι)
ΠΡΟΣΦΑΤΗ –ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΧΡΗΣΗ (ημερήσια δόση, συχνότητα, τρόποι)
IV
ΚΟΙΝΗ IV
ΧΡΗΣΗ
ΗΡΩΙΝΗ
ΜΕΘΑΔΟΝΗ
ΒΟΥΠΡΕΝΟΡΦΙΝΗ
ΦΑΡΜΑΚΑ (Lonalgal-Romidon-Durogesic κ.α)
ΑΛΛΑ
ΗΛΙΚΙΑ ΕΝΑΡΞΗΣ - ΤΡΟΠΟΣ
ΠΟΡΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ (δοσολογία, off, τρόποι)
ΠΡΟΣΦΑΤΗ –ΤΡΕΧΟΥΣΑ ΧΡΗΣΗ (ημερήσια δόση, συχνότητα, τρόποι)
IV
ΚΟΙΝΗ IV ΧΡΗΣΗ
ΚΟΚΑΪΝΗ - ΠΑΡΑΓΩΓΑ
ΒΝΖ
ΑΛΚΟΟΛ
ΚΑΝΝΑΒΗ
ΑΜΦΕΤΑΜΙΝΟΕΙΔΗ
(LSD – E κ.α)
ΦΑΡΜΑΚΑ (artan-akineton-minitran κ.α)
ΑΛΛΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
ΔΙΑΡΚΕΙΑ
ΕΚΒΑΣΗ
ΣΧΟΛΙΑ
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΗΣΗΣ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
ΠΟΡΕΙΑ ΑΣΘΕΝΗ – ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ
(σταθεροποίηση, δοσολογία υποκατάστατου, υποτροπές, αποφάσεις θεραπευτικής ομάδας κ.α)
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ:……………………………………………………………………..
ΕΙΔΟΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΟΥ:………………………………………………………………………..
ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ – ΣΧΗΜΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗΣ:…………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ IV
ΣΥΝΤΟΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ……………………………………………………………………………………
ΚΩΔΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ε.Χ.Η.………………………………………………………………………….
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ KEY WORKER…………………………………………………………………
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΙΣΟΔΟΥ………………………………………………………………………………
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ……………………………………….ΤΗΛ……………………………………………….
ΤΗΛ. ΣΥΓΓΕΝΟΥΣ………………………………………………………………………………………
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΓΕΝΝΗΣΗΣ…………………………….ΗΛΙΚΙΑ…………………………………….
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ………………………….................................
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………..
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΘΗΤΕΙΑ………………………………………………………………………………..
ΜΟΡΦΩΣΗ……………………………………………………………………………………………….
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ…………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ – ΠΡΟΝΟΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ – ΑΣΦΑΛΙΣΗ…………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………….
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ…………………………..ΤΕΚΝΑ………………..............................
ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ………………………..………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ – ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ……………………………...............................
……………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………….
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΗΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛ…………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΗΣΗΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ……………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΝΟΜΙΚΗ – ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΧΡΗΣΗΣ ΟΥΣΙΩΝ…………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ…………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΨΥΧΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………..
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑV
ΚΛΙΜΑΚΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΤΟΥ BECK-ΙΙ ( Beck Depression Inventory /BDI-ΙΙ )
H κλίμακα κατάθλιψης του Beck (Beck, 1996) αποτελείται από 21 δομημένες ερωτήσεις που παρουσιάζονται με τη μορφή πολλαπλών επιλογών. Στόχος του BDI-ΙΙ είναι να προσδιορίσει την ύπαρξη και το βαθμό κατάθλιψης σε εφήβους και ενήλικες.
Κάθε μια από τις 21 ερωτήσεις έχει σχεδιαστεί ώστε να προσεγγίσει ένα συγκεκριμένο σύμπτωμα ή συμπεριφορά που τείνει να εμφανίζεται σε καταθλιπτικούς ασθενείς, σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια του DSM-IV.
Συγκεκριμένα, οι κλίμακες που μετρούνται είναι: λύπη, απελπισία, παρελθοντικές αποτυχίες, ανηδονία, ενοχή, αυτοτιμωρία, απέχθεια για τον εαυτό, αυτοκατηγορία, σκέψεις αυτοκτονίας, κλάμα, ψυχική διέγερση, χάσιμο ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, έλλειψη αποφασιστικότητας, αίσθημα αναξιότητας, έλλειψη ενέργειας, αϋπνία, οξυθυμία, ελαττωμένη όρεξη, μειωμένη συγκέντρωση, κόπωση, ανυπαρξία σεξουαλικής διάθεσης.
Κάθε ερώτηση περιλαμβάνει μία σειρά από τέσσερις απαντήσεις προσωπικής εκτίμησης, οι οποίες αντανακλούν το επίπεδο έντασης του συμπτώματος και οι οποίες βαθμολογούνται με τις τιμές 0 (ελάχιστη ένταση), 1, 2 και 3 (μέγιστη ένταση).
Προσθέτοντας τις τιμές και των 21 ερωτήσεων λαμβάνεται το συνολικό σκορ του ατόμου, το οποίο αντιστοιχεί σε διαφορετικά επίπεδα κατάθλιψης.
Συγκεκριμένα, σκορ με τιμές 0-9 αντιστοιχούν με μηδαμινό έως ελάχιστο βαθμό κατάθλιψης, τιμές 10-19 με ελαφριάς μορφής κατάθλιψη, 20-28 με μέτριας μορφής κατάθλιψη και τέλος τιμές 29-63 υποδεικνύουν βαριά μορφή κατάθλιψης.
Κοσμίδου, Μ. & Ρούσση, Π. (2002). Κλίμακα Κατάθλιψης του A.T. Beck-II (Beck Depression Inventory- II [BDI-II]). Στο: Α. Σταλίκας, Σ. Τριλίβα, & Π. Ρούσση (Επ.). Τα ψυχομετρικά εργαλεία στην Ελλάδα. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Το ερωτηματολόγιο του Beck (B.D.I.). ερωτηματολόγιο τύπου Α, ανδρική µορφή.
Α. Συναίσθηµα
0. δεν αισθάνοµαι λυπηµένος
1. αισθάνοµαι λυπηµένος ή µελαγχολικός
2. είµαι λυπηµένος ή µελαγχολικός συνεχώς και δεν µπορώ να απαλλαγώ από αυτό
3. είµαι τόσο µελαγχολικός ή δυστυχισμένος ώστε αυτο µου προξενεί πόνο
4. είµαι τόσο µελαγχολικός ή δυστυχισμένος ώστε δεν µπορώ να το αντέξω
Β. Απαισιοδοξία
0 ∆εν είµαι ιδιαίτερα απαισιόδοξος ή αποθαρρυμένος για το µέλλον
1 Αισθάνοµαι χωρίς θάρρος για το µέλλον
2 Μου φαίνεται ότι δεν έχω τίποτα καλό να περιµένω από το µέλλον
3 Μου φαίνεται ότι δεν θα ξεπεράσω τις δυσκολίες µου
4 Μου φαίνεται ότι το µέλλον είναι χωρίς ελπίδα και ότι τα πράγµατα δεν µπορεί να
φτιάξουν
Γ. Αίσθηµα αποτυχίας
0. ∆εν αισθάνοµαι αποτυχηµένος
1. Μου φαίνεται ότι είµαι αποτυχημένος περισσότερο από τους άλλους ανθρώπους
2. Αισθάνοµαι ότι έχω πετύχει στη ζωή µου πολύ λίγα πράγµατα άξια λόγου
3. Καθώς σκέπτοµαι τη ζωή µου µέχρι τώρα το µόνο που βλέπω είναι πολλές αποτυχίες
4. Αισθάνοµαι ότι είµαι τελείως αποτυχηµένος σαν άτοµο (σύζυγος – πατέρας)
∆. Απώλεια ικανοποίησης
0. ∆εν αισθάνοµαι ιδιαίτερα δυσαρεστηµένος
1. Αισθάνοµαι βαριεστημένος σχεδόν όλη την ώρα
2. ∆εν απολαµβάνω τα πράγµατα όπως πρώτα
3. ∆εν µε ευχαριστεί πια τίποτα
4. Αισθάνοµαι δυσαρεστημένος µε το κάθε τι
Ε. Αίσθηµα ενοχής
0. ∆εν αισθάνοµαι ιδιαίτερα ένοχο τον εαυτό µου
1. Πολλές φορές αισθάνοµαι κακός ή χωρίς αξία
2. Αισθάνοµαι πολύ ένοχος
3. Τον τελευταίο καιρό αισθάνοµαι κακός ή χωρίς αξία σχεδόν όλη την ώρα
4. Αισθάνοµαι ότι είµαι πολύ κακός ή ανάξιος
Ζ. Αίσθηµα τιµωρίας
0. ∆εν αισθάνοµαι ότι τιµωρούµαι
1. Αισθάνοµαι ότι κάτι κακό µπορεί να µου συµβεί
2. Αισθάνοµαι ότι τιµωρούµαι ή ότι θα τιµωρηθώ
3. Αισθάνοµαι ότι µου αξίζει να τιµωρηθώ
4. Θέλω να τιµωρηθώ
Η. Μίσος για τον εαυτό
0. ∆εν αισθάνοµαι απογοητευµένος από τον εαυτό µου
1. Αισθάνοµαι απογοητευµένος από τον εαυτό µου
2. ∆εν µου αρέσει ο εαυτός µου
3. Σιχαίνοµαι τον εαυτό µου
4. Μισώ τον εαυτό µου
Θ. Αυτοµοµφή
0. ∆εν αισθάνοµαι ότι είµαι χειρότερος από τους u940 άλλους
1. Είµαι αυστηρός µε τον εαυτό µου για τις αδυναµίες µου
2. Κατηγορώ τον εαυτό µου για τα λάθη µου
3. Κατηγορώ τον εαυτό µου για κάθε κακό που µου συµβαίνει
Ι. Ευχές αυτοτιµωρίας
0. ∆εν µου έρχονται σκέψεις να κάνω κακό στον εαυτό µου
1. Μου έρχονται σκέψεις να κάνω κακό στον εαυτό µου αλλά ποτέ δεν θα έκανα κάτι
τέτοιο
2. Μου φαίνεται ότι θα ήταν καλύτερα να πέθαινα
3. Μου φαίνεται ότι η οικογένεια µου θα ήταν καλύτερα αν πέθαινα
4. Έχω συγκεκριμένα σχέδια αυτοκτονίας
5. Θα αυτοκτονούσα αν µπορούσα
Κ. Κλάµα
0. ∆εν κλαίω περισσότερο από το συνηθισµένο
1. Κλαίω τώρα περισσότερο απ’ ότι συνήθως
2. Κλαίω συνεχώς, δεν µπορώ να το σταµατήσω
3. Άλλοτε µπορούσα να κλάψω αλλά τώρα µου είναι αδύνατο να κλάψω αν και το θέλω
Λ. Ευερεθιστότητα
0. ∆εν είµαι περισσότερο εκνευρισµένος τώρα απ’ ότι συνήθως
1. Ενοχλούµαι ή εκνευρίζοµαι περισσότερο απ’ ότι συνήθως
2. Αισθάνοµαι διαρκώς εκνευρισµένος
3. ∆εν εκνευρίζοµαι τώρα για πράγµατα που µε νευρίαζαν συνήθως
Μ. Κοινωνική απόσυρση
0. ∆εν έχω χάσει το ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους
1. Ενδιαφέροµαι τώρα λιγότερο για τους άλλους ανθρώπους απ’ ότι παλαιότερα
2. Έχω χάσει το περισσότερο ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους και τα
αισθήµατά µου για αυτούς έχουν λιγοστέψει
3. Έχω χάσει όλο το ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους και δεν νοιάζοµαι
καθόλου για αυτούς
Ν. Αναποφασιστικότητα
0. Είµαι το ίδιο αποφασιστικός όπως πάντα
1. Τελευταία αναβάλω το να παίρνω αποφάσεις
2. Έχω µεγάλη δυσκολία στο να παίρνω αποφάσεις
3. ∆εν µπορώ να πάρω πια καµία απόφαση
Ξ. Σωµατικό εγώ
0. ∆εν µου φαίνεται ότι η εµφάνιση µου είναι χειρότερη από ποτέ
1. Ανησυχώ µήπως µοιάζω γερασµένος και αντιπαθητικός
2. Αισθάνοµαι ότι έγινε τέτοια αλλαγή επάνω µου, ώστε να φαίνοµαι αντιπαθητικός
3. Μου φαίνεται ότι είµαι άσχηµος και αποκρουστικός
Ο. Μείωση της παραγωγικότητας
0. Τα καταφέρνω στην δουλειά µου όπως και πρώτα
1. Χρειάζεται να κάνω ιδιαίτερη προσπάθεια για ν’ αρχίσω κάποια δουλεία
2. ∆εν τα καταφέρνω στην δουλειά µου όπως πρώτα
3. Χρειάζεται να πιέσω τον εαυτό µου για να κάνω κάτι
4. Μου είναι αδύνατο να εργαστώ
Π. ∆ιαταραχές του ύπνου
0. Κοιµάµαι τόσο καλά όσο συνήθως
1. Ξυπνώ το πρωί πιο κουρασµένος από άλλοτε
2. Ξυπνώ το πρωί 2-3 ώρες νωρίτερα από άλλοτε και δυσκολεύοµαι να ξανακοιµηθώ
3. Ξυπνώ νωρίς κάθε µέρα και δεν µπορώ να κοιµηθώ πάνω από 5 ώρες το 24ωρο
Ρ. Εύκολη κόπωση
0. ∆εν κουράζοµαι ευκολότερα απ’ ότι συνήθως
1. Κουράζοµαι τώρα ευκολότερα από πρώτα
2. Κουράζοµαι µε το παραµικρό που κάνω
3. Κουράζοµαι τόσο εύκολα ώστε δεν µπορώ να κάνω τίποτα
Σ. Απώλεια όρεξης
0. Η όρεξή µου δεν είναι χειρότερη από άλλοτε
1. Η όρεξή µου δεν είναι τόσο καλή όσο άλλοτε
2. Η όρεξή µου είναι πολύ χειρότερη τώρα
3. ∆εν έχω πια καθόλου όρεξη
Τ. Απώλεια βάρους
0.∆εν έχω χάσει σχεδόν καθόλου βάρος τον τελευταίο καιρό
1.Έχω χάσει περισσότερο από 2 κιλά
2.Έχω χάσει περισσότερο από 4 κιλά
3.Έχω χάσει περισσότερο από 7 κιλά
Υ. Υποχονδριακές ενασχολήσεις
0. ∆εν µε απασχολεί η υγεία µου περισσότερο από άλλοτε
1. Με απασχολούν πόνοι ή βαρυστομαχιά ή δυσκοιλιότητα
2. Με απασχολεί τόσο πολύ το πως αισθάνοµαι ή το τι αισθάνοµαι ώστε µου είναι δύσκολο
να σκεφθώ τίποτε άλλο
3. Είµαι εντελώς απορροφηµένος µε το τι αισθάνοµαι
Φ. Απώλεια της Libido
0. ∆εν έχω προσέξει τελευταία καµµιά αλλαγή στο ενδιαφέρον µου για το σεξ (για τις
γυναίκες)
1. Ενδιαφέροµαι τώρα λιγότερο για το σεξ (για τις γυναίκες) απ’ ότι συνήθως
2. Ενδιαφέροµαι πολύ λιγότερο τώρα για το σεξ (για τις γυναίκες)
3. Έχω χάσει τελείως το ενδιαφέρον µου για το σεξ (για τις γυναίκες)
Το ερωτηµατολόγιο του Beck (B.D.I.). ερωτηµατολόγιο τύπου Α, γυναικεία µορφή.
Α. Συναίσθηµα
0. ∆εν αισθάνοµαι λυπηµένη
1. Αισθάνοµαι λυπηµένη ή µελαγχολική
2. Είµαι λυπηµένη ή µελαγχολική συνεχώς και δεν µπορώ να απαλλαγώ από αυτό
3. Είµαι τόσο µελαγχολική ή δυστυχισµένη ώστε αυτο µου προξενεί πόνο
4. Είµαι τόσο µελαγχολική ή δυστυχισµένή ώστε δεν µπορώ να το αντέξω
Β. Απαισιοδοξία
0. ∆εν είµαι ιδιαίτερα απαισιόδοξη ή αποθαρρυµένη για το µέλλον
1. Αισθάνοµαι χωρίς θάρρος για το µέλλον
2. Μου φαίνεται ότι δεν έχω τίποτα καλό να περιµένω από το µέλλον
3. Μου φαίνεται ότι δεν θα ξεπεράσω τις δυσκολίες µου
4. Μου φαίνεται ότι το µέλλον είναι χωρίς ελπίδα και ότι τα πράγµατα δεν µπορεί να
φτιάξουν
Γ. Αίσθηµα αποτυχίας
0. ∆εν αισθάνοµαι αποτυχηµένη
1. Μου φαίνεται ότι είµαι αποτυχηµένος περισσότερο από τους άλλους ανθρώπους
2. Αισθάνοµαι ότι έχω πετύχει στη ζωή µου πολύ λίγα πράγµατα άξια λόγου
3. Καθώς σκέπτοµαι τη ζωή µου µέχρι τώρα το µόνο που βλέπω είναι πολλές αποτυχίες
4. Αισθάνοµαι ότι είµαι τελείως αποτυχηµένος σαν άτοµο (σύζυγος – µητέρα)
∆. Απώλεια ικανοποίησης
0. ∆εν αισθάνοµαι ιδιαίτερα δυσαρεστηµένη
1. Αισθάνοµαι βαριεστημένη σχεδόν όλη την ώρα
2. ∆εν απολαµβάνω τα πράγµατα όπως πρώτα
3. ∆εν µε ευχαριστεί πια τίποτα
4. Αισθάνοµαι δυσαρεστημένη µε το κάθε τι
Ε. Αίσθηµα ενοχής
0. ∆εν αισθάνοµαι ιδιαίτερα ένοχο τον εαυτό µου
1. Πολλές φορές αισθάνοµαι κακή ή χωρίς αξία
2. Αισθάνοµαι πολύ ένοχη
3. Τον τελευταίο καιρό αισθάνοµαι κακή ή χωρίς αξία σχεδόν όλη την ώρα
4. Αισθάνοµαι ότι είµαι πολύ κακή ή ανάξια
Ζ. Αίσθηµα τιµωρίας
0. ∆εν αισθάνοµαι ότι τιµωρούµαι
1. Αισθάνοµαι ότι κάτι κακό µπορεί να µου συµβεί
2. Αισθάνοµαι ότι τιµωρούµαι ή ότι θα τιµωρηθώ
3. Αισθάνοµαι ότι µου αξίζει να τιµωρηθώ
4. Θέλω να τιµωρηθώ
Η. Μίσος για τον εαυτό
5. ∆εν αισθάνοµαι απογοητευµένη από τον εαυτό µου
6. Αισθάνοµαι απογοητευµένη από τον εαυτό µου
7. ∆εν µου αρέσει ο εαυτός µου
8. Σιχαίνοµαι τον εαυτό µου
9. Μισώ τον εαυτό µου
Θ. Αυτοµοµφή
0. ∆εν αισθάνοµαι ότι είµαι χειρότερη από τους άλλους
1. Είµαι αυστηρή µε τον εαυτό µου για τις αδυναµίες µου
2. Κατηγορώ τον εαυτό µου για τα λάθη µου
3. Κατηγορώ τον εαυτό µου για κάθε κακό που µου συµβαίνει
Ι. Ευχές αυτοτιµωρίας
0. ∆εν µου έρχονται σκέψεις να κάνω κακό στον εαυτό µου
1. Μου έρχονται σκέψεις να κάνω κακό στον εαυτό µου αλλά ποτέ δεν θα έκανα κάτι
τέτοιο
2. Μου φαίνεται ότι θα ήταν καλύτερα να πέθαινα
3. Μου φαίνεται ότι η οικογένεια µου θα ήταν καλύτερα αν πέθαινα
4. Έχω συγκεκριµένα σχέδια αυτοκτονίας
5. Θα αυτοκτονούσα αν µπορούσα
Κ. Κλάµα
0. ∆εν κλαίω περισσότερο από το συνηθισµένο
1. Κλαίω τώρα περισσότερο απ’ ότι συνήθως
2. Κλαίω συνεχώς, δεν µπορώ να το σταµατήσω
3. Άλλοτε µπορούσα να κλάψω αλλά τώρα µου είναι αδύνατο να u954 κλάψω αν και το θέλω
Λ. Ευερεθιστότητα
0. ∆εν είµαι περισσότερο εκνευρισµένη τώρα απ’ ότι συνήθως
1. Ενοχλούµαι ή εκνευρίζοµαι περισσότερο απ’ ότι συνήθως
2. Αισθάνοµαι διαρκώς εκνευρισµένη
3. ∆εν εκνευρίζοµαι τώρα για πράγµατα που µε νευρίαζαν συνήθως
Μ. Κοινωνική απόσυρση
0. ∆εν έχω χάσει το ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους
1. Ενδιαφέροµαι τώρα λιγότερο για τους άλλους ανθρώπους απ’ ότι παλαιότερα
2. Έχω χάσει το περισσότερο ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους και τα
αισθήµατά µου για αυτούς έχουν λιγοστέψει
3. Έχω χάσει όλο το ενδιαφέρον µου για τους άλλους ανθρώπους και δεν νοιάζοµαι
καθόλου για αυτούς
Ν. Αναποφασιστικότητα
0. Είµαι το ίδιο αποφασιστική όπως πάντα
1. Τελευταία αναβάλω το να παίρνω αποφάσεις
2. Έχω µεγάλη δυσκολία στο να παίρνω αποφάσεις
3. ∆εν µπορώ να πάρω πια καµία απόφαση
Ξ. Σωµατικό εγώ
0. ∆εν µου φαίνεται ότι η εµφάνιση µου είναι χειρότερη από ποτέ
1. Ανησυχώ µήπως µοιάζω γερασµένη και αντιπαθητική
2. Αισθάνοµαι ότι έγινε τέτοια αλλαγή επάνω µου, ώστε να φαίνοµαι αντιπαθητική
3. Μου φαίνεται ότι είµαι άσχηµη και αποκρουστική
Ο. Μείωση της παραγωγικότητας
0. Τα καταφέρνω στην δουλειά µου όπως και πρώτα
1. Χρειάζεται να κάνω ιδιαίτερη προσπάθεια για ν’ αρχίσω κάποια δουλεία
2. ∆εν τα καταφέρνω στην δουλειά µου όπως πρώτα
3. Χρειάζεται να πιέσω τον εαυτό µου για να κάνω κάτι
4. Μου είναι αδύνατο να εργαστώ
Π. ∆ιαταραχές του ύπνου
4. Κοιµάµαι τόσο καλά όσο συνήθως
5. Ξυπνώ το πρωί πιο κουρασµένη από άλλοτε
6. Ξυπνώ το πρωί 2-3 ώρες νωρίτερα από άλλοτε και δυσκολεύοµαι να ξανακοιµηθώ
7. Ξυπνώ νωρίς κάθε µέρα και δεν µπορώ να κοιµηθώ πάνω από 5 ώρες το 24ωρο
Ρ. Εύκολη κόπωση
0. ∆εν κουράζοµαι ευκολότερα απ’ ότι συνήθως
1. Κουράζοµαι τώρα ευκολότερα από πρώτα
2. Κουράζοµαι µε το παραµικρό που κάνω
3. Κουράζοµαι τόσο εύκολα ώστε δεν µπορώ να κάνω τίποτα
Σ. Απώλεια όρεξης
0. Η όρεξή µου δεν είναι χειρότερη από άλλοτε
1. Η όρεξή µου δεν είναι τόσο καλή όσο άλλοτε
2. Η όρεξή µου είναι πολύ χειρότερη τώρα
3. ∆εν έχω πια καθόλου όρεξη
Τ. Απώλεια βάρους
0. ∆εν έχω χάσει σχεδόν καθόλου βάρος τον τελευταίο καιρό
1. Έχω χάσει περισσότερο από 2 κιλά
2. Έχω χάσει περισσότερο από 4 κιλά
3. Έχω χάσει περισσότερο από 7 κιλά
Υ. Υποχονδριακές ενασχολήσεις
0. ∆εν µε απασχολεί η υγεία µου περισσότερο από άλλοτε
1. Με απασχολούν πόνοι ή βαρυστομαχιά ή δυσκοιλιότητα
2. Με απασχολεί τόσο πολύ το πως αισθάνοµαι ή το τι αισθάνοµαι ώστε µου είναι
δύσκολο να σκεφθώ τίποτε άλλο
3. Είµαι εντελώς απορροφηµένη µε το τι αισθάνοµαι
Φ. Απώλεια της Libido
0. ∆εν έχω προσέξει τελευταία καµµιά αλλαγή στο ενδιαφέρον µου για το σεξ (για τους
άνδρες)
1. Ενδιαφέροµαι τώρα λιγότερο για το σεξ (για τους άνδρες) απ’ ότι συνήθως
2. Ενδιαφέροµαι πολύ λιγότερο τώρα για το σεξ (για τους άνδρες)
3. Έχω χάσει τελείως το ενδιαφέρον µου για το σεξ (για τους άνδρες)
Beck Depression Inventory (BDI)
References
Beck AT, Steer RA, and Garbing MG, “Psychometric Properties of the Beck Depression Inventory: Twenty-Five Years of Evaluation”, Clin Psychol Rev, 1988,8:77-100
Beck AT and Steer RA, Manual for the Beck Depression Inventory, San Antonio: Psychological Corporation, 1993. Copyright Aaron T Beck, MD The Psychological Corporation 555 Academic Court San Antonio, TX 78204-2498 Tel: 1-800-211-8378
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ V
ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΠΟΔΟΧΗΣ, ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΚΥΕΠ)
ΓΕΝΙΚΑ: «Το ΚΥΕΠ είναι Μονάδα την οποία ίδρυσε και λειτουργεί ο ΟΚΑΝΑ, με σκοπό την ενημέρωση των χρηστών ναρκωτικών ή άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών και των συγγενών τους για τις δυνατότητες που υφίστανται στην Ελλάδα, με βάση την εθνική πολιτική και τα αντίστοιχα προγράμματα τόσο του ΟΚΑΝΑ, όσο και άλλων Φορέων, για τη θεραπεία και την αντιμετώπιση των προβλημάτων των ασθενών.
Συγχρόνως, το Κέντρο προσανατολίζει τους ενδιαφερόμενους προς τις ενδεικνυόμενες Μονάδες Θεραπείας Υποκατάστασης ή στεγνών Προγραμμάτων των διαφόρων Φορέων (ΟΚΑΝΑ ή άλλων) ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε ατομικής περίπτωσης».
Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας του ΟΚΑΝΑ, άρθρο 28 «περί Κέντρων Υποδοχής, Ενημέρωσης και Προσανατολισμού»
1.
ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ
ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
Νέοι ασθενείς (Εξαρτημένα άτομα τα οποία δεν έχουν ποτέ υποβάλει αίτηση ένταξης στο Π.Υ.)
Δικαίωμα υποβολής αίτησης έχουν τα εξαρτημένα άτομα τα οποία έχουν συμπληρώσει το 20ο έτος της ηλικίας τους.
Σημειώνουμε ότι ο έλεγχος για το εάν πληροί το άτομο, το οποίο έχει υποβάλει αίτηση, τις προϋποθέσεις συμμετοχής στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης όπως ακριβώς ορίζονται από την Υπουργική απόφαση Αριθμ.Υ5γ/Γ.Π.οικ.100847 14/10/2002, γίνεται λεπτομερειακά στην φάση της προετοιμασίας για ένταξη σε Μονάδα του Π.Υ., δηλαδή κατά τη διάρκεια της Ομάδας Προεισαγωγής.
Διαδικασία Υποβολής Αιτήσεων
Ο ενδιαφερόμενος προσέρχεται στο ΚΥΕΠ, προκειμένου να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ και οφείλει να έχει μαζί του αστυνομική ταυτότητα ή άλλο επίσημο έγγραφο το οποίο να πιστοποιεί την ταυτότητά του (άδεια οδήγησης, διαβατήριο, άδεια παραμονής). Σε ειδικές περιπτώσεις αντ’ αυτού μπορεί να προσέλθει στο ΚΥΕΠ κάποιο τρίτο πρόσωπο έχοντας εξουσιοδότηση από την Αστυνομία και να υποβάλλει αίτηση για τον ενδιαφερόμενο. Στην εξουσιοδότηση θα πρέπει να αναγράφονται τα πλήρη στοιχεία του ενδιαφερομένου για ένταξη στο Π.Υ.
Σε περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος είναι αλλοδαπός απαιτείται να έχει άδεια παραμονής ή διαβατήριο σε ισχύ. Με ληγμένο διαβατήριο ή ληγμένη άδεια παραμονής η αίτηση του ενδιαφερομένου γίνεται αποδεκτή από το ΚΥΕΠ αν προσκομίσει και αποδεικτικό ανανέωσης της άδειας παραμονής του.
Το προσωπικό ελέγχει μέσω του φακέλου ασθενούς εάν το άτομο όντως δεν έχει υποβάλει ξανά αίτηση για το Π.Υ. Αθήνας.
Εάν ο ενδιαφερόμενος έχει υποβάλει αίτηση την οποία δεν έχει αξιοποιήσει για ένταξή του σε Μονάδα του Π.Υ. Αθήνας, η νέα του αίτηση δεν γίνεται δεκτή.
Τα στοιχεία του αιτούντος καταχωρούνται στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων της εφαρμογής ‘’Φάκελος Ασθενή‘’ και του δίδεται αριθμός πρωτοκόλλου καθώς και εκτύπωση της αίτησής του, την οποία πρέπει να υπογράψει.
Η αίτηση του ενδιαφερομένου τοποθετείταιι στο ειδικό αρχείο του ΚΥΕΠ.
Για την ασφάλεια των στοιχείων κρατείται πάντα Βack up.
Ο ενδιαφερόμενος δίνει συνέντευξη για την συμπλήρωση του TDI.
Το συμπληρωμένο TDI επισυνάπτεται στην αντίστοιχη αίτηση του ενδιαφερομένου.
Β. Παλαιοί ασθενείς (εξαρτημένα άτομα με προηγούμενη προσπάθεια στο Π.Υ)
§ Δικαίωμα για εκ νέου υποβολή αίτησης έχουν όλα τα άτομα τα οποία έχουν ενταχθεί σε Μονάδες του Π.Υ., έχουν διακόψει και είναι σε υποτροπή (ανεξαρτήτως του λόγου που διέκοψαν π.χ. οικειοθελώς, λόγω επιτυχούς αποτοξίνωσης, ολοκλήρωσης, διακοπής ΜΚΕ, παραβίασης θεραπευτικού συμβολαίου ή άλλο).
§ Η υποβολή της αίτησης μπορεί να γίνει όχι νωρίτερα από την επόμενη μέρα από την έξοδο του/της ασθενούς από το Πρόγραμμα. Η ημερομηνία εξόδου επιβεβαιώνεται με επικοινωνία του ΚΥΕΠ με την Μονάδα από την οποία έχει διακόψει το άτομο ή από την εφαρμογή ‘’Φάκελος Ασθενούς‘’.
§ Οι «Ειδικές Συμφωνίες» για ασθενείς που η έξοδός τους από την Μονάδα αφορά σε σοβαρές παραβιάσεις των όρων του θεραπευτικού συμβολαίου, κοινοποιούνται εγγράφως από την Μονάδα στο ΚΥΕΠ, ώστε να ληφθούν υπ’ όψιν στο χρόνο επανεισαγωγής τους (π.χ. αποκλεισμός από τη Μονάδα για ορισμένο χρονικό διάστημα).
§ Η διαδικασία υποβολής της νέας αίτησης γίνεται ακριβώς όπως περιγράφεται στα υποκεφάλαια Α και Γ.
Γ. Συμπλήρωση TDI
Ζητείται από τον ενδιαφερόμενο να δώσει συνέντευξη σε μέλος του θεραπευτικού προσωπικού του ΚΥΕΠ το οποίο έχει αναλάβει την συμπλήρωση του TDI.
Η συνέντευξη γίνεται σε ειδικό γραφείο έτσι ώστε να εξασφαλίζεται το απόρρητο της συνέντευξης.
Συμπληρώνεται το έντυπο TDI.
Στο τέλος κάθε μήνα τα συμπληρωμένα TDI φωτοτυπούνται και αποστέλλονται στο Τμήμα Έρευνας και Αξιολόγησης του ΟΚΑΝΑ και τα πρωτότυπα αρχειοθετούνται μαζί με την αίτηση του ασθενή.
Δ. Ενημέρωση-Συμβουλευτική-Παραπομπή
Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας συμπλήρωσης του TDI στον ενδιαφερόμενο και με βάση τις πληροφορίες οι οποίες έχουν συγκεντρωθεί, γίνεται:
1. Ενημέρωση και πληροφόρηση για όλα τα θεραπευτικά προγράμματα και ειδικότερα για το Π.Υ. (Μεθαδόνη, Βουπρενορφίνη, άλλο).
2. Παραπομπή σε άλλο, κατάλληλο για τις ανάγκες του ενδιαφερόμενου, Θεραπευτικό Πρόγραμμα ή/και Υπηρεσία Υγείας, Μονάδα Άμεσης Βοήθειας, Σταθμό Φροντίδας ή άλλο κοινωνικοπρονοιακό φορέα.
3. Χορήγηση έντυπου υλικού.
4. Συμβουλευτική – Κινητοποίηση.
Κατά τη διάρκεια της Συμβουλευτικής και της Κινητοποίησης πραγματοποιείται:
Καταγραφή στο έντυπο του TDI του Θεραπευτικού Προγράμματος στο οποίο παραπέμπεται, καθώς και άλλα χρήσιμα στοιχεία που προκύπτουν από τη συνέντευξη.
Ιδιαίτερη ενημέρωση στον/στην ενδιαφερόμενο/η που δεν έχει συμπληρώσει το 35ο έτος ηλικίας ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την εισαγωγή του σε Μονάδα του Π.Υ. είναι η προσκόμιση βεβαίωσης προηγούμενης θεραπευτικής προσπάθειας σε άλλο θεραπευτικό Πρόγραμμα πλην του Π.Υ.
Τα Προγράμματα τα οποία προτείνει το ΚΥΕΠ είναι τα εγκεκριμένα από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας: ΚΕΘΕΑ, 18-ΑΝΩ, «Στεγνά Θεραπευτικά Προγράμματα» του ΟΚΑΝΑ, ΑΘΗΝΑ, ΓΕΦΥΡΑ, άλλο.
Επισήμανση στους ενδιαφερόμενους ότι είναι ευθύνη τους να ενημερώνουν στο ΚΥΕΠ σε περίπτωση αλλαγής των στοιχείων της αίτησής τους (τηλέφωνο, διεύθυνση κατοικίας, κτλ).
Στους αστέγους συνίσταται:
Να προσέρχονται σε τακτά χρονικά διαστήματα στο ΚΥΕΠ για να ενημερώνονται σχετικά με την πορεία της αίτησής τους.
Να αποταθούν σε φορείς όπου μπορούν να καλύψουν βασικές ανάγκες επιβίωσής τους (π.χ. τροφή, ένδυση, ατομική υγιεινή) π.χ. Σταθμός Φροντίδας εξαρτημένων ατόμων ΟΚΑΝΑ.
Σε περιπτώσεις που απαιτείται, και εφόσον το επιθυμεί και το εξαρτημένο άτομο, πραγματοποιούνται μαζί του επαναλαμβανόμενα ραντεβού, με σκοπό:
την ενεργοποίηση και κινητοποίησή του για ανάληψη αποφάσεων και δραστηριοποίηση.
την υποστήριξη για την πραγματοποίηση ενεργειών, με σκοπό την επίλυση προβλημάτων.
τη συμβουλευτική, ενθάρρυνση και υποστήριξη κατά τη διάρκεια προσπάθειας ασθενών για διακοπή της χρήσης, κ.α.
την υποστήριξη κατά την διάρκεια αναμονής του για ένταξη στο Π.Υ εφ΄όσον δεν επιθυμεί να παρακολουθήσει άλλο πλήν του ΟΚΑΝΑ Πρόγραμμα.
τη μείωση της βλάβης
Ε. Κατ’ εξαίρεση αιτήσεις, εισαγωγές και επανεισαγωγές για κατ’ εξαίρεση λόγους.
1) Με το θέμα 7 της 8/13-10-06 Συνεδρίασης τους Δ.Σ. του Οργανισμού για κατ’ εξαίρεση εισαγωγές και επανεισαγωγές προβλέπονται τα ακόλουθα:
§ Κατ’ εξαίρεση στα Π.Υ. εισάγονται όσοι/ες:
1. Έχουν ηλικία άνω των 55 ετών (απαραίτητο δικαιολογητικό: επικυρωμένη φωτοτυπία δελτίου ταυτότητας).
2. Είναι γονείς ανήλικου τέκνου (έως 18 ετών), με την προϋπόθεση ότι δεν έχουν στερηθεί την επιμέλεια του τέκνου.
3. Είναι συγγενείς πρώτου βαθμού ή σύζυγοι μελών που παρακολουθούν τα Π.Υ.
4. Γυναίκες σε κύηση 2ου–3ου τριμήνου (απαραίτητα δικαιολογητικά: γνωμάτευση ιατρού και υπερηχογράφημα).
5. Πάσχουν από κακοήθες νόσημα.
6. Πάσχουν από ενεργό φυματίωση.
7. Πάσχουν από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια υπό αιμοκάθαρση.
8. Πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη υπό ινσουλινοθεραπεία.
9. Πάσχουν από βαριά αρτηριοπάθεια με επαπειλούμενη γάγγραινα και κίνδυνο ακρωτηριασμού.
10. Φέρουν προσθετική καρδιακή βαλβίδα ή πάσχουν από βαλβιδοπάθεια (όσο αφορά στην πρόπτωση μιτροειδούς μόνο εφ’ όσον αυτή συνοδεύεται από βαθμό ανεπάρκειας της μιτροειδούς), (απαραίτητα δικαιολογητικά: ιατρική γνωμάτευση και υπερηχογράφημα καρδιάς – triplex).
11. Έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση ζωτικού οργάνου (π.χ. ήπατος, νεφρού, καρδιάς, πνευμόνων, μυελού των οστών).
12. Υποτροπίασαν μετά από:
α. επιτυχή ολοκλήρωση της αποτοξίνωσής τους ή
β. αποφοίτησής τους από το πρόγραμμα Κοινωνικής Επανένταξης ή
γ. παρακολούθηση τουλάχιστον για έξι (6) μήνες του προγράμματος της Κοινωνικής Επανένταξης.
13. Παρουσιάζουν ένα από τα κάτωθι:
α. συλλοίμωξη HCV / HBV ή
β. συλλοίμωξη HBV / HDV ή
γ. ιστολογικά ευρήματα συμβατά με βαθμό ίνωσης ≥ 3 (κατά την κλίμακα Ishak) ή ≥ 2 (κατά την κλίμακα METAVIR)
δ. κίρρωση ήπατος (ανεξάρτητα από την αιτιολογία) διαπιστωμένη ιστολογικά και επί ιατρικής αντένδειξης, διαγνωσμένη ενδοσκοπικά ή/και κλινικοεργαστηριακά.
14. Επιπροσθέτως εισάγονται κατ’ εξαίρεση όσοι παρουσιάζουν ποσοστό αναπηρίας > 67% με βάση τον «κανονισμό εκτίμησης βαθμού αναπηρίας Β-819», της τοξικοεξάρτησης μη υπολογιζομένης και λαμβανομένων υπ’ όψιν των περιορισμών για τους πάσχοντες από ψυχιατρική νόσο, οι οποίοι αναφέρονται στην Υπ. Απ. Υ5γ/Γ.Π. οικ.100847 (ΦΕΚ 1343/Β/16.10.2002).
15. Παρουσιάζουν οροθετικότητα HIV.
16. Σε περιπτώσεις που συντρέχουν ιδιαίτεροι κοινωνικοί και ανθρωπιστικοί λόγοι, που δεν εμπίπτουν στις παραπάνω κατηγορίες, η ορισθείσα Επιτροπή με την υπ’ αριθμό ΑΠ 313/22.8.2006 Απόφαση Προέδρου του Δ.Σ. εισηγείται την κατ’ εξαίρεση εισαγωγή στα Προγράμματα Υποκατάστασης στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΚΑΝΑ, το οποίο και λαμβάνει την τελική απόφαση. Σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης τούτο γίνεται με πράξη του Προέδρου που υποβάλλεται στο Δ.Σ. του ΟΚΑΝΑ.
Σημείωση 1η (Για όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις υγείας)
Τα απαραίτητα ιατρικά δικαιολογητικά πρέπει να έχουν εκδοθεί από Δημόσιο Νοσοκομείο και την αντίστοιχη με την πάθηση κλινική του Νοσοκομείου, να είναι πρωτότυπα και να έχουν υπογραφή Διευθυντή ή Επιμελητή Α΄ με επικυρωμένο το γνήσιο της υπογραφής.
Για την περίπτωση 1 (ηλικία άνω των 55 ετών), κατατίθεται ως δικαιολογητικό η επικυρωμένη φωτοτυπία ταυτότητας του ασθενούς.
Για την περίπτωση 4 κατατίθεται ως δικαιολογητικό πέραν της ιατρικής γνωμάτευσης και υπερηχογράφημα.
Σημείωση 2η (αναφέρεται στην περίπτωση 2)
Το δικαίωμα της κατ’ εξαίρεση εισαγωγής ισχύει για μια μόνο φορά και εάν ο γονέας προσκομίσει στο Κέντρο Υποδοχής της περιοχής του τα παρακάτω δικαιολογητικά:
1. Πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, σε περίπτωση που το ζευγάρι – γονείς ζουν μαζί, και ληξιαρχική πράξη γέννησης τέκνου.
2. Σε περίπτωση διαζυγίου, γνήσιο αντίγραφο διαζυγίου και αντίγραφο επιμέλειας τέκνου – τέκνων.
3. Αν το ζευγάρι είναι σε διάσταση, ένορκη βεβαίωση από το Ειρηνοδικείο ότι το ζευγάρι βρίσκεται σε διάσταση και ότι έχει την επιμέλεια ο ενδιαφερόμενος που αιτείται την κατ’ εξαίρεση εισαγωγή.
4. Γίνονται δεκτές αιτήσεις και κατ’ εξαίρεση εισαγωγής γονέων (πατέρων) με παιδί εκτός γάμου, οι οποίοι προσκομίζουν στην επιτροπή των κατ’ εξαίρεση εισαγωγών το πρωτότυπο της συμβολαιογραφικής πράξης αναγνώρισης και την ληξιαρχική πράξη γέννησης τέκνου.
Σημείωση 3η (αναφέρεται στην περίπτωση 3)
Τα δικαιολογητικά τα οποία κατατίθενται στην επιτροπή των κατ’ εξαίρεση εισαγωγών από τα ενδιαφερόμενα άτομα είναι:
Πρωτότυπη και πρόσφατης έκδοσης βεβαίωση παρακολούθησης του Προγράμματος Υποκατάστασης του συγγενούς του ενδιαφερόμενου, η οποία εκδίδεται από την Μονάδα στην οποία αυτός/η είναι εγγεγραμμένος/η, και πρωτότυπο πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης από το οποίο προκύπτει η συγγένεια.
Σημείωση 4η ( αναφέρεται στις περιπτώσεις 12β και 12γ)
Τα δικαιολογητικά τα οποία ζητούνται εκδίδονται από την Κοινωνική Επανένταξη.
2) Γενικές παρατηρήσεις περί των εισαγωγών για κατ’ εξαίρεση λόγους.
Προϋπόθεση κατάθεσης δικαιολογητικών για αξιολόγησή τους από την Επιτροπή των κατ’ εξαίρεση εισαγωγών είναι να έχει κατατεθεί από το εξαρτημένο άτομο αίτηση για εισαγωγή του στο Π.Υ. ΟΚΑΝΑ και να έχει λάβει αριθμό προτεραιότητας στη Λίστα Αναμονής.
Το εξαρτημένο άτομο, ή άλλο επίσημα εξουσιοδοτημένο από αυτό άτομο, καταθέτει στο Κέντρο Υποδοχής όλα τα απαραίτητα για την περίπτωση δικαιολογητικά και άλλα σχετικά έγγραφα, καθώς και την σχετική αίτηση για κατ’ εξαίρεση εισαγωγή, λαμβάνει δε από το Κέντρο αριθμό πρωτοκόλλου για την κατ΄ εξαίρεση αίτηση την οποία υποβάλει.
Όλα τα έγγραφα διαβιβάζονται άμεσα από το Κέντρο Υποδοχής στην Επιτροπή, για την αξιολόγησή τους.
3) Ειδικές παρατηρήσεις περί των Εισαγωγών και Επασεισαγωγών για κατ’ εξαίρεση λόγους.
1. Για λόγους υγείας τα εξαρτημένα άτομα δικαιούνται να επανεισαχθούν στο Π.Υ. μετά από νέα αίτηση και νέα κατάθεση των απαιτούμενων δικαιολογητικών μετά το πέρας ενός τριμήνου από την ημερομηνία εξόδου από τη Μονάδα τους.
2. Επανεισαγωγή του ιδίου ασθενή για τον ίδιο λόγο συγγένειας ή συζυγικής σχέσης δεν επιτρέπεται.
3. Σε περίπτωση που προκύπτει γάμος ενός μέλους του Π.Υ. με ένα μη μέλος του Π.Υ., μπορεί να εισαχθεί στο Π.Υ. μετά την πάροδο 6 μηνών από την τέλεση του γάμου.
4. Επανεισαγωγή του ιδίου ασθενή λόγω ανήλικου τέκνου (μέχρι 18 ετών) δεν επιτρέπεται.
4) Διαδικασία εισαγωγής σε Μονάδα του Π.Υ. των ασθενών που έχει εγκριθεί η κατ’ εξαίρεση αίτησή τους.
Μετά την αξιολόγηση των κατ΄ εξαίρεση αιτήσεων από την επιτροπή των κατ΄ εξαίρεση εισαγωγών και την έγκριση από το Δ.Σ. του ΟΚΑΝΑ, το εν λόγω πρακτικό του Δ.Σ, διαβιβάζεται στο Κέντρο Υποδοχής.
Το Κέντρο Υποδοχής καλεί τα εξαρτημένα άτομα που έχει εγκριθεί η κατ΄ εξαίρεση αίτησή τους να συμμετέχουν στην πρώτη Ομάδα Προεισαγωγής που θα πραγματοποιηθεί μετά την έγκρισή τους, προκειμένου να ενταχθούν σε Μονάδα του Π.Υ. Έχουν προτεραιότητα έναντι όλων των άλλων ασθενών της Λίστας Αναμονής. Υπουργική απόφαση (αριθμ.Υ5Γ/γ.Π.οικ.100847 14-10-2002)
Το πρακτικό του Δ.Σ και τα ιατρικά δικαιολογητικά αποστέλλονται από το Κέντρο Υποδοχής μαζί με τον φάκελο του ασθενούς στην Μονάδα εισαγωγής του.
5) Πρωτοβάθμιες επιτροπές Αθήνας - Θεσσαλονίκης
1. Η πρωτοβάθμια Επιτροπή για την αξιολόγηση των παραστατικών για την κατ’ εξαίρεση εισαγωγή μελών στις Μονάδες χορηγήσεως Υποκαταστάτων Αθήνας, Θεσσαλονίκης και Πειραιά είναι τριμελής, αποτελούμενη από ένα Ψυχίατρο, έναν Παθολόγο και ένα Μικροβιολόγο.
2. Σε περίπτωση αδυναμίας συμμετοχής Μικροβιολόγου, το τρίτο μέλος είναι Ψυχίατρος ή Παθολόγος.
3. Τα μέλη αυτά επιλέγονται μετά των αναπληρωτών τους από την Επετηρίδα των αντίστοιχων ειδικών Ιατρών, που δημιουργείται και κάθε φορά ανανεώνεται από το Γραφείο Προσωπικού του Οργανισμού, με πρόταση του Γενικού Διευθυντή ή απουσία αυτού, του Προέδρου του Δ.Σ.
4. Η Επιτροπή αυτή τίθεται υπ’ όψιν του Δ.Σ., επικυρώνεται ως προς τη σύστασή της με απόφαση του ιδίου, συγκαλείται με απόφαση–πρόσκληση του Γενικού Διευθυντή ή απουσία αυτού με απόφαση του Προέδρου του Δ.Σ. Η θητεία των Μελών της Π.Ε. δεν δύναται να είναι μεγαλύτερη του έτους, τα Μέλη της Επιτροπής είναι ελεύθερα μετακλητά.
5. Θέματα δυσλειτουργίας της Επιτροπής τίθενται από τον Γενικό Διευθυντή υπόψη του Δ.Σ., κατά την 1η Συνεδρίαση τούτου.
6. Οι αποφάσεις της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής εκτίθενται σε Πρακτικό Συνεδριάσεως με αιτιολογημένη κατάθεση των απόψεων των Μελών της, υπογράφονται από όλους και με όλα τα συνοδευτικά έγραφα, πρωτοκολλούνται με μέριμνα του ηλικιακά αρχαιότερου Μέλους της Επιτροπής, κατά τα ισχύοντα στους Ιατρικούς Συλλόγους και παραδίδονται στον Γενικό Διευθυντή. Αυτές θεωρούνται θετικές εφ’ όσον λαμβάνονται με ομοφωνία ή με δύο θετικές ψήφους και μια λευκή ή με δύο θετικές ψήφους και μια αποχή. Ο τελευταίος παρουσιάζει τα έγγραφα αυτά ως θέμα στο Δ.Σ. μαζί με ενδεχόμενες παρατηρήσεις, σχετικές με τη διαδικασία λειτουργίας της Επιτροπής στην αμέσως επόμενη Συνεδρίασή του.
7. Το Δ.Σ. εγκρίνει τις προτεινόμενες από την Επιτροπή κατ’ εξαίρεση εισαγωγές. Σε περίπτωση αιτιολογημένης αδυναμίας της Π.Ε. να εκφράσει άποψη ή περίπτωση διαφορετικής επιστημονικής άποψης αναφορικώς με περίπτωση/σεις κατ’ εξαίρεση εισαγωγής από Μέλος της Επιτροπής ή από Μέλος του Διοικούντος Οργάνου, το Δ.Σ. παραπέμπει τη συγκεκριμένη περίπτωση/σεις στη Δευτεροβάθμια Επιτροπή Κρίσεως.
§ Με διαβιβαστικό το ΚΥΕΠ αποστέλλει τις κατ’ εξαίρεση αιτήσεις προς τον Διευθυντή Εφαρμογής Προγραμμάτων και υπ’ όψιν της γραμματείας της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής.
ΣΤ. Χορήγηση υποκαταστάτων σε επισκέπτες του εξωτερικού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. (Αρ. Αποφ. 262/21.07.2005)
Στις κατ’ εξαίρεση περιπτώσεις χορηγήσεως υποκαταστάτων (εκτός λίστας) ανήκουν και οι περιπτώσεις εκείνες που αφορούν τουρίστες, ημεδαπούς ή αλλοδαπούς, που επισκέπτονται την Ελλάδα για ένα βραχύ χρονικό διάστημα. Το χρονικό αυτό διάστημα δε μπορεί να είναι ανώτερο του δικαιολογούντος την επίσκεψή τους για τουριστικούς λόγους ή προκειμένου περί Ελλήνων του εξωτερικού την επίσκεψη συγγενών ή φίλων, κατά τη διάρκεια αδείας.
Προς νομιμοποίηση μιας μέχρι σήμερα υφισταμένης δεσμεύσεως στις συγκεκριμένες περιπτώσεις για χορήγηση υποκαταστάτων, πρέπει απαραιτήτως να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις, που αποσκοπούν στην τήρηση της νομιμότητας, την αποφυγή καταστρατηγήσεων και την κατοχύρωση του Οργανισμού ότι χορηγεί υποκατάστατα για απολύτως δικαιολογημένους και επιβαλλόμενους λόγους.
1. Προσκόμιση πιστοποιητικού εκ του εξωτερικού που να εμφανίζει ότι το συγκεκριμένο άτομο που αιτείται τη χορήγηση υποκαταστάτων υποβάλλεται στη θεραπεία υποκατάστασης. Το πιστοποιητικό αυτό θα πρέπει να είναι απολύτως ενημερωτικό ως προς το ιατρικό μέρος και τις πληροφορίες της υποκατάστασης.
2. Το ανωτέρω πιστοποιητικό πρέπει να είναι σε πρωτότυπο και υπογεγραμμένο από τον Υπεύθυνο Ιατρό ή Υπεύθυνο της αντίστοιχης Υγειονομικής Υπηρεσίας. Η δε γνησιότητα της υπογραφής του γιατρού να βεβαιωθεί από την οικεία προξενική αρχή ή το εδώ Υπουργείο Εξωτερικών.
3. Εάν το πιστοποιητικό είναι γραμμένο στις συνήθεις ξένες γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά) μετάφραση δεν απαιτείται. Αντιθέτως, προκειμένου περί άλλων γλωσσών απαιτείται επίσημη μετάφραση που θα συνοδεύει το πρωτότυπο κείμενο.
4. Το ανωτέρω έγγραφο πρέπει να συνοδεύεται από αίτηση του ενδιαφερόμενου με σαφή αναφορά του χρόνου παραμονής στην Ελλάδα και να κατατεθεί στο Κέντρο Υποδοχής Ενημέρωσης και Προσανατολισμού (Γ’ Σεπτεμβρίου 21). Ο χρόνος αυτός σε επαρκώς αιτιολογημένες περιπτώσεις δύναται να παραταθεί με την ίδια διαδικασία.
5. Η όλη διαδικασία από της καταθέσεως της εν λόγω αλληλογραφίας, όπως ανωτέρω περιγράφεται, δε μπορεί να ξεπερνά τις (3) τρεις εργάσιμες ημέρες. Την τρίτη ημέρα ο ενδιαφερόμενος ειδοποιείται περί της θετικής ή αρνητικής απαντήσεως του αιτήματός του και σε περίπτωση θετικής απαντήσεως ενημερώνεται για τη Μονάδα Χορηγήσεως Υποκαταστάτων, που θα πρέπει να επισκεφθεί.
6. Τα έγγραφα αυτά, εν πρωτοτύπω, αποστέλλονται στη Γενική Διεύθυνση του ΟΚΑΝΑ με άμεσο τελικό αποδέκτη το Διοικητικό Συμβούλιο.
§ Με βάση το με Α.Π.10931/27-09-2006 έγγραφο σχετικά με τις αιτήσεις για χορήγηση Υποκαταστάτων σε επισκέπτες εξωτερικού για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, οι συνεννοήσεις (αποστολή εγγράφων, σχετική αλληλογραφία κλπ) γίνονται (όπως και για τις αιτήσεις για κατ’ εξαίρεση εισαγωγή σε Π.Υ.) με τον Διευθυντή Εφαρμογής Προγραμμάτων.
Ζ. Αιτήσεις από Φυλακή, Σωφρονιστικά Καταστήματα, Νοσοκομεία και αιτήσεις από απόσταση.
Το ΚΥΕΠ εκτός από τις αιτήσεις των ασθενών που προσέρχονται δέχεται και αιτήσεις ασθενών οι οποίοι μπορεί να βρίσκονται εκτός Αθηνών ή είναι έγκλειστοι σε σωφρονιστικά καταστήματα και φυλακές ή νοσηλεύονται σε Νοσοκομεία. Για να γίνει δεκτή η αίτησή τους, η οποία αποστέλλεται μέσω fax, θα πρέπει να πληρούνται τα εξής:
Σε περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος δεν είναι στη φυλακή θα πρέπει να αποσταλλεί επικυρωμένη φωτοτυπία της αστυνομικής του ταυτότητας, ή του διαβατηρίου, ή του διπλώματος οδήγησης ή οποιουδήποτε άλλου δημόσιου εγγράφου, το οποίο να πιστοποιεί την ταυτότητά του.
Σε περίπτωση που ο ενδιαφερόμενος είναι στη φυλακή ή σε κάποιο σωφρονιστικό κατάστημα θα πρέπει να απευθυνθεί στην Κοινωνική Υπηρεσία της φυλακής και να αποστείλει από εκεί την αίτησή του.
Η αίτηση θα πρέπει να έχει τη μορφή Υπεύθυνης Δήλωσης με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής από την εκάστοτε αρμόδια υπηρεσία στην οποία θα αναγράφονται τα πλήρη δημογραφικά στοιχεία του ενδιαφερομένου και θα δηλώνεται ότι είναι εξαρτημένος χρήστης οπιοειδών ουσιών.
Θα πρέπει να υπάρχει και συνοδευτικό σημείωμα από μια Κοινωνική ή Δημόσια Υπηρεσία, ώστε να διασφαλίζεται και η εγκυρότητα των στοιχείων, αλλά και να υπάρχει μια πρώτη κινητοποίηση του ενδιαφερομένου.
Πραγματοποιείται τηλεφωνική επικοινωνία με την εκάστοτε Κοινωνική ή Δημόσια Υπηρεσία, με σκοπό την ενημέρωση του ενδιαφερομένου για την παραλαβή της αίτησής του και τις δυνατότητες που έχει.
Με αυτό τον τρόπο πιστοποιούμε στο μέτρο του δυνατού και ότι οι αιτούντες είναι χρήστες οπιοειδών ουσιών και τους προτρέπουμε σε μια πρώτη κινητοποίηση προς τις Κοινωνικές Υπηρεσίες.
2.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΤΑΞΗΣ ΣΤΙΣ ΜΟΝΑΔΕΣ
ΤΟΥ Π.Υ.
Απαραίτητη προϋπόθεση εισαγωγής στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης είναι η υποβολή αίτησης του ενδιαφερομένου στο ΚΥΕΠ και η εγγραφή του στη Λίστα Αναμονής. Για τη συμμετοχή του ενδιαφερόμενου στο Π.Υ. είναι απαραίτητο να πληρούνται οι προϋποθέσεις συμμετοχής που ορίζει η Υ5γ/Γ.Π.οικ. 100847.
Προϋποθέσεις Συμμετοχής στο Π.Υ.
§ Ο εξαρτημένος να είναι άνω των 20 ετών.
§ Να κάνει μακροχρόνια ενδοφλέβια χρήση ηρωίνης ή άλλου οπιοειδούς.
§ Η χρήση να έχει προκαλέσει ψυχική και σωματική εξάρτηση.
§ Για άτομα που δεν έχουν συμπληρώσει το 35ο έτος της ηλικίας, να υπάρχει αποτυχία σοβαρής προσπάθειας απεξάρτησης σε άλλο εγκεκριμένο από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας Πρόγραμμα, η οποία θα αποδεικνύεται με βεβαίωση που θα χορηγείται αρμοδίως από αυτό.
§ Ο χρήστης να αποδεχθεί εγγράφως τους όρους του Θεραπευτικού Συμβολαίου, η παράβαση των οποίων επιφέρει κυρώσεις κατά την κρίση της Θεραπευτικής ομάδας του Προγράμματος Υποκατάστασης.
§ Ο εξαρτημένος να μην παρουσιάζει βαριά ψυχοπαθολογία, η οποία να καθιστά ασύμβατη την παρακολούθηση του προγράμματος.
ü Η εισαγωγή σε Μονάδα του Π.Υ. των ασθενών που έχουν υποβάλει αίτηση συμμετοχής στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης γίνεται με βάση τον αύξοντα αριθμό πρωτοκόλλου και το χρόνο κατάθεσης της αίτησής τους, ή νωρίτερα αν ισχύουν κατ’ εξαίρεση λόγοι (Υ5γ/Γ.Π.οικ. 100847).
3.
ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΠΡΟΕΙΣΑΓΩΓΗΣ
ΓΙΑ ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ Π.Υ.
A. Προετοιμασία Ομάδας Προεισαγωγής
§ Η ενημέρωση από την εκάστοτε Μονάδα για τη διεξαγωγή Ο.Π. θα πρέπει να γίνεται 15 ημέρες πριν, ώστε να υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος από το Κ.Υ.Ε.Π. να οργανώσει και να διεκπεραιώσει όλες τις απαραίτητες διαδικασίες πριν την έναρξη της Ο.Π. (τηλεφωνικές κλήσεις, αιματολογικές εξετάσεις, ακτινολογικός έλεγχος). Στην ενημέρωση θα πρέπει να αναφέρεται η ημερομηνία έναρξης της Ο.Π. καθώς και η ακριβής ημερομηνία χορήγησης των ασθενών.
§ Οι ασθενείς που θα ζητά κάθε φορά η εκάστοτε Μονάδα δεν μπορούν να υπερβαίνουν τους 25.
§ Τις κλήσεις των ασθενών τις αναλαμβάνει ο εκάστοτε θεραπευτής του Κ.Υ.Ε.Π. που θα είναι υπεύθυνος για τη διεξαγωγή της Ο.Π. και υποχρεούται να πραγματοποιήσει 3 κλήσεις σε 3 διαφορετικές ημέρες και ώρες. Το αποτέλεσμα των κλήσεων κάθε αίτησης καταχωρείται από το Διοικητικό προσωπικό, στην εφαρμογή ‘’Φάκελος Ασθενούς‘’.
§ Οι κλήσεις πραγματοποιούνται με συγκεκριμένη σειρά, η οποία έχει ως εξής: - κατ’ εξαίρεση εγκεκριμένες αιτήσεις
- κατ’ εξαίρεση εκκρεμότητες
- εκκρεμότητες Λίστας Αναμονής
- αιτήσεις από Λίστα Αναμονής
Όταν υπάρχουν εκκρεμότητες από το παρελθόν πρώτα θα καλούνται οι εγκεκριμένες κατ΄ εξαίρεση (με το μικρότερο αρ. πρωτ κατ’ εξαίρεση) και στη συνέχεια οι κλήσεις θα γίνονται βάσει του μικρότερου αριθμού πρωτοκόλλου.
* Με τον όρο ‘’εκκρεμότητες‘’ εννοούμε τις αιτήσεις ασθενών, οι οποίοι κλήθηκαν για εισαγωγή στο Π.Υ. και για οποιοδήποτε λόγο δεν προσήλθαν ή δεν αποδέχθηκαν την πρόσκληση ή δεν ευρέθηκαν στις τηλεφωνικές επικοινωνίες-κλήσεις.
Όταν η Ο.Π. αφορά στο Υποκατάστατο της Βουπρενορφίνης οι ασθενείς που έχουν υποβάλλει αίτηση κατ’ εξαίρεση για κίρρωση ήπατος ή κύηση και έχει εγκριθεί δεν καλούνται σύμφωνα με την απόφαση αριθμός 36 28/01/04 του ΟΚΑΝΑ.
Αν ένας ασθενής δηλώσει συμμετοχή και δεν προσέλθει να παρακολουθήσει την Ο.Π. ή δεν ολοκληρώσει την Ο.Π., τότε η αίτησή του μπαίνει στο αρχείο και θα πρέπει να έρθει ο ίδιος στο Κ.Υ.Ε.Π. για να την ενεργοποιήσει. Η αίτησή του δεν θα μπαίνει στο αρχείο μόνο στην περίπτωση που ο ασθενής προσκομίσει βεβαίωση από Νοσοκομείο, Αστυνομικό Τμήμα, κ.λ.π.
Σε περίπτωση που ένας ασθενής κληθεί και δηλώσει καθαρός, τότε του προτείνεται να παραπεμφθεί στη Μ.Κ.Ε. Εφόσον αποδεχθεί ενημερώνεται να προσέλθει στο Κ.Υ.Ε.Π. όπου συμπληρώνεται ο φάκελός του και παραπέμπεται στη ΜΑΒΥ για μικροβιολογικό, παθολογικό και ακτινολογικό έλεγχο. Στη συνέχεια κατόπιν συνεννόησης με τον Υπεύθυνο της Μ.Κ.Ε. ο ασθενής παραπέμπεται στη Μ.Κ.Ε. για ουροληψία. Τέλος, ο φάκελος του ασθενούς αποστέλλεται στη Μ.Κ.Ε. μαζί με μια συνοδευτική επιστολή αναφορικά με τον ασθενή και η Μ.Κ.Ε οφείλει να ενημερώσει εγγράφως το Κ.Υ.Ε.Π. για την ημερομηνία εισαγωγής του ασθενούς.
Όταν οι Μονάδες Βραχείας Διάρκειας ζητούν ασθενείς για εισαγωγή θα παραπέμπονται όλοι, συμπεριλαμβανομένων και των επανεισαγωγών με προηγούμενη προσπάθεια στο Π.Υ. άνω των 6 μηνών. Η πρότασή μας είναι όταν η ΜΜΔ έχει κενές θέσεις να απευθύνεται απευθείας στις Μονάδες Βραχείας Διάρκειας για ασθενείς, έτσι ώστε να απελευθερώνονται κενές θέσεις και να γίνεται πιο γρήγορα η απορρόφηση των ασθενών από το ΚΥ.Ε.Π.
Το Κ.Υ.Ε.Π. οφείλει να προετοιμάσει τους φακέλους που θα συνοδέψουν τους ασθενείς στη Μονάδα. Ο φάκελος θα πρέπει να περιλαμβάνει την αίτηση του ασθενή, το TDI του, αν υπάρχει συμπληρωμένο εντός 6μηνου, τα ιατρικά δικαιολογητικά και το πρακτικό έγκρισης της επιτροπής αν η εισαγωγή είναι κατ΄ εξαίρεση, τη βεβαίωση παρακολούθησης στεγνού προγράμματος, αν η εισαγωγή είναι από τη λίστα αναμονής και ο ασθενής δεν έχει συμπληρώσει το 35ο έτος της ηλικίας του, τα δημογραφικά στοιχεία και το ερωτηματολόγιο των νέων ουσιών.
Την ευθύνη της Ο.Π. την έχει εξ’ ολοκλήρου ο εκάστοτε θεραπευτής του Κ.Υ.Ε.Π., από την πρώτη ημέρα διεξαγωγής των κλήσεων μέχρι και την ολοκλήρωση της 5ης μέρας της Ο.Π.
B. Συνεργασία με ΜΑΒΥ
§ Ο υπεύθυνος θεραπευτής της Ο.Π. οφείλει να συνεννοηθεί με το μικροβιολογικό και το παθολογικό για τον αριθμό των ασθενών που θα παραπέμπει καθημερινά, ώστε πριν την έναρξη της Ο.Π. όλοι οι ασθενείς να έχουν ολοκληρώσει τον μικροβιολογικό, παθολογικό και ακτινολογικό τους έλεγχο.
§ Καθημερινά ο υπεύθυνος θεραπευτής της Ο.Π. οφείλει να ενημερώσει εγγράφως τόσο το φύλακα όσο και τη γραμματεία της ΜΑΒΥ για τον αριθμό και τα ονόματα των ασθενών που θα προσέλθουν την επόμενη ημέρα για ιατρικές εξετάσεις, ώστε να ενημερωθούν με τη σειρά τους η Νοσηλευτική, το Μικροβιολογικό και το Παθολογικό.
§ Επίσης, καθημερινά ο υπεύθυνος θεραπευτής της Ο.Π. οφείλει να ενημερώσει το Μικροβιολογικό με τα παραπεμπτικά των ασθενών για αιμοληψία. Εξαιρούνται οι Μονάδες που δεν έχουν Παθολόγο (Ε’ Μονάδα Υποκατάστασης Αθήνας και Ιατρείο Φροντίδας εξαρτημένων ατόμων ΙΚΑ ΟΚΑΝΑ ΤΜΥ Περιστερίου).
§ Προτεραιότητα όλων των μικροβιολογικών εξετάσεων έχουν οι ασθενείς, που προετοιμάζονται για ένταξη σε Μονάδα του Π.Υ.
§ Όταν ολοκληρωθεί ο ιατρικός προγραμματισμός των ασθενών που θα συμμετάσχουν στην Ο.Π., ο υπεύθυνος θεραπευτής οφείλει να ενημερώσει την Υπεύθυνη της ΜΑΒΥ εγγράφως για τον ακριβή αριθμό των ασθενών και τα ονόματά τους, ώστε να διεξαχθεί ακτινολογικός επανέλεγχος.
§ Η παραλαβή των ακτινογραφιών από το Ινστιτούτο Νοσημάτων Θώρακος θα γίνεται από προσωπικό της ΜΑΒΥ.
§ Το Κέντρο Βοήθειας πριν την έναρξη της Ο.Π. ενημερώνει τον υπεύθυνο θεραπευτή για τα αποτελέσματα του ακτινολογικού ελέγχου και τυχόν ευρήματα.
§ Σε περίπτωση πνευμονολογικών ευρημάτων ο ασθενής ενημερώνεται και παραπέμπεται από τον αρμόδιο παθολόγο της ΜΑΒΥ στο ενδεδειγμένο Δημόσιο Νοσοκομείο για την πάθησή του.
Γ. Διεξαγωγή Ομάδας Προεισαγωγής
Την 1η ημέρα έναρξης της Ο.Π. όλοι οι ασθενείς υποχρεούνται να έχουν ολοκληρώσει τον ιατρικό τους έλεγχο και να προσέλθουν στο χώρο του Κ.Υ.Ε.Π. έχοντας μαζί τους οποιοδήποτε Δημόσιο έγγραφο που να πιστοποιεί την ταυτότητά τους.
Η Ο.Π. διαρκεί 5 ημέρες, εκτός από την Ο.Π. που πραγματοποιείται για τη ΜΜΔ η οποία διαρκεί 1 ημέρα, και η παρακολούθησή της είναι υποχρεωτική και τις 5 ημέρες. Σε περίπτωση απουσίας θα πρέπει να υπάρχει ή προηγούμενη συνεννόηση με το θεραπευτή ή βεβαίωση που να πιστοποιεί το λόγο απουσίας.
Την 1η ημέρα η Ο.Π. θα πραγματοποιείται παρουσία ενός θεραπευτή από την εκάστοτε Μονάδα, η οποία πρόκειται να υποδεχθεί τους ασθενείς. Ο θεραπευτής της Μονάδας θα ενημερώνει τους ασθενείς σχετικά με το τι ισχύει στη Μονάδα (πλαίσιο, εβδομάδα σταθεροποίησης, ωράρια προσέλευσης και χορήγησης, υποτροπές, take home…) και θα παραλαμβάνει τους φακέλους που θα έχει προετοιμάσει το Κ.Υ.Ε.Π.
Οι φάκελοι των ασθενών θα συμπληρώνονται στη Μονάδα από τους θεραπευτές που θα αναλάβουν τους ασθενείς και όχι στο Κ.Υ.Ε.Π., όπως επίσης και το ερωτηματολόγιο ψυχιατρικής εκτίμησης της Ε’ Μονάδας Υποκατάστασης Αθήνας .
Κατά τη διάρκεια της Ο.Π. θα υπάρχει τηλεφωνική επικοινωνία και συνεννόηση του υπεύθυνου θεραπευτή της Ο.Π. με το θεραπευτή της Μονάδας, ώστε να κανονιστούν τόσο οι ημέρες και οι ώρες των ουροληψιών, όσο και η ώρα και η ημέρα που θα πρέπει οι ασθενείς να μεταβούν στη Μονάδα για να ξεκινήσει η χορήγησή τους.
Την 5η ημέρα της Ο.Π., μετά την ολοκλήρωσή της, θα δίνεται στους ασθενείς ένα ερωτηματολόγιο αξιολόγησης της Ο.Π., ώστε οι θεραπευτές του Κ.Υ.Ε.Π. να ανταποκριθούν στο μέλλον με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τόσο στις ανάγκες των ασθενών, όσο και στην αποτελεσματικότερη κινητοποίησή τους.
Μετά την ολοκλήρωση της Ο.Π. ο υπεύθυνος θεραπευτής της Ο.Π. αποστέλλει έγγραφο στην εκάστοτε Μονάδα με το συνολικό αριθμό και τα ονόματα των ασθενών που ολοκλήρωσαν και παραπέμπονται στη Μονάδα για εισαγωγή.
Ενημερώνεται η ηλεκτρονική εφαρμογή ‘’Φάκελος Ασθενούς‘’ για τα άτομα τα οποία ολοκλήρωσαν επιτυχώς την Ο.Π., ώστε να μπορέσει να γίνει η εισαγωγή τους.
Την εποπτεία των Ο.Π., έχει ο Υπεύθυνος του ΚΥΕΠ και ιδιαίτερες καταστάσεις και προβλήματα κατά τη διάρκεια διεξαγωγής των Ο.Π. συζητούνται στη Θεραπευτική Ομάδα του ΚΥΕΠ.
Οι Μονάδες μετά τη σταθεροποίηση των ασθενών οφείλουν να ενημερώσουν εγγράφως το Κ.Υ.Ε.Π. για τον αριθμό και τα ονόματα των ασθενών που σταθεροποιήθηκαν και εισήχθησαν καθώς και για την ημερομηνία εισαγωγής τους.
4.
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ - ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ - ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ
ΓΟΝΕΩΝ, ΣΥΓΓΕΝΩΝ, ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΑΛΛΩΝ, ΚΟΙΝΟΥ
Σε γονείς, συγγενείς, σημαντικούς άλλους ή το γενικό κοινό παρέχεται:
§ Πληροφόρηση για το Πρόγραμμα Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ.
§ Ενημέρωση για τα λοιπά Θεραπευτικά Προγράμματα και τις δυνατότητες αντιμετώπισης του προβλήματος της εξάρτησης του ατόμου για το οποίο ενδιαφέρονται.
§ Παραπομπή σε πλαίσια Υποστήριξης Οικογένειας άλλων φορέων θεραπείας εξαρτημένων ατόμων.
§ Έντυπο υλικό, το οποίο ενημερώνει για όλα τα υφιστάμενα Προγράμματα Απεξάρτησης και τις Δομές, ώστε να καλύπτονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι εξατομικευμένες ανάγκες των εξαρτημένων ατόμων και των οικείων τους.
§ Φυλλάδιο του ΚΥΕΠ το οποίο καλύπτει τα κοικωνικοπρονοιακά θέματα των ασθενών (Βιβλιάριο Πρόνοιας, Επίδομα Πρόνοιας, Κάρτα Πολιτισμού, Νομική Βοήθεια σε άπορους).
Εκτός αυτών, πραγματοποιούνται:
§ Συμβουλευτικές Συναντήσεις Γονέων
§ Συμβουλευτικές Συναντήσεις Οικογένειας
§ Συμβουλευτικές Συναντήσεις Συζύγων
§ Συμβουλευτικές Συναντήσεις με άλλα μέλη της οικογένειας.
Οι ανωτέρω συναντήσεις, αναλόγως της κρίσης των θεραπευτών και με τη σύμφωνη γνώμη των προσερχομένων, μπορεί να είναι έκτακτες και αυτοτελείς ή προγραμματισμένες και επαναλαμβανόμενες, ενώ αποσκοπούν στη δημιουργία ενός δομημένου πλαισίου παροχής εξατομικευμένων και στοχευμένων υπηρεσιών ενημέρωσης, υποστήριξης, ενθάρρυνσης και ενεργοποίησης.
5.
ΟΜΑΔΕΣ ΓΟΝΕΩΝ
Από τον Φεβρουάριο του 2008 στο ΚΥΕΠ λειτουργεί Ομάδα Γονέων, η οποία διεξάγεται ανά 15ήμερο και απαρτίζεται από γονείς εξαρτημένων από ψυχοδραστικές ουσίες ατόμων, τα οποία έχουν υποβάλλει αίτηση στον ΟΚΑΝΑ και δεν έχουν ενταχθεί ακόμα σε Μονάδα του Π.Υ.
Σκοπός της Ομάδας Γονέων είναι η διαμόρφωση ενός σταθερού πλαισίου ασφάλειας, συνοχής και αμοιβαίας εμπιστοσύνης, εντός του οποίου ενθαρρύνεται η ανοιχτή επικοινωνία και η συναισθηματική αποφόρτιση, ενώ αποθαρρύνεται η παθητικότητα και η ενοχοποίηση. Ως απώτερη επιδίωξη αναδεικνύεται η ενδυνάμωση της γονεικής συμμαχίας και ευθύνης, η απεμπλοκή από τη χρήση, η κινητοποίηση του υγιούς δυναμικού της οικογένειας, η ενίσχυση της συνεργασίας των γονέων με τα Θεραπευτικά Προγράμματα και η πρόκληση θετικής δραστηριοποίησης των γονέων. Τελικός στόχος των ανωτέρω είναι η στήριξη της οικογένειας αλλά και η δημιουργία των συνθηκών εκείνων που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην απόφαση και ενεργοποίηση του χρήστη για απεξάρτηση.
Για τους λόγους αυτούς, ενθαρρύνεται η ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών μεταξύ των γονέων, ενώ παρέχεται ενημέρωση και συμβουλευτική σε θέματα τοξικοεξάρτησης και απεξάρτησης, αλλά και σε θέματα γονεικών ρόλων και ευθυνών.
Τέλος, σημειώνεται ότι, οι γονείς εισέρχονται στην Ομάδα, έπειτα από μία μικρή περίοδο τακτικών συναντήσεων, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται μια αρχική γνωριμία και δέσμευση συνεργασίας και να αποτρέπονται, όσο το δυνατόν, οι ξαφνικές και πρώιμες αποχωρήσεις μελών από την ομάδα.
6.
ΟΜΑΔΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ
Στο ΚΥΕΠ έχουν αρχίσει να λειτουργούν Ομάδες Δημιουργικής Απασχόλησης, οι οποίες περιλαμβάνουν τη χρήση εποπτικών μέσων (πίνακας, φωτογραφίες, έγχρωμες φωτοτυπίες) αλλά και διαφόρων μορφών τέχνης (ζωγραφική, συγγραφικές ασκήσεις, χειροτεχνία, κολλάζ, δημιουργία αντικειμένων π.χ. λαμπάδες, κάρτες κλπ) με σκοπό τη διευκόλυνση έκφρασης των συναισθημάτων των εξαρτημένων ατόμων και την αύξηση του κινήτρου τους, αλλά και την ενίσχυση της σχέση τους με τα άλλα μέλη της Ομάδας και το Θεραπευτή.
Έχει παρατηρηθεί ότι μέσω της τέχνης τα εξαρτημένα άτομα κατορθώνουν να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματά τους, να εκφράσουν τον τρόπο που σκέφτονται και να φέρουν στην επιφάνεια ανησυχίες, φόβους, ευαισθησίες και ανάγκες τους ακόμα και χωρίς να το συνειδητοποιούν. Με αυτή τη διαδικασία, ο εξαρτημένος αντιμετωπίζει πράγματα που έχει απωθήσει, τα δυσάρεστα συναισθήματα μειώνονται, διευκολύνεται η χαλάρωση και η συγκέντρωση του και βελτιώνεται η αυτοεκτίμησή του.
7.
ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ – ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ – ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ
ΑΠΟ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΕΣ ΚΛΗΣΕΙΣ
Κατά τη διάρκεια των τηλεφωνικών κλήσεων που δέχεται το ΚΥΕΠ παρέχεται:
§ Πληροφόρηση για τη ροή της Λίστας Αναμονής του Προγράμματος Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ, και τις προϋποθέσεις ένταξης σε αυτό.
§ Ενημέρωση για άλλες δυνατότητες αντιμετώπισης των προβλημάτων που σχετίζονται με την εξάρτηση.
§ Ενθάρρυνση για να προσέλθουν στο ΚΥΕΠ για ποιο λεπτομερή ενημέρωση.
§ Παραπομπή σε άλλο πλαίσιο, ανάλογα με το αίτημα και τις ανάγκες του εξαρτημένου.
8.
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ
Το ΚΥΕΠ συνεργάζεται με άλλα Προγράμματα Απεξάρτησης αναγνωρισμένα από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΚΕ.Θ.Ε.Α, Ψ.Ν.Α, Θεραπευτικό Πρόγραμμα ‘’Αθηνά‘’, Ν.Α. κ.λ.π.) καθώς και με άλλους φορείς Υγείας, Νοσοκομεία, Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής άλλες υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, καθώς και Κοινωνικούς φορείς, Δ/νσεις Κοινωνικής Πρόνοιας και Μη Κυβερνητικές Ανθρωπιστικές Οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.) κ.ά προκειμένου να καλυφθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι ιδιαίτερες ανάγκες των εξαρτημένων ατόμων (κοινωνικοπρονοιακά θέματα, ζητήματα κοινωνικής προστασίας του παιδιού ανάγκες στέγασης, σίτισης, ένδυσης κ.α.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, το εξειδικευμένο προσωπικό στο οποίο έχουν ανατεθεί οι παραπάνω αρμοδιότητες φροντίζει να βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με εκπροσώπους των παραπάνω προγραμμάτων, ώστε να έχει επικαιροποιημένη ενημέρωση για νέες δράσεις και προγράμματα που αφορούν στα εξαρτημένα άτομα. Ακόμα, αξιοποιεί τις Νέες Τεχνολογίες και φροντίζει να συμμετέχει σε δράσεις προβολής του ΚΥΕΠ και των παρεχόμενων υπηρεσιών του.
9.
ΕΚΔΟΣΗ ΒΕΒΑΙΩΣΕΩΝ
Έπειτα από σχετική αίτηση των ασθενών ή κατόπιν εξουσιοδότησής τους, το ΚΥΕΠ εκδίδει βεβαιώσεις που αφορούν σε:
§ Πιστοποίηση κατάθεσης αίτησης ένταξης στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης ΟΚΑΝΑ.
§ Πιστοποίηση κλήσης ασθενών για ένταξη στο Π.Υ.
§ Πιστοποίηση παρακολούθησης Ομάδας Προεισαγωγής.
10.
ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ
Στις αρχές κάθε μήνα, συμπληρώνεται ο Μηνιαίος Απολογισμός Ενεργειών που πραγματοποιήθηκαν στο ΚΥΕΠ, ο οποίος αποστέλλεται προς τον Γενικό Διευθυντή ΟΚΑΝΑ και το Τμήμα Έρευνας εγγράφως και μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας.
Επίσης στο Τμήμα Έρευνας αποστέλλονται τα TDI που συμπληρώθηκαν τον εκάστοτε μήνα και στη Δ/νση Σχεδιασμού αποστέλλονται και τα Ερωτηματολόγια των Νέων Ουσιών τόσο σε μηνιαία βάση συγκεντρωτικά, όσο και ανά 15ήμερο ώστε να παρέχεται έγκυρη ενημέρωση στο ΕΚΠΤΕΠΝ.
11.
ΦΑΚΕΛΟΣ ΑΣΘΕΝΗ
Το προσωπικό του ΚΥΕΠ έχει την ευθύνη ενημέρωσης του Ηλεκτρονικού Φακέλου Ασθενούς ως προς τις αιτήσεις που κατατίθενται σε αυτό (εισαγωγή νέων κατατεθειμένων αιτήσεων, κατ’ εξαίρεση αιτήσεων, κλήσεις ασθενών κ.λ.π).
12.
ΟΜΑΔΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ
Σε εβδομαδιαία βάση πραγματοποιούνται ομάδες όλου του προσωπικού του ΚΥΕΠ (Διοικητικού και Θεραπευτικού) με στόχο την ανταλλαγή απόψεων σε θέματα που αφορούν στη λειτουργία και στις δράσεις του ΚΥΕΠ και επίλυσης τυχόν προβλημάτων που προκύπτουν.
13.
ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Στο ΚΥΕΠ πραγματοποιούνται εσωτερικές εκπαιδεύσεις από τα μέλη της Θεραπευτικής Ομάδας εκ περιτροπής, με στόχο την ανταλλαγή επιστημονικών γνώσεων και διερεύνηση ειδικών θεμάτων σχετικών με την τοξικοεξάρτηση.